بریده‌هایی از کتاب کلیدهای رویارویی با مشکلات رفتاری کودکان

۴. هرگز موجب خجالت و شرمساری فرزندتان نشوید و نگویید: "خجالت بکش" یا "دیگر دوستت ندارم". از موعظه‌های طولانی نیز خودداری کنید. بکوشید با عبارت‌هایی ساده و کوتاه (هرچه کوتاه‌تر بهتر) سخن بگویید و نکته‌ای را توضیح دهید.

چنانچه ناگزیر به تنبیه فرزندتان شدید، به او بگویید که هنوز او را دوست دارید. خود را به‌جای فرزندتان قرار دهید و تصور کنید که همسرتان شما را دوست نداشته باشد. چه احساسی خواهید داشت؟

هیچ‌گاه به فرزندتان دستور ندهید که به رفتاری جدید روی آورد یا از رفتاری دست بردارد. هنگامی‌که کودک‌تان از خواب بعدازظهر بیدار شد، کمی آب خنک به او بدهید. گاهی اوقات، کودکان پس از بیدار شدن از خواب تشنه هستند، توجه آن‌ها را به خواندن کتاب و بازی با وسایل سرگرم‌کننده معطوف سازید تا فرصتی برای بداخلاقی نداشته باشند.

جلب همکاری کودکان در تمیز کردن خانه، تقریبآ ناممکن است اما یکی از مهم‌ترین وظایفی است که باید آموخته شود، هرچند به دوره‌ای سخت و طولانی نیاز دارد. تمیز کردن خانه یکی از درگیری‌های اصلی در بسیاری از خانواده‌هاست، به‌ویژه خانواده‌هایی که خیلی دیر آموزش این وظیفه مهم را آغاز می‌کنند. اگرچه والدین آستانه تحمل متفاوتی در روبه‌رو شدن با درهم‌ریختگی وسایل منزل دارند اما آموزش مرتب نگه داشتن محیط زندگی به کودکان بسیار ارزشمند است و در تمامی مراحل زندگی برای آن‌ها مفید خواهد بود.

پس از اینکه به سخنان فرزندتان گوش دادید، درباره راه‌حل‌های مختلف با او گفت‌وگو کنید. کودک خود را با پیشنهادهای مختلف راهنمایی کنید ولی هیچ‌گاه نظر خود را به او تحمیل نکنید و اجازه دهید تا خود جایگزینی مناسب برای آن برگزیند. هدفتان باید این باشد که به او بیاموزید چگونه می‌تواند به حل مشکلات بیندیشد.

سرگرم کردن کودک یک روش عالی تربیتی برای دور کردن او از یک وسیله یا رفتار ناشایست است بدون اینکه ناگزیر به درگیری با او شوید. پیش از گرفتن وسیله‌ای از کودک، بکوشید جایگزینی مناسب و جذاب برای آن بیابید؛ مثلا بگویید "ببین این توپ چقدر قشنگ است!" سپس توجه او را به توپ معطوف ساخته و وسیله دیگر را بدون اینکه متوجه شود از او دور کنید. ۱۱. بعضی

تلویزیون و رادیو را خاموش کنید و تمام توجه خود را به صحبت کردن با مخاطب خود معطوف سازید. ۲. مخالفت خود را به‌طور خصوصی بیان کنید و در برابر دیگران با یکدیگر مشاجره نکنید. این به نفع هر دو شماست. ۳. از دادوبیداد کردن و برخوردهای احساسی بپرهیزید. ۴. هیچ‌گاه با خشونت نظر دیگران را رد نکنید. به سخنان یکدیگر گوش فرادهید و پیش از صحبت کردن درباره نکات موردنظر خود، آن‌ها را یادداشت کنید تا طرف مقابل بداند که شما در حال گوش دادن به سخنان او هستید. ۵. سخنان طرف مقابل را به‌طور خلاصه بیان کنید، به‌طوری که مشخص شود منظور او را درک کرده‌اید.

یکی از هدف‌های مهم تربیتی این است که واکنش‌ها سریع و منسجم باشد؛ افزون بر این، یک رفتار شایسته باید به‌طور تدریجی و قدم‌به‌قدم آموخته شود زیرا موضوع یادگیری و حافظه روندی پیچیده است که یک کودک طی آن، هم‌زمان با رشد سنی می‌تواند کلمات، استدلال و انتظارات ما را بفهمد.

به‌یاد داشته باشید که کودکان علاقه‌ای عمیق به والدین خود دارند. آن‌ها والدین خود را می‌بخشند و تنبیه‌های آن‌ها را فراموش می‌کنند.

هیچ‌گاه فرزند خود را کتک نزنید، فریاد نکشید و با چهره عصبانی با او برخورد نکنید زیرا کودکان در همه‌حال به عشق و محبت شما نیاز دارند، حتی در مواقعی که عملی ناپسند مرتکب می‌شوند. هیچ‌گاه به آن‌ها توهین نکنید و مخالفت خود را با صدای آرام ابراز نمایید.

پسر پنج‌ساله او در حین دعوا از وی اجازه خواست که سه مطلب را به او بگوید، و مادر با ناراحتی به او اجازه داد که حرفش را بزند. پسر گفت: "تو گفته‌ای هرقدر با ما دعوا کنی باز هم ما را دوست داری" و مادر با ناراحتی و عصبانیت آن را تأیید کرد. "تو به ما گفته‌ای وقتی عصبانی شدیم به متکای خود مشت بزنیم" و مادر درحالی‌که به‌سختی از خندیدن خودداری می‌کرد، به نشانه تأیید سر فرود آورد. "سوم اینکه چرا آب و صابون نمی‌آوری که لکه‌های موکت و دیوار را بشویی؟" مادر دیگر نتوانست از خندیدن خودداری کند و با صدای بلند خندید، زیرا کودک ۵ ساله‌اش نکته‌هایی روان‌شناسی را به او گوشزد می‌کرد.

مشکلاتی که در زمینه آموزش کنترل دفع به کودکان به‌وجود می‌آید صرفآ به لجاجت و یکدندگی آن‌ها مربوط نیست بلکه به واکنش‌های افراطی والدین مربوط است. آن‌ها اغلب چنین تصور می‌کنند که عدم کنترل ادرار یا مدفوع توسط فرزندشان به دلیل لجاجت یا تنبلی است، بنابراین خشمگین می‌شوند، درحالی‌که باید آرامش خود را حفظ کنند و صبور باشند.

کودکان به‌طور معمول برای ابراز احساسات خود نظیر خشم، سوگند، نفرین و...، از فحش و کلمات ناپسند استفاده می‌کنند. وقتی مادر امی به او گفت که نباید فحش بدهد امی جواب داد: "ولی کلمه دیگری برای نشان دادن تأسفم ندارم".

اکنون به نکاتی اساسی اشاره می‌کنیم که برای تدوین برنامه‌های تربیتی، بدون نیاز به تنبیه بدنی، حائز اهمیت هستند. ۱. رفتاری را که از فرزندان خود انتظار دارید، به‌طور مشخص بیان کنید. ۲. به بررسی نرخ رشد رفتار موردنظر بپردازید. از فرزندتان انتظار چه نوع رفتاری دارید، عالی یا متوسط؟ ۳. دانش خود را درباره توانایی‌ها و محدودیت‌های سنی کودکان افزایش دهید تا انتظار یک فرد بالغ را از یک کودک نداشته باشید.

۴. از خود بپرسید چه واکنشی مهم است؟ گاهی اوقات والدین در انظار عمومی احساس می‌کنند که عده‌ای مواظب آن‌ها هستند، لذا رفتار فرزندشان را نوعی مخالفت با شخصیت خود می‌پندارند و با او درگیر می‌شوند. بکوشید رفتار فرزندتان را نوعی تجربه و فرصت برای یادگیری تلقی کنید. ۵. اگر فرزندتان رفتاری ناشایست مرتکب شد، بی‌درنگ با او برخورد کنید. زیرا تأخیر در برخورد باعث می‌شود که فرزند شما رفتار نادرست خود را فراموش کند و نیازی به اصلاح آن احساس نکند. هنگامی که کودکی را توبیخ می‌کنید، جدی باشید تا بتوانید منظور خود را منتقل کنید. کودکان این نوع برخورد را دوست دارند حتی اگر به‌ظاهر فکر کنند که والدین‌شان بی‌رحم هستند. ۶. انتظار نداشته باشید که کودکان به‌طور مطلق از شما اطاعت کنند. بعضی از آن‌ها آرام هستند و برخی طبعی سرکش دارند. سعی کنید آن‌ها را قانع کنید. اگر با یک خواسته آن‌ها مخالفت می‌کنید به مخالفت لفظی اکتفا نکنید و پیگیری داشته باشید تا کودک شما دریابد که جدی هستید.

به یاد داشته باشید که احساسات شما در چهره‌تان پدیدار می‌شود، حتی اگر سعی در مهار کردن آن داشته باشید. کودکان نسبت به رفتار والدین بسیار حساس هستند. هنگامی که مادری اخم می‌کند یا چشمان خود را گرد می‌کند، فرزندش به او می‌گوید "چرا داد می‌زنی؟" زیرا از نظر یک کودک، داد زدن، تنها یک صدا نیست بلکه یک احساس است.

با توجه به آنکه والدین همواره به راه‌حل‌های گوناگون می‌اندیشند، به فرزندان خود می‌آموزند که تنها با فکر کردن می‌توانند گره مشکلات را بگشایند؛ بنابراین، هنگامی‌که فرزندان با مشکل رنگ روبه‌رو شدند، به راه‌های گوناگون اندیشیدند و توانستند با مادر خود ارتباط عاطفی برقرار کنند و او را قانع سازند، زیرا در گذشته به‌هنگام برخورد با مشکلات، از والدین خود آموخته بودند که با گفت‌وگو می‌توان آن را از بین برد.

۱۵. هیچ‌گاه فرزند خود را کتک نزنید، فریاد نکشید و با چهره عصبانی با او برخورد نکنید زیرا کودکان در همه‌حال به عشق و محبت شما نیاز دارند، حتی در مواقعی که عملی ناپسند مرتکب می‌شوند. هیچ‌گاه به آن‌ها توهین نکنید و مخالفت خود را با صدای آرام ابراز نمایید.

بعضی کودکان قانع نمی‌شوند و به‌محض گرفتن وسیله‌ای از آن‌ها گریه می‌کنند. بدون آنکه تصور کنید در حال شکنجه او هستید؛ گریه‌اش را تحمل کنید و بدانید که شما درحال آموزش او هستید تا یاد بگیرد که نباید بی‌محابا با هر وسیله‌ای بازی کند.

والدینی که از تربیت فرزندان خود غافل می‌شوند، ناگزیرند آن‌ها را تنبیه کنند.

تنبیه کاری است که شما روی کودک اِعمال می‌کنید ولی تربیت کاری است که شما برای او انجام می‌دهید.

یکی از هدف‌های مهم تربیتی این است که واکنش‌ها سریع و منسجم باشد؛ افزون بر این، یک رفتار شایسته باید به‌طور تدریجی و قدم‌به‌قدم آموخته شود زیرا موضوع یادگیری و حافظه روندی پیچیده است که یک کودک طی آن، هم‌زمان با رشد سنی می‌تواند کلمات، استدلال و انتظارات ما را بفهمد.

از خود بپرسید چه واکنشی مهم است؟ گاهی اوقات والدین در انظار عمومی احساس می‌کنند که عده‌ای مواظب آن‌ها هستند، لذا رفتار فرزندشان را نوعی مخالفت با شخصیت خود می‌پندارند و با او درگیر می‌شوند. بکوشید رفتار فرزندتان را نوعی تجربه و فرصت برای یادگیری تلقی کنید.