بریده‌هایی از کتاب هر که ایمانش بیش، امیدش بیشتر

«هر روز یک حدیث اخلاقی مطالعه کنید و سعی نمایید به آن عمل کنید. بعد از یک سال خواهید دید که حتماً عوض شده‌اید، مانند دارویی که انسان مصرف کند و بعد از مدتی احساس بهبودی می‌کند.»

سر تا پای هر یک از ما را که خلاصه کنند، می‌شویم یک مشت خاک که ممکن بود یک تکه آجر باشد توی دیوار یک خانه، یا قلوه سنگ روی شانه یک کوه، یا مشتی سنگ ریزه که ته اقیانوس؛ یا حتی خاک یک گلدان باشد، خاک همین گلدان پشت پنجره! یک کف دست خاک ممکن است هیچ وقت، هیچ اسمی نداشته باشد و تا همیشه خاک باقی بماند؛ فقط خاک... اما حالا یک کف دست خاک وجود دارد که خدا به او اجازه داده نفس بکشد، ببیند، بشنود، بفهمد، جان داشته باشد، انتخاب کند، تغییر کند، تکامل بیابد، و ... خداوند فرمود نگاه کن به آثار رحمت الهی که چگونه خاک مرده را زنده می‌کند. فَانظُرْ إِلَیٰ آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ کَیْفَ یُحْیِی الارْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا (روم ۵۰)

ما هم خدایی داریم. امیدوار باشیم.

امید، آری؛ اما امید به خدا و نه هیچ کس دیگر! یوسف علیه السلام لب چاه خندید. گفتند چرا می‌خندی؟ گفت یک روز با خود گفتم ده یازده برادر قوی دارم و با این برادرها کسی به من نخواهد گفت بالای چشمت ابرو است. اما الان می‌بینم برادرانی که من به آن‌ها دل بسته بودم همین‌ها قصد جانم کرده‌اند!

گیاه، امیدوار است که به تکامل برسد و حیوانی آن را بخورد. اما اگر هیچ حیوانی گیاه موردنظر را نخورد چی؟! اگر فصل پاییز آمد و گیاه خشک شد، چی؟! آیا آخر خط است و دیگر امیدی به تکامل وجود ندارد؟ صدای خش‌خش برگ خشکیده این است که نه! آخر خط نیست. برگ می‌گوید هنوز امیدوارم. امیدوارم که دوباره جذب خاک شوم، باعث قوت خاک باشم، به ریشه برسم و دوباره گیاه زنده‌ای باشم و ...؛ خدا را چه دیدی؟! شاید این دفعه شکوفه‌ای شدم! شاید میوه‌ای شوم که انسانی مرا بخورد! ...

ظرف تمام ما نصفه است. هیچ یک از ما نمی‌تواند ادعا کند خداوند تمام نعمت‌های مادی و معنوی را به او داده و کسی هم نمی‌تواند بگوید خدا هیچ نعمتی به من نداده

ویروس ایدز از طریق صحبت و رفت و آمدهای عادی منتقل نمی‌شود، اما اگر بدانیم کسی ایدز دارد، اصلاً نزدیک نمی‌شویم و با او حرف نمی‌زنیم. از بس خطر را بزرگ می‌دانیم. اما ویروس بدبینی از طریق صحبت هم منتقل می‌شود. حواسمان باشد. یا باید آن قدر قدرت داشته باشیم که پشت سر هم پادزهر تولید کنیم و یا از صحبت با بدبین‌ها و منفی‌باف‌ها پرهیز کنیم. شوخی بردار نیست.

بعد از شرک، بزرگ‌ترین گناه یأس از رحمت خداست

یَا أَیُّهَا الانسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الجَبّار. ای انسان، چه چیزی تو را نسبت به خداوند جبارت مغرور کرد؟ یَا أَیُّهَا الانسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ المُنتَقِم. ای انسان چه چیزی تو را نسبت به خداوند منتقم مغرور کرد؟ آیا قرآن این طور فرموده؟ نه. بلکه فرموده یَا أَیُّهَا الانسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ (انفطار ۶) عارفی فرمود این آیه این طور بیان شده تا به ما یاد دهد که اگر فردای قیامت خداوند این سؤال را مطرح کرد که ای انسان چه چیزی تو را نسبت به پروردگار کریمت مغرور کرد؟ ما جواب را بلد باشیم و بگوییم خدایا کَرَم تو مرا مغرور کرد! تو آن‌قدر کریم بودی که من فریب خوردم و گمان کردم با این همه لطف و کرم، مرا به خاطر گناهانم مؤاخذه نمی‌کنی!

ما هم خدایی داریم. امیدوار باشیم. حتی اگر اوضاع تیره و تار بود امیدوار باشیم.

همهٔ ما در جهنم وارد شده‌ایم (مریم ۷۱) و ازجمله راه‌های نجات از آن و رسیدن به آمرزش الهی این است که به دیگران ترحم داشته باشیم. (نور ۲۲)

از عارفی پرسیدند امیدبخش‌ترین آیهٔ قرآن چیست؟ گفت کُلٌ یَعمَلُ عَلی شاکِلَتِهِ (اسراء ۸۴) یعنی هر کسی مطابق شاکله و شخصیت خود عمل می‌کند. گفتند چه ربطی دارد؟ گفت طرف حساب ما خداست. خدایی که بر شاکلهٔ رحمت عمل خواهد کرد و لذا باید خیلی امیدوار باشیم! * مگر نه این‌که در بسم الله از میان هزار اسم، خدا خود را با دو اسم رحمان و رحیم ممتاز کرده؟ در نماز و دعا و در هر کار دیگری که بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم می‌گوییم، حواسمان باشد و اجازه دهیم جان و دلمان از نسیم امید به رحمت الهی بهره‌مند شود.

دیدم خیلی ناامید شده‌ام. استخاره کردم این آیه آمد لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ (زمر ۵۳) از رحمت خدا نا امید نشوید.

هر چه شکست ما (حتی در مسائل اخلاقی و معنوی) بزرگ‌تر باشد و هرچه دل‌شکسته‌تر باشیم، امکان جذب ما توسط ریشه بیشتر است. خداوند ده‌ها بار خودش را غَفورٌ رَحیم توصیف کرده، یعنی هم می‌بخشد و هم مورد لطف و رحمت قرار می‌دهد. بلکه بالاتر، دوست دارد توبه‌کاران را. إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ (بقره ۲۲۲)

گفت وَلْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا الا تُحِبُّونَ أَن یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ (نور ۲۲) باید ببخشید و از خطاهای دیگران چشم‌پوشی کنید. آیا دوست ندارید خدا شما را ببخشد؟!

- آری! منم خدای مهربان تو و دیگر موجودات. چه بسیار بلاها که به واسطه محبتم از شما دور می‌کنم و شما ندانسته به دشمنی‌ام برمی‌خیزید یا در رحمت من تردید می‌کنید. اما هنوز دوستتان دارم.

گفت پیغمبر به آواز بلند با توکل زانوی اشتر ببند رمز «الکاسب حبیب الله» شنو از توکل، در سبب کاهل مشو گر توکل می‌کنی در کار کن کشت کن، پس تکیه بر جبار کن

- آقای بقال! ممکن است یک جملهٔ حکمت آمیز دربارهٔ امید مرحمت بفرمایید؟ - امید همین است که گفتی ممکن است. یعنی فکر کردی در این بقالی بجز نخود و لوبیا و ماست و کره، ممکن است یک حرف حسابی هم پیدا شود.

سعی کرده‌ایم شاکر نعمت‌های الهی باشیم؟ گفت: تا به روز نیک کسان غم مخوری بسا کسا که به روز تو آرزومند است

و این امید سرمایهٔ بزرگی است که کافران ندارند.

نگو گرفتار، بگو گرفتهٔ یار!

به خداوند چنان امیدوار باش که تو را بر انجام گناهان بی پروا نکند و از خدا چنان بترس که تو را از رحمت او نومید نسازد.

مرحوم میرزا اسماعیل دولابی می‌فرمود خدا با کارهایش با ما حرف می‌زند. هر وقت غصه‌دارمان کرد،‌ یعنی با ما کار دارد. غم، پیغام دوست است. غم پیغام اوست. وقتی غم آمد با او خلوت کن ببین با تو چه کار دارد. هر در که به هر کجاست شب بربندند الا در دوست که شب باز کنند مقصود از شب، اوقات گرفتاری است. غم شب مؤمن است و غم‌های بزرگ لیلة القدر شیعه است.

به خداوند چنان امیدوار باش که تو را بر انجام گناهان بی پروا نکند و از خدا چنان بترس که تو را از رحمت او نومید نسازد

امام علی علیه السلام فرمود تمام امید خود را متوجه خدا کنید و جز او به کسی امید نداشته باشید زیرا هیچ کس به غیر خداوند متعال امید نبست مگر این‌که ناامید شد.

اَلَیسَ الصُّبحُ بِقَریب (هود ۸۱)

امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود اگر بر قلب آدمی نومیدی چیره شود، تأسف، او را از پای درمی‌آورد. اِن مَلکَهُ الیَأسُ قَتَلُه الاسَفُ. (نهج‌البلاغه، حکمت ۱۰۸) همچنین فرمود ناامیدی صاحبش را می‌کشد. وَقَتَلَ القُنوطُ صاحِبَهُ. (غررالحکم، ۱۳۳۱)

لطف خدا بیشتر از جرم ماست نکتهٔ سربسته چه دانی خموش

حتی اگر اوضاع تیره و تار بود امیدوار باشیم. چون تاریکی نشان روشنایی است. قرآن کریم می‌فرماید آیا صبح نزدیک نیست؟ اَلَیسَ الصُّبحُ بِقَریب (هود ۸۱)

امام علی علیه السلام فرمود تمام امید خود را متوجه خدا کنید و جز او به کسی امید نداشته باشید زیرا هیچ کس به غیر خداوند متعال امید نبست مگر این‌که ناامید شد.