بریده‌هایی از کتاب البته که عصبانی هستم

تقدیم آن کس که دیگر وطنی ندارد، در نوشتن خانه می‌کند.

من کرواسی را ترک کرده بودم، کرواسی من را ترک نمی‌کرد. فکرش مدام بهم برمی‌گشت و طور هیستیریکی این حقیقت را به خاطرم می‌آورد که به او تعلق دارم؛

پیش‌فرض شرکت در گفت‌وگو کمی احترام است، هم به طرف صحبت هم به خود گفت‌وگو به‌مثابه قالبی از برقراری ارتباط. پرهیز از گفت‌وگو یعنی مسخره کردن دیگری، بی‌برو برگرد رد کردن صلاحیت حرفه‌ای و انسانی او.

ادبیات یک جور سرمایه‌گذاری‌ِ زمانی است که نصیب بیشترمان از آن چیزی جز مفاصل دردناک و ورشکستگی نیست، در عین حال قرعه‌کشی‌ای هم هست که جایزهٔ بزرگ را به برندهٔ خوش‌بخت می‌رساند.

فرهنگ پرورشگاه خودبرتربینی، نژادپرستی، ملی‌گرایی، غرابت و استیلاست (داستایفسکی در برابر بالزاک). فرهنگ ابزار انتقال است (فقط با فرهنگ است که می‌توانیم به جهان بیرون قدم بگذاریم) و راهی است برای صدور ارزش. فرهنگ انگ است، فرهنگ ماشین هویت ملی است (اگر ایوو پوگُرلیچ (۹) نبود هیچ کس یک کلمه هم از ما نمی‌دانست!)، فرهنگ صنعت گردشگری است. فرهنگ معنای کشورهاست.

«فرهنگ» در ایدئولوژی مثل یورو است: ابزار مراوده.

خب پس فرهنگ چیست؟ فرهنگ پدیده‌ای است در خدمت همه چیز، از پول‌شویی تا شست‌وشوی وجدان جمعی ملی.

چرا وقتی یاد آدم‌ها می‌افتم مدام نام‌شان را فراموش می‌کنم اما جزئیات خاطرم هست: مدلی که سرشان را می‌اندازند پایین، مدلی که ابروی چپ‌شان را از روی نگرانی می‌اندازند بالا، کدام ژست در پی کدام حالت چهره می‌آید... چرا وقتی مطمئن‌ام باران خواهد بارید، باز اصرار دارم بدون چتر بیرون بروم؟

می‌توانند گذرنامه‌اش را بگیرند، لقب جادوگر بهش بدهند، مجبورش کنند حرفه‌اش را در کشورهای دیگر ادامه بدهد اما نمی‌توانند زبانی را تغییر دهند که از بدو شروع کار برای نوشتن انتخاب کرده.

جستار یا essay مانند مقاله یا article متنی غیرداستانی است اما به جای آن که مثل مقاله اطلاعاتی دربارهٔ یک موضوع خاص به خواننده منتقل کند، دیدگاه شخصی نویسنده را دربارهٔ یک یا چند موضوع و با لحنی که اعتماد مخاطب را برانگیزد برایش توضیح می‌دهد. جستارنویس بر اساس تجربهٔ زیسته خود، نگاه ویژه‌ای به مفهوم یا رخداد مورد نظرش پیدا کرده، به یک روایت فردی رسیده و با نوشته‌ای صمیمی و صادقانه می‌خواهد موضع و تحلیل خودش را شرح دهد. به همین دلیل خواندن جستار ما را با طرز فکر، منش یا به اصطلاح صدای نویسنده آشنا می‌کند.

به قول میرسلاو کرلیژا، مردم بو می‌دهند اما دست‌کم کنارشان گرم است. و جناب استاد گرما را ترجیح می‌دهد. به‌وضوح یکی از ترس‌های بسیار قدرتمند انسانی ترس طرد شدن از محیط است. چنین ترس‌هایی وقتی نهادینه می‌شوند که فرد مثلاً برای اولین‌بار از بازی بچه‌ها یا مهمانی تولد آن‌ها کنار گذاشته می‌شود یا یکی از هم‌شاگردی‌ها بهش بی‌توجهی می‌کند. ترس از طردشدگی از گروه اساس هر جور فاشیسمی است. هیچ کس از این ترس در امان نیست و جناب استاد هم از این قاعده مستنثنا نیست.

اوگرشیچ به کرواتی می‌نویسد و به ترجمه‌ها برای معرفی آثارش به دنیا بَسنده می‌کند. او در هیچ مصاحبه یا متنی اصرارش را به نوشتنِ صرف به زبان مادری توضیح نداده اما می‌شود با در نظر گرفتن مجموع آثارش این‌طور برداشت کرد که نوشتن به زبانِ کرواتی شیوهٔ مقاومت شخصی و همیشگی اوست برای حفظ هویت یوگسلاوش. این زبان تنها یادگار ملموس او از سرزمین سابق و نشانه‌ای است از این‌که او نافیِ هویت قومی‌اش نیست، ناقد کسانی است که قومیت را مستمسکِ ویرانیِ یکپارچگی وطنش قرار دادند. می‌توانند گذرنامه‌اش را بگیرند، لقب جادوگر بهش بدهند، مجبورش کنند حرفه‌اش را در کشورهای دیگر ادامه بدهد اما نمی‌توانند زبانی را تغییر دهند که از بدو شروع کار برای نوشتن انتخاب کرده.

(«و آدم‌های عادی همیشه طرف کسی می‌مانند که چماق دارد»)،

برای خیلی از مردم وطن مترادف است با کرامت فردی؛ به‌خصوص برای آن‌ها که چیز دیگری ندارند.

بچه که بودم همیشه از پله می‌ترسیدم. با بالا رفتن مشکلی نداشتم ولی هیچ وقت نمی‌دانستم چطور پایین بیایم. البته که بعدتر یاد گرفتم اما هر بار به پایین نگاه می‌کنم آن ترس کودکی که جایی درونم پنهان شده، همیشه آن‌جاست.

جستارهای روایی چنین حال و هوایی دارند. جستار روایی متنی غیرداستانی است که سبکی دلنشین، ساختاری ظاهراً ولنگار، لحنی شبیه زبان شفاهی، و گاهی چاشنی طنز ظریفی دارد و با استفاده از داستان یا ساختار داستانی، روایت نویسنده را از مبحثی که کمتر به آن پرداخته شده، ارائه می‌دهد.