بریده‌هایی از کتاب علوم قرآن

امام محمد باقر (ع) روایت شده که فرمود: قرآن زنده است و نمی‌میرد، آیات آن نیز زنده‌اند و نمی‌میرند، اگر آیه‌ای که درباره قومی نازل شده با مردن آن قوم می‌مرد، قرآن مرده بود؛ اما آیات قرآن درباره حاضران هم جریان دارد، همان‌طور که درباره گذشتگان جریان داشته است.

قرآن در جایگاه معیاری الهی برای تشخیص حقیقت در تمامی مطالبی که به آن عرضه می‌شود، عمل می‌کند

بی‌شک بت‌پرستی و احساس عبودیت و ذلت برای بت‌ها و سجده در برابر آنها، آثار روانی و فکری خاصی را بر انسان می‌گذارد که باعث می‌شود او کرامت انسانی‌اش را از دست بدهد. این آثار نیروهای گوناگون انسان را راکد می‌سازد و کاری می‌کند که تا وقتی او در برابر این پست‌ترین و بی‌ارزش‌ترین موجود (خاک و سنگ) خاضع است، بیشتر و سریع‌تر از هرحالت دیگری در مقابل همه قدرت‌ها سر تعظیم فرود آورد و به سازش و تسلیم دچار شود.

قرآن مانند دیگر کتاب‌ها نیست که برای آموزش و پژوهش علمی تألیف شده باشد. این کتاب، فرایند دگرگون‌سازی کامل و همه‌جانبه عقلی، روحی و ارادی انسان و فرایند پایه‌گذاری امت و پی‌ریزی تمدن است.

افزون‌براین، مشاهده می‌شود که برخی آیه‌های مکی در سوره‌های مدنی و برخی آیه‌های مدنی در سوره‌های مکی ثبت شده و درعین‌حال هماهنگی و انسجام سوره نیز حفظ شده است، به‌گونه‌ای که گویا همه سوره یک‌مرتبه نازل شده است. این دلیلی روشن بر وجود ارتباط بین دو قسم قرآن است.

وزیر و مورخ فرانسوی [ویکتور] «دوروی» می‌گوید: پیامبر اسلام قبایل عرب را گرد هم آورد و امتی یگانه تشکیل داد که پرچم تمدن را در سراسر زمین برافراشت و در قرون وسطا، در بین همه امت‌ها، متخصصان علوم و دانش‌ها بود و به‌وسیله آنان ابرهای تیره و سیاه بربریت و وحشی‌گری که تمام اروپا را دربرگرفته بود، از بین رفت.

قرآن نمی‌توانست از این دشواری‌ها و مشکلات برکنار باشد؛ زیرا هدف اساسی قرآن به‌عنوان کتابی دینی، پیوند انسان به عالم غیب و پرورش غریزه ایمان به غیب در وجود اوست

کوتاهی یا بلندی آیات و سوره‌های قرآن به بخش مکی یا مدنی اختصاص ندارد. در بخش مدنی نیز سوره‌هایی کوتاه مثل نصر، زلزال و بیّنه وجود دارد. در مقابل، سوره‌های بلند به بخش مدنی اختصاص ندارد و در مکه نیز سوره‌های بلندی مثل انعام و اعراف نازل شده است.

از امام صادق (ع) پرسیده شد: آیا علت بیهوشی و غشی که گاهی به پیامبراکرم (ص) دست می‌داد نازل شدن جبرئیل بود؟ حضرت فرمود: نه، بلکه سخن گفتن مستقیم و بی‌واسطه خدا با پیامبر سبب این امر بود.