بریده‌هایی از کتاب کلیدهای کشف و پرورش؛ هشت هوش در کودکان

بچه‌هایی که نمی‌دانند هوش‌های چندگانه دارند، وقتی نمره بدی می‌گیرند یا تکالیف چالش‌برانگیز دارند، معمولا احساس کندذهنی می‌کنند.

برای کشف استعدادها و علائق بچه‌ها آن‌ها را در معرض چیزهای گوناگون قرار دهید. کمی فوتبال بازی کردن خوب است، ولی احتمالا، ثبت‌نام همه بچه‌هایتان در تیم‌های ورزشی و برای کل فصل ضروری و مناسب نیست.

بچه‌های دارای هوش کلامی نیاز به صحبت یا نوشتن دارند؛ بچه‌های دارای هوش منطقی نیاز دارند هنگامی‌که درحال تلاش برای معنی بخشیدن به مسائل هستند، به سؤال‌هایشان پاسخ داده شود؛ بچه‌های دارای هوش تصویری ممکن است مشغول رنگ‌آمیزی و خلق کردن شوند؛ بچه‌های دارای هوش موسیقی معمولا در آهنگی که می‌سازند یا به آن گوش می‌دهند، غرق می‌شوند؛ بچه‌های دارای هوش بدنی دنبال فعالیت فیزیکی هستند و ممکن است بخواهند با شما تماس فیزیکی داشته باشند؛ بچه‌های دارای هوش طبیعت‌گرا با الگوها طبقه‌بندی می‌کنند و می‌خواهند زمانی را بیرون از منزل باشند؛ بچه‌های دارای هوش مردم‌گرا خواهانِ صحبت کردن با دیگران هستند؛ بچه‌های دارای هوش فردگرا می‌خواهند زمانی را به‌تنهایی و با افکار و احساسات خودشان صرف کنند.

بچه‌های دارای هوش مردم‌گرا هم مانند بچه‌های دارای هوش کلامی برای اینکه همیشه درحال حرف زدن نباشند، به خودکنترلی احتیاج دارند. درواقع، اگر بچه‌های شما نیز مانند من، هم هوش کلامی و هم هوش مردم‌گرا داشته باشند، احتمالا، می‌خواهند همیشه حرف بزنند! این بدان معنی نیست که باید به آن‌ها اجازه این کار را داد، بلکه اتفاقآ باید خویشتن‌داری، احترام به خود و احترام به دیگران را یاد بگیرند.

عمه بزرگم، اُلا، از فکر کردن برای سرگرم شدن خوشش می‌آمد و وقتی چیزی بی‌معنی بود، متوجه می‌شد. او آگهی‌های بازرگانی تلویزیون را تحلیل می‌کرد و یادم می‌آید بعد از یک آگهی درباره یک برند جوش‌شیرین تا مدت‌ها می‌خندید. گوینده مردم را تشویق می‌کرد که از جوش‌شیرین برای تمیز کردن لوله‌های فاضلاب استفاده کنند، برای همین عمه‌ام می‌گفت: «جعبه‌اش را در چاه خالی کنید.» عمه اُلا دوست داشت به بقیه بگوید که چقدر این کار بی‌معنی است. «شما نمی‌توانید جعبه را در چاه خالی کنید.»

به‌ندرت پیش می‌آید بچه‌ها بدون برآورده شدن سالم چهار نیاز اولیه خود حس شایستگی و کفایت داشته باشند. آن‌ها فکر می‌کنند که اگر هدف نداشته باشند و کسی هم برای خدمت کردن وجود نداشته باشد، نیازی هم به حس شایستگی ندارند. اگر هویت آن‌ها فقط منفی باشد و نتوانند به کسی و حتی به خودشان اعتماد کنند، باور نخواهند کرد که می‌توانند هر کاری را به‌خوبی انجام دهند. شما باید توجه داشته باشید که چهار نیاز اولیه چگونه برآورده می‌شود. هوش‌های چندگانه می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند. این بخشی از قدرت هوش‌های چندگانه است. آن‌ها قدرت روشنگری زیادی برای مسائل مهم زندگی به ما می‌دهند.

بچه‌ها لزومآ کندذهن و بد نیستند. شاید فقط احترام به خود، خودکنترلی و احترام به دیگران را یاد نگرفته‌اند. این‌ها کلیدهایی برای کودکان (و بزرگسالان) هستند تا آن‌ها بتوانند از هوش خود برای چیزهای خوب و کمک به دیگران به جای چیزهای بد و آسیب زدن به آن‌ها استفاده کنند.

می‌دانید در بلندمدت چه‌چیزی مهم است؟ موفقیت در زندگی. بله! من همیشه به والدین و معلم‌ها می‌گویم که هدف مدرسه آماده کردن بچه‌ها برای مدرسه بعدی نیست. هدف آن آماده کردن آن‌ها برای زندگی است، یک زندگی خوب و راضی‌کننده؛ یک زندگی بامعنا و مفید برای دیگران.

همه افراد با یکی از این هوش‌های متمایز به دنیا می‌آیند و بااینکه نیاز به فعال کردن دارند، ولی همان‌جا هستند و از بدو تولد در وجود هر انسانی قرار داده شده‌اند.

بااینکه در ادامه کتاب تمرکز بر کودک شماست، ولی منتظر کشف حقایقی درباره چگونگی باهوش بودن خودتان هم باشید. آماده رد کردن دروغ‌ها شوید!) وقتی‌که شما و کودکتان متوجه شدید که هشت نوع هوش وجود دارد، سؤال‌ها از «آیا من باهوشم» و «چطور می‌شود من باهوش باشم؟» به‌سمت سؤال‌های ارزشمندتری مثل «من چگونه هوشی دارم؟» خواهد رفت.

وضعیت هوش طبیعت‌گرای بچه‌ها درصورت ماندن به‌مدت طولانی در منزل و مخصوصآ، اگر پنجره‌ای هم وجود نداشته باشد، می‌تواند منفی شود. این بچه‌ها بی‌قرار می‌شوند. در این شرایط ممکن است از بقیه بچه‌ها زودرنج‌تر و حساس‌تر شوند. درنهایت، این وضعیت می‌تواند تأثیری منفی بر یادگیری بگذارد.

هوش تصویری می‌تواند باعث آسان‌تر شدن شناسایی حروف و اعداد برای بچه‌های کوچک‌تر شود. این یکی از دلایل سودمند فعال‌سازی این بخش مغز در سال‌های اول زندگی است. برای بچه‌هایی که در تشخیص حروفی مثل پ و ث، پرتقال و پرتغال یا اعداد ۷ و ۸ مشکل دارند، به‌جای آموزش معمولی و ساده این حروف، به آن‌ها کلمات و اعداد را آموزش بدهید و روی تقویت مهارت‌های هوش تصویری‌شان کار کنید.

می‌دانید در بلندمدت چه‌چیزی مهم است؟ موفقیت در زندگی. بله! من همیشه به والدین و معلم‌ها می‌گویم که هدف مدرسه آماده کردن بچه‌ها برای مدرسه بعدی نیست. هدف آن آماده کردن آن‌ها برای زندگی است، یک زندگی خوب و راضی‌کننده؛ یک زندگی بامعنا و مفید برای دیگران.

چیزی که برای من مهم است بچه‌هایی هستند که در مدرسه به شیوه هوش مردم‌گرا رفتار می‌کنند، ولی در خانه خواهان سکوت، آرامش و خلوت هستند و بیشتر از هوش فردگرای خود استفاده می‌کنند. آن‌ها به من می‌گویند که تمام انرژی هوش مردم‌گرای خود را در مدرسه استفاده کردند. جای تعجب دارد که گاهی‌اوقات، در طول جلسات اولیا و مربیان، والدین فکر می‌کنند معلم‌ها درحال صحبت درباره فرزند شخص دیگری هستند.

«کودکانی را بزرگ کنید که به شما داده‌اند، نه کودکانی که آرزو دارید داشته باشید»،

جمله «تو خوب خواندی/تماشا کردی، چون هوش موسیقی داری» خیلی ارزشمندتر از این جمله است که «خوب انجام دادی». جمله «تو هوش فردگرا داری، برای همین است که خودت به‌تنهایی این ایده‌های منحصربه‌فرد را مطرح کردی. من تحت‌تأثیر قرار گرفتم» بهتر است تا اینکه بگوییم: «این هیچ‌وقت به ذهن من نمی‌رسید» یا اینکه «چه شد این ایده عجیب به ذهنت رسید؟»

اگر شما در منزل به فرزندتان درس می‌دهید، می‌توانید از ایده‌های فصل‌های سوم تا دهم برای آموزش هر هشت بخشِ مغز استفاده کنید. می‌توانید با یک هوش آموزش بدهید، سپس، دوباره از آن استفاده کنید یا اینکه به سراغ بعدی بروید. اگر خودتان معلم فرزندتان نیستید، می‌توانید هنگام کمک به او برای انجام دادن تکالیفش و مطالعه برای امتحان از هوش‌های مختلف استفاده کنید. مطالعه با بیش از یک هوش به درک بیشتر کودکان هنگام یادگیری، کمک می‌کند. آن‌ها آموخته‌های خود را به‌مدت طولانی‌تری به‌یاد می‌آورند، با دقت بیشتری از آموخته‌هایشان استفاده می‌کنند و برای آینده خوش‌بین‌تر هستند. سطحشان نیز به‌طور مرتب بالاتر می‌رود.

توجه به رفتارهای بد کودک هم می‌تواند توانایی‌های او را آشکار کند. آیا خیلی حرف می‌زند؟ هوش کلامی. بیش‌ازحد حرکت می‌کند و به همه‌چیز دست می‌زند؟ هوش بدنی. روی مردم و حتی شما تأثیر می‌گذارد؟ هوش مردم‌گرا. فکر می‌کند که پیش از اطاعت کردن باید برای همه‌چیز دلیل داشته باشد؟ هوش منطقی. شما متوجه شدید.

معمولا، موضوعات مدرسه و سرفصل‌هایی که با هوش‌های برجسته کودک تطبیق داشته باشد، برای او راحت‌تر و لذت‌بخش‌تر هستند. بنابراین، مسئله دیگری که باید به آن توجه کنید همین است. مثلا، تاریخ، داستان و نویسندگی خلاق با هوش تصویری ارتباط دارند. علوم هم با هوش منطقی و طبیعت‌گرا ارتباط دارد. نمایش هم معمولا با هوش مردم‌گرا ارتباط دارد.

معمولا، با بزرگ شدن بچه‌ها هوش‌های اصلی آن‌ها آشکار می‌شوند. تا آن موقع از همه آن‌ها استفاده کنید. این کار را با هدف قوی کردن تمام هوش‌ها به توانایی‌ها یا هوش‌های برجسته انجام دهید. همان‌طور که قبلا گفتم، این واقعی نیست و تلاش نکنید همه آن‌ها را به‌کار گرفته یا تمامشان را هم‌زمان پرورش دهید. این کار سخت و طاقت‌فرساست.

هدفتان این باشد که فرزندتان را هر زمانی‌که موقعیتی پیش آمد در معرض تمام هوش‌ها قرار دهید؛ توانمندی‌ها خودشان به‌صورت طبیعی ظاهر خواهند شد و شما هم والد متعادلی خواهید بود.

«اون شبیه کتی پرحرفه است.» مادربزرگم، می‌یر، اولین کسی بود که این اسم مستعار را در دوونیم‌سالگی روی من گذاشت و ازآنجاکه من واقعآ پرحرف بودم، کاملا بجا به‌نظر می‌رسید. اکنون من از راه نوشتن و صحبت کردن کسب درآمد می‌کنم. اجازه بدهید کمی این مفهوم را توضیح دهم. قبلا من صحبت می‌کردم، چون این کار طبیعی و عادی بود. حالا با هدف صحبت می‌کنم. هنوز هم طبیعی و عادی است. به توانایی‌های هوش من از همان ابتدا توجه شد

خانواده و معلم‌هایم توانایی‌هایم را شناختند و به آن احترام گذاشتند. همچنین، برای تحقق رؤیاهایی که درباره آینده خود و نیز رسیدن به زندگی کنونی‌ام داشتم، بسیار مؤثر بودند. اگر والدینم برای توانایی‌های من ارزش قائل نشده بودند و مرا برای استفاده بهینه از آن‌ها تحریک نمی‌کردند، این کتاب هم امروز وجود نداشت.

اینکه بچه‌ها به‌علت باهوش بودنشان بدرفتاری کنند، خوب نیست. ما نمی‌توانیم انتخاب‌های آن‌ها را به‌دلیل استعداد و توانایی‌شان توجیه کنیم. شناخت هوشی که منجر به بدرفتاری می‌شود، به شما کمک می‌کند تا عاقلانه با فرزندتان صحبت کنید. بچه‌ها وقتی دلیل رفتارشان را بدانند، قدرت و اختیار بیشتری برای تغییر دارند. شما هم امید بیشتری خواهید داشت.

من در برنامه‌هایم برای کودکان، به آن‌ها توضیح می‌دهم که بیشتر مشکلاتی که برایشان پیش می‌آید نتیجه روش استفاده غلط یا در زمان نادرست توانمندی‌هایشان است. آن‌ها می‌خندند و این خوب است. سپس، جدی می‌شوند و این بهتر است.

آیا شما می‌توانید تصور کنید چه اتفاقی می‌افتاد اگر والدین و معلم‌های من به‌جای شناخت و پرورش هوش کلامی من، آن را مشکلی مزاحم تلقی می‌کردند که باید از میان برداشته شود، چه اتفاقی می‌افتاد اگر من با شنیدن این جملات بزرگ می‌شدم: «ساکت باش ... خفه شو ... برو یک کاری پیدا کن ... سرم درد گرفت از بس حرف زدی!» آیا من سخنران و نویسنده می‌شدم؟ نه. ممکن بود توانایی‌های من از بین می‌رفت و من اصلا از آن‌ها استفاده نمی‌کردم یا به‌علت محیط منفی که در آن بزرگ شده بودم، آن‌ها را فقط در راه‌های نادرست به‌کار می‌بردم.

آیا گاهی از من خواسته می‌شد که ساکت باشم؟ بله. آیا گاهی‌اوقات لازم بود برادرم، والدینم و دوستانم را تنها بگذارم؟ کاملا! آیا گاهی‌اوقات لازم بود به حرف‌های برادرم گوش کنم؟ بله! من خوشحالم که ما دو نفر به‌گونه‌ای بزرگ شدیم که به خودمان و دیگران احترام بگذاریم، مهارت خودکنترلی را در خود پرورش دهیم و از آن استفاده کنیم.

درواقع، عیب‌جویی هوش‌ها را از کار می‌اندازد. این شامل عیب‌جویی از کارهای تمام‌شده و روش‌های مورداستفاده هم می‌شود (دست‌خط، روش دسته‌بندی کتاب‌ها و کاغذها و صحبت کردن با دوستان به‌جای تنهایی کار کردن). بیان اشتباهات به روشی خاص خوب است، ولی عیب‌جویی این‌گونه نیست.

احترام به خود، خودکنترلی و احترام به دیگران: وقتی‌که کودکان (و بزرگسالان) به خودشان احترام می‌گذارند، بیشتر می‌توانند ارزش اکنون و آینده خود را باور کنند. همچنین، احتمال بیشتری دارد که دروغ‌های درباره خودشان را نپذیرند. بنابراین، امکان کمتری دارد که عادت‌های بدی پیدا کنند که منجر به از کار افتادن هوش‌هایشان به‌دلیل بدرفتاری خودشان و واکنش شما شود.

وقتی در همایش‌هایم می‌گویم: «کودکانی را بزرگ کنید که به شما داده‌اند، نه کودکانی که آرزو دارید داشته باشید»، صدای نفس‌ها به‌راحتی به گوش می‌رسد و همین‌طور وقتی می‌فهمند که با بچه‌دار شدن هم مجبورند بعضی از رؤیاهایشان را فراموش کنند. آن‌ها باید از چیزهایی که نیست، غمگین شوند و چیزهایی را که هست، بپذیرند. این راحت نیست، ولی ضرورت دارد.