بریده‌هایی از کتاب لطفاً از من خوشتان بیاید!

حضرت علی (ع) می‌فرماید مؤمن واقعی هیچ کار نیکی را از روی خودنمایی انجام نمی‌دهد و از روی شرم و خجالت هم آن را رها نمی‌کند. لا یَعمَل شَیئاً مِنَ الخَیرِ ریاءً وَ لایَترُکهُ حَیاءً (کافی، ج ۲، ص ۲۳۱)

ما هم تمرین کنیم و کار خوبی را مخفیانه انجام دهیم. حتی‌المقدور مداوم. اما واقعاً تلاش کنیم کسی مطلع نشود. موقع انجام هم بگوییم خدایا! این کار را برای کسی انجام نمی‌دهم. نه برای دیگران و نه حتی برای خودم. یعنی خدایا از تو توقع پاداش هم ندارم. یک کار عاشقانه. فقط برای این‌که تو دوست داری این کار را انجام می‌دهم. تمرین خوبی است.

ملا محسن فیض کاشانی پس از اشاره به برخی از درجات مخفی ریا حدیثی را از امیرالمؤمنین (ع) نقل می‌کند که خداوند در قیامت به قاریان می‌گوید آیا جنس را به شما ارزان‌تر نفروختند؟ آیا مردم به شما سلام نمی‌کردند؟ آیا نیازهای شما را برنمی‌آوردند؟ پس شما پاداش خود را گرفته‌اید و امروز پاداشی ندارید. (المحجة البیضاء، ج ۶، ص ۱۸۲)

در ریاکاری است که بعضاً با این ضرب‌المثل نادرست هم تأیید می‌شود که خواهی نشوی رسوا هم رنگ جماعت شو! ترس از انتقاد و بدگویی مردم خیلی قوی‌تر از میل به شهرت و محبوبیت است. حواسمان باشد.

همین‌طور که قالی ابریشمی ممکن است دکان باشد، روی گونی نشستن هم ممکن است دکان باشد، شیطان قسم خورده هر کس را به طریقی گمراه کند. باید به انگیزه‌ها توجه کرد.

برای کسانی که دغدغه سیر و سلوک اخلاقی پیدا می‌کنند این سؤال اهمیت زیادی دارد که از کجا شروع کنیم؟ اول ترک محرمات و بعد انجام واجبات؟ اول یقظه و بعد توبه؟ اول احسان به والدین و بعد نماز شب؟ اول اصلاح نماز و بعد نُسُک و بعد محیا و ممات؟ بسیاری از علما و کتب اخلاقی به سؤال فوق پاسخی نداده‌اند. به‌عبارت دیگر خیلی از کتب اخلاق، کشکول و یا بگو داروخانه‌ای است که مخاطب خواننده خود باید تشخیص دهد و نسخه‌ای تجویز و دارویی مصرف کند. برخی از کتب اخلاق اما به سؤال مذکور جوابی داده‌اند و سیری پیشنهاد کرده‌اند و مثلا «منازل السائرین» نوشته‌اند. اکنون مجال نقد و بررسی این کتب اخلاقی نیست تا براساس آیات و روایات و عقل سلیم قضاوت کنیم آیا سیر پیشنهادی آنها درست است یا نه. در اینجا درباب منطق حاکم بر سلسله مباحث «پله‌پله تا ملاقات خدا» توضیح مختصری تقدیم می‌کنیم.

فرد ریاکار با رفتار و گفتار خود می‌خواهد به طور ضمنی به اطرافیان دو پیام را برساند لطفاً از من خوشتان بیاید (و خیری به من برسانید)! لطفاً از من بدتان نیاید (و زیانی به من نرسانید)!

امام (ع) ادامه داد هیچ بنده‌ای نیست که عمل خیری را پنهانی انجام دهد و روزها بگذرد مگر این‌که خدا آن عمل خیر را آشکار کند.

نمی‌توان در انجام کاری که مربوط به خداست و اصطلاحاً عبادت نامیده می‌شود به دنبال مال و ثروت بود و همین طور است حکم کسب محبوبیت و شهرت. نمی‌توانیم نماز بخوانیم و به مردم بگوییم لطفاً به من پول بدهید. همچنین نمی‌توانیم نماز بخوانیم و به مردم بگوییم لطفاً از من خوشتان بیاید!