بریده‌هایی از کتاب پاسخ‌های کوتاه به پرسش‌های بزرگ

آیا خدا وجود دارد؟

در ارتباط با قوانین طبیعت من نیز هم‌چون اینشتین از واژهٔ خدا در معنای غیرشخصی استفاده می‌کنم و بدین‌ترتیب درک ذهن خدا در واقع درک قوانین طبیعت است. پیش‌بینی من این است که تا پایان این قرن ذهن خدا را خواهیم خواند.

اگر شما هم مثل من بپذیرید که قوانین طبیعت ثابت هستند آن‌گاه دیری نمی‌پاید که بپرسید پس نقش خداوند در ارتباط با آن‌ها چیست؟ این همان بخش اعظم تضاد بین علم و دین است.

جهان‌هستی مکانی بی‌رحم است.

زندگی‌ام را وقف سفر در سرتاسر جهان‌هستی کرده‌ام، البته در درون ذهنم.

اگر حاصل‌جمع محتوی جهان هیچ است آن‌گاه برای خلق آن به خدا نیازی نیست. در آشپزی کیهانی جهان‌هستی در حکم یک ناهار رایگان تمام عیار است.

برای بعضی‌ها این همان جایی است که وجود خدا دوباره مطرح می‌شود. این خدا بود که انرژی و فضا را خلق کرد و مِه‌بانگ لحظهٔ خلقت بود. اما دانشمندان در این خصوص داستان متفاوتی را مطرح می‌کنند. اگرچه خودم را در معرض دردسر قرار می‌دهم؛ اما فکر می‌کنم از پدیده‌های طبیعی که موجب وحشت وایکینگ‌ها می‌شد، به مراتب درک بهتری داریم. حتی می‌توانیم فراتر از تقارن زیبای انرژی و مادّه گام برداریم که توسط اینشتین کشف شد. می‌توانیم از قوانین طبیعت استفاده کنیم تا به ریشه‌های اصلی جهان برسیم و کشف کنیم که آیا وجود خدا تنها راه توصیف آن است.

قوانین علمی که تحول جهان‌هستی را تعیین می‌کنند گویای حالت آن در هر لحظه‌اند. این قوانین شاید توسط خدا وضع شده باشند و شاید هم نشده باشند؛ اما او نمی‌تواند در شکست این قوانین مداخله و یا آن‌ها را نقض کند. بدین ترتیب آن‌چه می‌ماند آزادی عمل خدا در انتخاب حالت اولیهٔ جهان‌هستی است هرچند به نظر می‌رسد در این خصوص هم قوانینی وجود دارند. بنابراین چنین به نظر می‌رسد که خداوند اصلاً هیچ آزادی عملی نداشته است.

قبل از مِه‌بانگ چه رخ داده است؟ طبق فرضیهٔ بدون مرز این پرسش که قبل از مِه‌بانگ چه رخ داده پرسشی بی‌معنی است و در واقع شبیه آن است که بپرسیم جنوبِ قطب جنوب کجاست - به این دلیل که اساسا قبل از مِه‌بانگ زمان وجود نداشته که به آن رجوع کنیم. مفهوم زمان فقط درون جهان‌هستی معنا دارد.

انسان می‌تواند خداوند را هم‌چون تجسم قوانین طبیعت تلقی کند. اما این آن چیزی که اغلب مردم در خصوص خدا فکر می‌کنند نیست. منظور آن‌ها یک موجودیت بشرگونه است یعنی شخصی که انسان می‌تواند با او یک ارتباط شخصی داشته باشد. هنگامی که شما به گسترهٔ وسیع جهان، زندگی تصادفی و ناچیز بودن بشر در آن نگاه کنید، متوجه می‌شوید که چنین دیدگاهی غیرقابل باور است.

قوانین معینی وجود دارند که همیشه محترم شمرده می‌شوند. اگر دوست دارید، می‌توانید چنین بگویید که این قوانین را خدا وضع کرده است؛ اما این کار در واقع یک تعریف از خداوند است تا اثباتی بر وجود آن.

مردم هم‌چنان دید مذهبی دارند چرا که از یک طرف راحت‌تر است و از طرف دیگر نمی‌توانند علوم پایه را درک کرده و به آن اعتماد کنند.

هنگامی که با احتمال مرگ زودهنگام مواجه می‌شوید شاید حاضر شوید از بسیاری از اهداف قبلی خود که تصمیم به انجام آن‌ها داشتید، دست بکشید.

درک ذهن خدا در واقع درک قوانین طبیعت است.

فرمول معروف اینشتین E = mc۲ به‌سادگی به این معنی است که جرم را می‌توان به صورت نوعی انرژی در نظر گرفت و برعکس. بدین ترتیب می‌توان گفت جهان‌هستی به جای سه جزء فقط دارای دو جزء است: انرژی و فضا.

چشم دل باز کن که جان بینی آنچه نادیدنی است آن بینی گر به اقلیم عشق روی آری همه آفاق گلستان بینی دل هر ذره را که بشکافی آفتابیش در میان بینی تا به جایی رساندت که یکی از جهان و جهانیان بینی با یکی عشق ورز از دل و جان تا به عین‌الیقین عیان بینی

کرهٔ زمین از بسیاری جهات در معرض خطر است و برای من بسیار دشوار است در این خصوص مثبت‌اندیش باشم. این خطرات بسیار بزرگ و متنوع هستند.

در تعطیلات طولانی‌مدت بعد از امتحان نهایی، کالج تعداد محدودی کمک‌هزینهٔ سفر اعطا کرد. بسیار خوشحال بودم که این کمک‌هزینه به‌من هم تعلق گرفته و گمانم این بود که هرچه مسافت دورتری بروم، امکان اخذ کمک‌هزینهٔ بیشتری خواهد بود؛ بنابراین اعلام کردم که قصد دارم به ایران سفر کنم. در تابستان ۱۹۶۲ بلیط قطار تهیه کرده و عازم استانبول و سپس ارزروم در شرق ترکیه شدم و بعد به تهران، اصفهان، شیراز و تخت‌جمشید پایتخت پادشاهان کهن پارسی سفر کردم. در راه برگشت به خانه، من و برخی دوستان هم‌سفرم از جمله ریچارد شین گرفتار زمین‌لرزه بوئین‌زهرا شدیم. زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ۷.۱ که بیش از ۱۲.۰۰۰ نفر را به کام مرگ فرستاد. نزدیک مرکز زلزله بودیم؛ اما من متوجه آن نشدم چون هم مریض بودم و هم در اتوبوس در حال حرکت در جاده‌های ایران بودیم که آن موقع بسیار ناهموار بودند.

قوانین حاکم بر طبیعت برخلاف قوانین وضع شده توسط انسان هرگز نقض نمی‌شوند و این همان دلیل قدرتمند بودنِ آن‌هاست و هنگامی که از منظر دینی به آن‌ها نگریسته شود بحث انگیزتر هم به‌نظر می‌رسند. اگر شما هم مثل من بپذیرید که قوانین طبیعت ثابت هستند آن‌گاه دیری نمی‌پاید که بپرسید پس نقش خداوند در ارتباط با آن‌ها چیست؟ این همان بخش اعظم تضاد بین علم و دین است.

جهان‌هستی باید کمابیش به گونه‌ای باشد که آن را می‌بینیم چراکه اگر متفاوت از این بود آن‌گاه دیگر کسی نبود که آن را مشاهده کند.