بریده‌هایی از کتاب وقت خشم و وقت شهوت مرد کیست؟

کلید می‌اندازیم و قفل را باز می‌کنیم تا وارد یا خارج شویم، به فتح و گشایش یا رفع نیازی بپردازیم. اما برای آلوده شدن و پلیدی که قفل را باز نمی‌کنیم. امام حسن عسگری علیه السلام فرمود تمام پلیدی‌ها در یک خانه نهاده و کلید آن دروغ قرار داده شده است. جُعِلَتِ الخَبائثُ فی بَیتٍ وجُعِلَ مِفتاحُهُ الکذبَ. (بحار الانوار، ج ۶۹، ص ۲۶۳)

خدایا به ما توفیق کظم غیظ و به کظم غیظ ما چنین برکتی عنایت بفرما. استجابت این دعا مانند دیگر دعاها به همت و تلاش ما بستگی دارد. بیاییم به پیامبر خود اقتدا کنیم و تصمیم بگیریم اگر به خاطر امور دنیا،‌ سیلی یا فحشی نوش جان کردیم، سکوت و کظم غیظ کنیم.

کاسبی در بازار کاشان، شاگردی استخدام کرد و قرار مهمی با او گذاشت استخدام به این شرط که اگر من دربارهٔ قیمت و جنس کالا به مشتری دروغ گفتم، همان لحظه تف بیندازی به صورتم! اگر این کار را کردی، دو برابر دیگران به تو حقوق می‌دهم و اگر سکوت کردی اخراجت می‌کنم!

ابوبکر نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله نشسته بود. مردی آمد و به ابوبکر ناسزا گفت. ابوبکر سکوت کرد و مرد در دشنام و بدگویی خود افزود. ابوبکر خشمگین شد و به جواب ایستاد. رسول خدا صلی الله علیه و آله از مجلس برخاست. ابوبکر در پی حضرت - یا رسول الله!‌ تا آن مرد ناسزا می‌گفت نشسته بودی و چون من پاسخ دادم برخاستی. این چه حکایتی بود؟ - تا وقتی سکوت کرده بودی، ملکی آمده بود و از تو حمایت می‌کرد و جواب می‌داد اما وقتی تو خشم گرفتی و به انتقام و پاسخ پرداختی،‌ آن ملک رفت و شیطان درآمد. چون شیطان درآمد من برخاستم. (کشف الاسرار و عدة الابرار، ج ۲، ص ۲۷۴)

- یا رسول الله مرا تعلیمی بده. - برو و خشمگین مشو. اذْهَبْ وَ لَا تَغْضَب - همین مرا بس است. مرد رفت. وقتی به قبیلهٔ خود رسید، جنگ و نزاعی بر پا بود. شمشیر کشید و آماده مبارزه شد که به یاد فرمایش رسول خدا افتاد. آتش درون مرد فروکش کرد. - جنگ نکنید. هر ضرر و زیانی وارد شده، من از مال خود غرامت می‌دهم. - ما خود سزاوارتریم که آن را تلافی کنیم و غرامت دهیم. آتش جنگ نیز فروکش کرد. آشتی کردند. حکایت فوق را امام صادق علیه السلام روایت کرده است. (کافی، ج ۲، ص ۳۰۴)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود برای دروغگویی، تو را همین بس که هر چه می‌شنوی بازگو کنی!

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود برای دروغگویی، تو را همین بس که هر چه می‌شنوی بازگو کنی! حَسبُکَ مِن الکذبِ أن تُحَدِّثَ بکُلِّ ما سَمِعتَ. (تنبیه الخواطر، ۲، ۱۲۱)

حضرت علی بن الحسین علیه السلام، به فرزندان خود می‌فرمود بپرهیزید از دروغ کوچک و بزرگ در تمام سخن‌های خود، چه جدّی باشد یا شوخی، زیرا انسان اگر در امر کوچک دروغ گفت، جرأت پیدا می‌کند بر امر بزرگ.

گفت عیسی را یکی هشیار سر چیست در هستی ز جمله صعب‌تر گفت ای جان، صعب‌تر خشم خدا که از آن دوزخ همی لرزد چو ما گفت از خشم خدا چه بوَد امان گفت ترکِ خشم خویش اندر زمان مثنوی معنوی، دفتر چهارم

از امام صادق علیه السلام پرسیدم - مردی معتقد به ولایت است، ولی در سخن دروغ می‌گوید ... او در چه جایگاهی است؟ - در نزدیک‌ترین جایگاه به کفر است، ولی کافر نیست. هِیَ اَدنَی المنازِلَ مِنَ الکُفرِ وَ لَیسَ بِکافِر (کافی، ج ۲، ص ۲۹۰)

امام حسن عسگری علیه السلام فرمود تمام پلیدی‌ها در یک خانه نهاده و کلید آن دروغ قرار داده شده است. جُعِلَتِ الخَبائثُ فی بَیتٍ وجُعِلَ مِفتاحُهُ الکذبَ. (بحار الانوار، ج ۶۹، ص ۲۶۳)

اولاً در فضای دانشجویی، مصداق مال و لقمهٔ حرام، می‌شود نمرهٔ حرام! ثانیاً راه به دست آوردن نمرهٔ حرام عمدتاً دو چیز است دروغ و دزدی (تقلب)! یک دانشجو به آن فرد بازاری می‌گوید آخر مقداری پول ارزش ندارد که به خاطر آن دروغ بگویی و دزدی کنی. آن فرد بازاری هم به یک دانشجو می‌گوید آخر مقداری نمره ارزش ندارد که به خاطر آن دروغ بگویی و دزدی کنی!

ای ابوذر! وای بر کسی که برای خنداندن مردم دروغ بگوید. وای بر او! وای بر او! رسول خدا صلی الله علیه و آله چنین فرمود یا أبا ذرّ، وَیلٌ للذی یُحَدِّثُ فَیکذِبُ لیُضحِکَ بهِ القَومَ، وَیلٌ لَهُ، وَیلٌ لَهُ! (وسایل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۵۱)

دیوجانس مردی خلوت‌گزیده و عارف مسلک بود. اسکندر مقدونی برای دیدنش آمد. دیوجانس آن چنان که او توقع داشت، به او احترام نکرد. اسکندر از این برخورد برآشفت - این چه رفتاری است که تو با ما داری؟ آیا گمان کرده‌ای که از ما بی‌نیازی؟ - آری، بی‌نیازم. - تو را بی‌نیاز نمی‌بینم. بر خاک نشسته‌ای و سقف خانه‌ات، آسمان است. پس از من چیزی بخواه. - ای شاه! من دو بندهٔ حلقه به گوش دارم که آن دو، تو را امیرند. تو، بندهٔ بندگان منی و من شاه شاهان تو! - آن بندگان تو که بر من امیرند، چه کسانی‌اند؟ - خشم و شهوت. من آن دو را رام خود کرده‌ام؛ حال آن که آن دو بر تو امیرند!

خوب است به این فرمایش رسول خدا صلی الله علیه و آله فکر کنیم که هر که جلو خشم خود را نسبت به مردم بگیرد،‌ خداوند جلو عذاب روز قیامت را از او می‌گیرد. مَنْ کَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النَّاسِ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ عَذَابَ یَوْمِ الْقِیَامَ

دروغگو، حقیر و خوار است. چه دیگران بفهمند و چه نفهمند. و چه خودش بفهمد یا نفهمد. دروغگو، حقیر و خوار است.

پشت دریاها شهری است قایقی باید ساخت! (سهراب سپهری)

اسلام از ما مخالفت با نفس خواسته نه سرکوب نفس.

عبارت قرآنی "والکاظمین الغیظ" هم این پیام را دارد که به دنبال نابودی خشم و غضب نباشیم. بلکه عقل و ارادهٔ خود را تقویت کنیم که بتوانیم جلوی غضب بی‌جا را بگیریم.

ریشه خشم چیست؟ - تکبر، خود بزرگ‌بینی و تحقیر مردم.

توصیه‌های معصومین علیهم السلام برای این شرایط هم شنیدنی است. فرموده‌اند تغییر حالت بده اگر ایستاده‌ای، بنشین و اگر نشسته‌ای، دراز بکش یا برخیز. فإذا غَضِبتَ فَاقعُدْ (تحف العقول، ۱۳) و اِن کانَ جالِساً فَلیَقُم (امالی صدوق، ص ۳۴۰) و فرموده‌اند وضو بگیر و یا غسل کن، چون غضب از آتش است. اِذا غَضِبَ اَحَدُکُم فَلیَتَوَضّأ و لیَغتَسِل فَاِنّ الغَضَبَ مِنَ النّار. (بحار الانوار، ج ۷۰، ص ۲۷۲) و فرموده‌اند اگر بر کسی از بستگان و خویشاوندان غضب کردی، نزدیک شو و با دست خود او را لمس کن، آتش غضب فروکش می‌کند.