بریده‌هایی از کتاب بانوی سربدار

هیچ آفتی مثل نفاق داخلی کشوری را از بین نمی‌برد.

یا بر مراد بر سر گردون نهیم پای یا مردوار بر سر همّت نهیم سر

راه زشتی و فساد انتها ندارد. مانند باتلاقی است که هر کس پا در آن نهد لحظه به لحظه بیشتر در آن فرو می‌رود و هر چه تقلا کند برای نابودی خود کشیده است.

اصل مسلّمی است در این دنیا که مردم پاکدل و نیک‌نهاد بیش از ناپاکان و اشرار فریب می‌خورند.

مقصّر اصلی من هستم که باید مجازات بشوم ولی مرا تسلیم مغول‌ها نکنید. اگر با کشتن من که بانی و باعث این غوغا هستم کارها درست می‌شود حرفی ندارم، داری برپا کنید و خود شما مرا به دار بزنید و مغول‌ها را برای تماشا خبر کنید. من راضی هستم سربدار باشم ولی اسیر و ذلیل مغول‌ها نشوم.

سربداران ثابت کردند که مغول را هم می‌شود کشت و شکست داد و اسیر کرد.

کسانی از مرد و زن هستند که به علّت فقر و نداری، شب و روز عقب یک لقمه نان می‌دوند، میدانی نمی‌بینند تا هوش و استعداد ذاتی خود را ظاهر سازند.

یا بر مراد بر سر گردون نهیم پای یا مردوار بر سر همّت نهیم سر

به مردی و شرافت سر خود بر دار دیدن هزار بار بهتر از ذّلت کشیدن و به نامردی مردن است.

در تاریخ می‌نویسند که در حمله چنگیز، روزی مغولی در بیابان به مردی رسید و چون سلاحی برای کشتن او نداشت امر کرد که مرد روی زمین دراز بکشد و تکان نخورد تا وی برود و سلاحی بیاورد. مغول عقب سلاح رفت و مرد زهره باخته حتّی به فکر فرار هم نیفتاد تا مغول برگشت و کار او را ساخت. اکنون ورق برگشته بود تا جایی که روزی زنی در باغ دورافتاده و خلوتی مغولی را دید که لای علف خشک پنهان شده است. زن که خود نه سلاح و نه یارای کشتن مغول‌ها را داشت، دستور داد از جای خود نجنبد تا وی برود و مرد خود را خبر کند. زن رفت و مدّتی طول کشید تا با شوی خود برگشت. مغول همان‌طور بی‌حرکت منتظر مرگ بود تا به دست مرد کشته شد.

رسم روزگار است که چون با کسی بر سر مهر آید وسایل پیشرفت او را فراهم می‌آورد. روزگار پس از سال‌ها بی‌مهری در حقّ ماریه، اکنون با این زن محنت کشیده بر سر لطف آمده و هر روز لبخند شیرین‌تری به روی او می‌زند.

بیار آنچه داری زمردی و زور که دشمن به پای خود آمد به گور

در تمام مدّت صد ساله تسلّط مغول‌ها همیشه مردم با نظر عداوت و دشمنی به آن‌ها می‌نگریستند. فجایع و قتل و غارت مغول‌ها را در خاطر زنده نگاه داشته و همواره در فکر انتقام بودند. این کینه‌توزی و انتقام‌جویی در هیچ نقطه ایران به شدّت نیشابور نبود، زیرا نیشابوری‌ها خاطرات هولناک و بس غم‌انگیزی از مغول‌ها داشتند.

تملّق و چاپلوسی تأثیر سحرآمیزی در بعضی اشخاص دارد، عقل و هوش از سر بندگان خدا می‌رباید، موم را به صورت سنگ خارا درمی‌آورد و از درویش افتاده حال و متواضع، یک شدّاد متفرعن و مغرور می‌سازد.

دلا گدایی و رندی زپادشاهی به دمی فراغت خاطر ز هر چه خواهی به

تاریخ سربداران را مطالعه کنید و ببینید که اگر این‌ها نفاق و دودستگی نمی‌داشتند و سلطنت پادشاهان در آن ملک روی قانون معینی استوار می‌بود مسلما آن‌ها با تعصّب و شجاعتی که داشتند نه تنها سراسر ایران را مسخّر می‌ساختند بلکه کشورگشا و جهانگیر هم می‌شدند، ولی افسوس از دوازده نفری که چهل و شش سال در آن کشور سلطنت کردند ده نفرشان روی نفاق‌های داخلی و جاه‌طلبی سران قوم به دست یاران خود کشته شدند.

«و علی کل‌التقدیر سربداران جلادت آثار کاری از پیش بردند که تا انقراض عالم از صفحات روزگار محو نخواهد گردید و هر کس بر کیفیت و تهوّر و مردانگی ایشان وقوف یابد انگشت تحیر به دندان خواهد گزید.»

آری، عبدالرّزاق آن دهقان‌زاده باشتینی که خود از ترس مؤاخذه سلطان مغول درمانده و متواری بود، بر اثر یک قدم تهوّرآمیزی که در راه رضای خالق و خدمت به خلق‌اللّه‌ برداشت، قهرمان ملّی و مذهبی مردم و امیر و فرمانروای مطلق خراسان گردید. چه بسا که یک جو تهوّر و شهامت به موقع، مرد را از قعر ذلّت و گمنامی به اوج قدرت و شهرت می‌رساند تا جایی که مرده‌ای را زنده می‌کند و برعکس یک ترس و جبن بی‌موقع امیری را اسیر می‌کند و حتی کشوری را بر باد می‌دهد.

عبدالرّزاق مرد هوسرانی بود. زن‌های زیادی به عمر خود دیده و در شناختن روحّیه و اخلاق زن‌ها تجربه کافی داشت. می‌دانست که غالب زن‌ها اگر در انتخاب مرد آزاد باشند در درجه اوّل اسم و رسم و دولت و مقام مرد را در نظر می‌گیرند و شکل و هیکل او را در درجه دوّم قرار می‌دهند و چه بسا فریفته همان اوّلی شده و به دوّمی اصلاً اهمّیت نمی‌دهند.

آری از قدیم گفته‌اند: «به وفای زن نباید امیدوار بود»

روزگاری بود که ترس و هراس از مغول‌ها چنان در دل‌ها جای گرفته بود که بسیاری از مردم، مغول‌ها را مافوق بشر می‌پنداشتند و خیال می‌کردند اسلحه بر مغول کارگر نمی‌شود. مغول در جنگ فرار نمی‌کند و تن به اسارت نمی‌دهد و یک نفر مغول با صد بلکه با هزار سوار می‌جنگد و روی از معرکه برنمی‌تابد و نظایر آن.

سربداران ثابت کردند که مغول را هم می‌شود کشت و شکست داد و اسیر کرد.

معلوم می‌شود آن چه در وجود زن، دل از کف مرد می‌رباید تنها زیبایی شکل و اندام نیست بلکه رشته محبّتی که زن به گردن مرد می‌اندازد ناپیدا و مرموز می‌باشد.

۱۸: نبرد حماسه‌آفرین خواننده عزیز، اکنون به یکی از درخشان‌ترین صفحات تاریخ قهرمانی ایرانیان می‌رسیم که نظیر آن را نه تنها در تاریخ، حتّی در حماسه‌ها و افسانه‌های ملّی هیچ قوم و ملّتی ندیده و نخوانده‌اید. آری همین مسعود سربدار کاری کرد که بزرگ‌ترین قهرمانان و پهلوانان ملّی ایران مانند رستم و اسفندیار سر تعظیم در مقابلش فرود آوردند و آفرین گفتند.

روزها می‌گذشت. شیخ حسن با سخنان عوام‌پسند بر عدّه مریدان خود می‌افزود و بالطبع قدرت مسعود نقصان می‌یافت.

به روز نبرد آن یل ارجمند به تیغ و سنان و بگرز و سمند برید و درید و شکست و ببست یلان را سر و سینه و پا و دست

گل در بر و می در کف و معشوقه به کام است سلطان جهانم به چنین روز غلام است

اگر آن مرد طمعکار هوسباز بو می‌برد که سر و کارش با کسی خواهد بود که ظاهرش زیباتر از حوریان بهشتی و باطنی بدتر از عفریته‌های جهنّمی دارد، قید مال و جمال را می‌زد و قدم در این راه نمی‌نهاد ولی با قضا کارزار نمی‌توان کرد.

فاخته بعد از سال‌ها دوندگی و توطئه‌چینی که در جریان آن ناموسش را هم بر باد داد عاقبت تیرش به سنگ آمد و به آرزوی خود رسید، ولی فاخته زنی نبود که یأس و نومیدی به دل راه دهد و از هدفی که برای خود در زندگی معین کرده بود روگردان بشود و به اصطلاح بسوزد و بسازد.