بریده‌هایی از کتاب دروغگوهای دوست داشتنی

تمام اخبار برتر آن‌هایی هستند که بین مردم دودستگی می‌اندازند. اگر کاری کنید که این سه چیز (رفتار، اعتقاد و دارایی مردم) تهدید شوند، اخبارتان مثل ویروس منتشر می‌شود.

«آن‌قدر با قوانینشان بازی می‌کنیم تا بازی، بازیِ ما شود.» اورسون اسکات کارد؛ فیلم بازیِ اِندِر

روی پروفایلی که لایکی دریافت نمی‌کند (یا توئیت هوشمندانه‌ای که به اشتراک گذاشته نمی‌شود) دقیقاً برابر است با جوکی که کسی به آن نمی‌خندد. در این حالت باید مجدداً روی آن فکر کنید و از نو آن را بنویسید. به‌این‌ترتیب ما در فضای آنلاین، خودِ واقعی‌مان را نشان نمی‌دهیم، فقط نقابی را نشان می‌دهیم که برای هم‌خوانی با عقاید اطرافیان به‌صورت زده‌ایم.» نیل استراس؛ وال‌استریت ژورنال

شخصاً شیفتهٔ نوشتهٔ نیکولاس شامفورت، نویسندهٔ فرانسوی، هستم که معتقد بود سلیقهٔ عامهٔ مردم بدترین سلیقهٔ ممکن است. شامفورت دراین‌باره می‌نویسد: «می‌توان با اطمینان گفت که تمام افکار و عقایدی که عامهٔ مردم دارند، عین حماقت است، چون از همین راه توانسته بین توده‌ها جا باز کند.» موضوع از نظر بازاریاب‌ها هم دقیقاً به همین شکل است، چون خلق کردن حماقت از هر چیز دیگری راحت‌تر است.

«شارلاتان‌ها، کلاه‌بردارها، جنگ‌طلب‌ها و تروریست‌ها تنها در شرایطی شکوفا می‌شوند که عموم مردم از دسترسی مستقل به اطلاعات محروم هستند.

در دنیای وب، شما نیاز ندارید قبل از گزینش محتوای حرف‌هایتان، اول به سخنان دیگران گوش کنید. این دقیقاً همان بلایی است که فرهنگ وب سرتان می‌آورد. روان‌شناسان این پدیده را «اختلال نارکوتیک» می‌نامند که در آن افراد هیاهوی رسانه را با دانش واقعی اشتباه می‌گیرند و وقت تلف کردن را انجام دادن کار مفید می‌دانند.

این ایده که وب به مردم قدرت می‌دهد چرندی بیش نیست. تمام محتوایی که شما در فضای آنلاین مصرف می‌کنید، جوری بهینه‌سازی شده است که شما را معتاد خود کند. محتوا جوری مهندسی شده است که شما رویش کلیک کنید، نگاهی به آن‌ها بیندازید یا پیدایش کنید، درست مثل یک تله یا طعمه که حواستان را پرت کند و گیرتان بیندازد. وبلاگ‌ها آمده‌اند تا شما را بازی بدهند، زمانتان را بدزدند و به شرکت‌های تبلیغاتی بفروشند. این کار هرروزشان است.

وینستون چرچیل زمانی دربارهٔ مماشاتگران دورهٔ خودش نوشت: «همه‌شان خیال می‌کنند اگر به اندازهٔ کافی به کروکودیل غذا بدهند، خودشان آخرین نفر خوراکش خواهند شد.»

آنچه فکر می‌کنیم می‌دانیم، درنهایت کاشف به عمل می‌آید که هیچ پایه و اساسی ندارد، یا حتی بدتر از آن گمراه‌کننده و یک تزیین بی‌خود است. حقایق ما واقعی نیستند، سلایقی‌اند در لباس حقایق. سلایق ما هم سلایق نیستند؛ احساساتی‌اند که مثل سلایق به نظر می‌آیند. دانش ما دانش نیستند؛ فقط نمادهایی‌اند که هول‌هولکی سرهم‌بندی شده‌اند.

«حقیقت مثل مارمولک است؛ دمش را توی مشت ما جا می‌گذارد و خودش فرار می‌کند، درحالی‌که خوب می‌داند دمش در چشم‌برهم‌زدنی از نو رشد خواهد کرد.» ایوان تورگنیف خطاب به لئو تولستوی

وقتی ذهن انسان توضیحی محتمل را برای موضوعی می‌پذیرد، همان توضیح چهارچوبی برای تمام اطلاعات دریافت‌شده بعد از آن می‌شود. ما به‌طور ناخودآگاه تمایل داریم تمام اطلاعاتی را که متعاقباً دریافت می‌کنیم، در همان چهارچوب جای دهیم، حالا چه در آن بگنجند و چه نگنجند. روان‌شناسان این پدیده را «استحکام شناختی» می‌نامند. در این حالت، حقایقی که باور اولیه را ساخته‌اند دیگر وجود ندارند، اما نتیجه‌گیری بر قوت خود باقی می‌ماند. باور عمومی ما دربارهٔ موضوع همچنان روی زیربنای فروریخته‌اش شناور است. بیش‌انباشتگی اطلاعات، مشغولیت دائم ذهن، سرعت و احساسات، تماماً به این پدیده دامن می‌زنند. این عوامل باعث می‌شوند ما سخت‌تر باورهایمان را تغییر دهیم و ذهنمان را باز کنیم

مطالعه‌ای با عنوان «وقتی تصحیح با شکست مواجه می‌شود» در دانشگاه میشیگان انجام گرفت. پژوهشگران حوزهٔ سیاست نظیر برندن نایهن و جیسون ریفلر اصطلاحی برای این پدیده ابداع کردند به‌نام «اثرِ سوگیری تأییدی». در این تحقیق ابتدا به سوژه‌های آزمایش مقاله‌ای با محتوای جعلی نشان دادند و برای نیمی از سوژه‌ها اصلاحیه‌هایی در انتهای مقاله گنجاندند که یکی از ادعاهای اصلی مقاله را تکذیب می‌کرد، درست مثل همان چیزی که در انتهای یک پست خبری می‌بینید. بعد از تمام سوژه‌ها خواستند به باورهایشان دربارهٔ ادعاهای موجود در مقاله امتیاز دهند. جالب است که کسانی که اصلاحیهٔ انتهای مقاله را دیده بودند، بیشتر از دیگران به موارد ادعاشده در متن مقاله باور داشتند و سفت و سخت‌تر از سوژه‌های دیگر، به باورشان چسبیده بودند. به عبارت دیگر، تصحیح محتوا نه‌تنها خطا را درست نمی‌کند، بلکه به واسطهٔ اثر سوگیری تأییدی، به برداشت اشتباه قوت می‌بخشد.

ذهن انسان، به قول روان‌شناس‌ها، «اول باور می‌کند و بعد ارزیابی.»

هزیود، شاعر یونان باستان، زمانی نوشته است: «شایعه و غیبت باری است که می‌توان به‌راحتی از روی زمین برداشت، اما حمل کردن و زمین گذاشتنش بسیار دشوار است.»

امروزه، لغت طاغوت هم برای توصیف کردن رسانه کافی نیست. آن‌هایی که بین هشت تا هجده سال دارند، تقریباً روزانه هشت ساعت آنلاین هستند و تازه پیامک دادن و تلویزیون تماشا کردن در این رقم لحاظ نشده است. مردم آمریکا جمعاً روزانه پنجاه میلیارد دقیقه روی فیس‌بوک وقت تلف می‌کنند، تقریباً یک‌چهارم زمان وب‌گردی مردم در شبکه‌های اجتماعی و وبلاگ‌ها تلف می‌شود. وبلاگ‌ها در طول یک ماه در حدود ۱۵۰ میلیون ویدئو به خورد کاربرانشان می‌دهند. پس تعجبی ندارد که عوام تسلیم رسانه‌های آنلاین هستند و بی‌عاطفگی بیداد می‌کند؛ رسانه عمداً حواس همه را پرت کرده است.

ما زمانی با ساده‌لوحی تمام باور داشتیم که وبلاگ‌ها به دموکراسی کمک می‌کنند. فکر می‌کردیم مخاطب وب، برخلاف مخاطب تلویزیون، مصرف‌کنندهٔ منفعل نیست. خیال می‌کردیم وبلاگ یعنی دخیل بودن مردم و فعالیت شهروندی. وبلاگ‌ها جوری به نظر می‌آمدند انگار قرار بود ما را از دنیای کثیف و پر از تعصب، درگیری، بازی خوردن و برانگیزش احساسات که رسانه ایجاد کرده بود، رها کنند. اما دقیقاً همان‌طور که جیمز فنیمور کوپر در قرن نوزدهم عنوان کرد، «اگر روزنامه‌ها برای سرنگون کردن طاغوت مفید هستند، فقط برای این است که نظام طاغوتی خودشان را پایه‌گذاری کنند.»

تکذیب در فضای آنلاین هیچ معنا و ارزشی ندارد.

«ما کشوری هستیم که افکار عمومی اداره‌مان می‌کند و افکار عمومی را مطبوعات اداره می‌کنند، بنابراین آیا فهمیدن اینکه چه چیزی مطبوعات را اداره می‌کند، امری حیاتی نیست؟»

مطالعات نشان می‌دهد کودکان هرچه بیشتر در فضای آنلاین وقت تلف کنند نمراتشان بدتر می‌شود. طبق گفتهٔ نیلسن، کسانی که بیشتر از همه در فضای آنلاین وقت تلف می‌کنند، ۲۶ درصد بیشتر احتمال دارد دربارهٔ سیاست و وقایع جاری نظر بدهند، با اینکه آن‌ها دقیقاً همان افرادی هستند که نظرشان کمترین اهمیت را دارد.

به قول کریس هجز، فیلسوف و خبرنگار: «در عصر تصاویر و سرگرمی، در عصر ارضای آنی احساسات، ما صداقت و واقعیت را نه جست‌وجو می‌کنیم و نه می‌خواهیم. واقعیت چیز پیچیده‌ای است. واقعیت حوصله‌سربر است. ما نمی‌توانیم با پیچیدگی‌هایش کنار بیاییم و البته تمایلی هم به این کار نداریم.»