بریده‌هایی از کتاب چهل نکته‌ی کلیدی برای شیردادن به نوزاد

در هفته اول پس از تولد، تغییرات مربوط به مدفوع نوزاد، وضع تغذیه او را نشان می‌دهد. معمولا مدفوع نوزاد از حالت چسبنده و تیره باید تغییر کند و به رنگ سبز تا قهوه‌ای درآید. پس از اینکه نوزاد شروع به خوردن شیر غنی و پرچربی می‌کند، رنگ مدفوع زرد می‌شود. اگر مدفوع به رنگ زرد خردلی و به شکل دانه‌دانه و فاقد بوی نامطبوع باشد، نشان می‌دهد که شیر مادر برای تغذیه او کافی بوده است. علاوه‌براین نشانه‌ها، تعداد اجابت مزاج نیز اهمیت دارد. در ماه اول یا دوم، نوزادی که شیر کافی می‌خورد، روزانه حداقل ۲ تا ۳ بار اجابت دانه‌دانه و زردرنگ دارد. بعضی از نوزادان تغذیه‌کننده از شیر مادر، ممکن است هنگام شیر خوردن یا پس از آن، مزاجشان به‌کار بیفتد. بعضی نیز معمولا هر دو یا سه روز یک بار اجابت مزاج دارند و اگر سایر شرایط رشد، عادی باشد؛ این وضع را نباید دلیلی بر کافی نبودن شیر مادر دانست.

یکی از گیاهان معطر، شنبلیله است که دم‌کرده دانه آن تأثیر خوبی در افزایش شیر دارد. برای تهیه آن، یک قاشق چای‌خوری از دانه شنبلیله در یک فنجان آب داغ بریزید و بگذارید تا ۵ دقیقه دم بکشد و رنگ، عطر و طعم خوشی پیدا کند. این دم‌کرده دارای عطر و طعم شیرینی نزدیک به طعم عسل است. چند فنجان از این دمنوش شنبلیله کمک خوبی برای ازدیاد شیر است.

مصرف مایعات در طول شیر دادن لازم است ـ مادر شیرده روزانه حداقل به شش تا هشت لیوان از مایعات نیاز دارد و باید کمی قبل از هر نوبت شیر دادن یک لیوان آب یا آب‌میوه بنوشد. برای تأمین آب مورد نیاز بدن، از یک قاعده ساده پیروی کنید و هروقت احساس تشنگی کردید، کمی بیشتر از مقدار لازم آب بنوشید. از نوشیدن قهوه، چای و مشروبات الکلی خودداری کنید. این نوشابه‌ها مدر هستند و باعث می‌شوند که بدن مقدار زیادی از مایعات و املاح باارزش را همراه ادرار دفع کند. نوشیدن آب زیاد، سوپ رقیق و آب‌میوه‌ها باید به‌صورت عادت روزانه درآید.

کاهش وزن در دوره شیردهی ـ برای برگشتن به وزن عادی، هرگز نباید سرعت کاهش وزن در دوره شیردهی از نیم کیلوگرم در هفته تجاوز کند. سرعت مناسب برای این کاهش حدود یک کیلوگرم در ماه است. البته اگر در دوره بارداری و هنگام زایمان وزنتان خیلی زیاد شده باشد، می‌توانید سرعت کاهش وزن را زیادتر کنید. اگر وزن مادر شیرده عادی باشد، برای تولید شیر باید روزانه علاوه بر غذای عادی خود، حدود ۵۰۰ کیلوکالری اضافی مصرف کند این انرژی اضافی به مصرف تولید شیر می‌رسد و باعث اضافه وزن نمی‌شود. البته میزان انرژی اضافی که برای تولید شیر لازم است، بستگی به جثه مادر، تیپ بدنی و فعالیت فیزیکی او دارد.

اگر در زمان شیر دادن به نوزاد وزنتان زیاد می‌شود، شاید لازم باشد از غذای خود کم کنید و اگر در ماه بیش از یک تا دو کیلوگرم کاهش وزن دارید، باید مصرف غذای خود را زیاد کنید. از رژیم‌های سخت و کاهش وزن سریع و گرسنگی کشیدن در طول شیر دادن باید خودداری کنید. بهترین برنامه برای کاهش وزن، کاهش تدریجی است. به عقیده متخصصان تغذیه، اگر انرژی دریافتی روزانه به کمتر از ۲۰۰۰ کیلوکالری برسد، سلامت مادر و نوزاد به خطر می‌افتد.

شایان ذکر است که نوزاد باید هاله پستان را بمکد، نه سرسینه را! اگر نوزاد به سرسینه مک بزند، فقط مقدار کمی شیر خارج می‌شود و سرسینه به علت کوشش بیهوده‌ای که نوزاد برای رفع گرسنگی می‌کند، صدمه می‌بیند. برای اینکه سینوس‌ها خوب خالی شوند، نوزاد باید دست‌کم حدود ۲.۵ سانتی‌متر از اطراف سرسینه را در دهان بگیرد.

نوزاد در شروع هر نوبت از تغذیه دریافت می‌کند، شیری رقیق و کم‌چربی به نام شیر اولیه است. سپس با ادامه تغذیه نوزاد، هورمون دیگری، به نام اکسی توسین به‌وجود می‌آید. این هورمون، بافت‌های اطراف غده‌های شیر را مانند یک کش لاستیکی جمع می‌کند تا مقدار زیادی شیر از این غده‌ها، به طرف سینوس‌ها حرکت کند. این شیر از شیر اولیه غنی‌تر و دارای مقدار بیشتری چربی و پروتئین است، ازاین‌رو ارزش غذایی بیشتری دارد و به شیر ثانوی معروف است. شیر ثانوی غذای اصلی نوزاد را برای تأمین رشد او تشکیل می‌دهد.

رفلکس ریزش شیر را ممکن است عواملی مانند: ترس، هیجان، تنش، درد و خستگی متوقف کنند. این عوامل می‌توانند در رفلکس طبیعی اختلالی به‌وجود آورند که در اثر آن، نوزاد بیشتر از شیر رقیق تغذیه کند و از شیر غلیظ باارزشی که برای رشد و رفع گرسنگی او ضروری است تا اندازه‌ای محروم شود. تولید و ترشح شیر براساس قاعده «عرضه و تقاضا» عمل می‌کند. به این معنی که، هرچه نوزاد بهتر سینه مادر را بمکد، ترشح شیر نیز بیشتر می‌شود تا بتواند تعادلی بین عرضه و تقاضا به‌وجود آورد.

نوزاد برای برنامه تغذیه خود، زمان‌سنج یا تایمر مخصوصی را تنظیم می‌کند. سینه مادر و غده هیپوفیز او نیز هماهنگ با تقاضای نوزاد، ساعتی را تنظیم می‌کند که با زمان‌سنج و ساعت نوزاد میزان است و به‌طور خودکار به آن جواب می‌دهد. مثلا وقتی صدای گریه نوزاد بلند می‌شود و به‌اصطلاح زنگ ساعت تغذیه نوزاد به صدا درمی‌آید؛ ساعت تخلیه شیر نیز به کار می‌افتد و مادر رفلکس تخلیه شیر خود را احساس می‌کند، هرچند از نوزاد خود کیلومترها دور باشد.

اگر در چند هفته اول، نوزاد را با شیشه‌پستانک تغذیه کنند، تجربه لازم را برای مکیدن صحیح سینه مادر پیدا نخواهد کرد. تغذیه با شیر خشک باعث تنبلی و بدعادت شدن نوزاد می‌شود تا آنجا که هنگام گرفتن سینه مادر، او را دچار گیجی و اشتباه می‌کند.

مهم‌ترین اندام انسان متفکر، مغز اوست و جای شگفتی است که شیر انسان مهم‌ترین ماده موردنیاز را برای رشد مغزی و فکری نوزاد انسان فراهم می‌کند. اخیرآ دانشمندان به وجود عناصر و مواد ویژه‌ای در شیر انسان پی برده‌اند که اختصاص به انسان دارد و در شیر هیچ موجود دیگری یافت نمی‌شود.

اضافه وزن بیشتر نوزادان در ماه اول بین ۴۵۰ تا ۷۰۰ گرم و در شش ماه بعد، به‌طور متوسط حدود ۷۰۰ گرم است. افزایش طول قد نوزاد نیز در شش ماه اول تقریبآ ۲.۵ سانتی‌متر در ماه است

اضافه وزن نوزادان بلند و لاغر (اکتومورف) کمتر، ولی افزایش قد آن‌ها بیشتر است. نوزادانی که قدی کوتاه و بدنی پهن دارند (اندومورف)، اضافه وزن بیشتری نسبت به رشد قدشان نشان می‌دهند. بالأخره، نوزادانی که جثه‌ای متوسط دارند (مزومورف)، افزایش وزن و قدشان نزدیک میانگین بالاست.

روزانه به تعویض شش تا هشت کهنه یا چهار تا پنج پوشک یک‌بارمصرف نیاز دارند، معلوم می‌شود.

همچنین برای افزایش مقدار شیر خود، به موارد زیر توجه کنید: - از دادن شیر خشک به نوزاد خودداری کنید، مگر اینکه از نظر پزشکی لازم باشد. - اگر مسئولیت و کار زیادی دارید، موقتآ بعضی از آن‌ها را کنار بگذارید، کار خود را سبک کنید تا نیروی لازم را برای برقراری هماهنگی با نوزاد به‌دست آورید. انجام کارهای روزمره خانه را به فرد دیگری واگذار کنید

اگر اتاق و خانه‌تان درهم‌ریخته و نامرتب است، آن را مرتب کنید یا هنگام شیر دادن به اتاق خلوتی بروید که مزاحمتی برای شیر دادن وجود نداشته باشد. شلوغی و بی‌نظمی اتاق موجب حواس‌پرتی نوزاد می‌شود.

وقتی نوزاد را شیر می‌دهید، به صورت او نگاه کنید و او را نوازش نمایید. این ابراز محبت و مهر مادری ترشح هورمون مولد شیر را افزایش می‌دهد

ابتدا بگذارید نوزاد از سینه اول شیر بخورد تا اینکه از شدت مکیدن و بلعیدن شیر کاسته و چشم‌هایش سنگین و خواب‌آلود شود. این مرحله حدود ۴ تا ۵ دقیقه طول می‌کشد. سپس او را از سینه خود جدا کنید، بنشانید و با نواختن به پشت او، وی را وادار به آروغ زدن نمایید. آن‌گاه او را از سینه دوم شیر بدهید تا قدرت مکیدنش ضعیف شود. دوباره او را روی زانوی خود بنشانید و پشت او را بنوازید تا آروغ بزند. بار دیگر شیر دادن را از سینه اول شروع کنید و روش قبل را تکرار نمایید تا نوزاد سیر شود. این روش باعث ترشح شیر پرانرژی، پرچربی و غلیظ می‌شود. به‌این‌ترتیب که هنگام شیر دادن، مثلا با سینه راست، شیر غلیظ و پرانرژی در سینه چپ تولید و جمع می‌شود. وقتی نوزاد این سینه را می‌گیرد، از شیر غنی‌تری تغذیه می‌کند. به این دلیل می‌گویند که نوزاد از شیر سینه دوم رشد می‌کند.

یکی از گیاهان معطر، شنبلیله است که دم‌کرده دانه آن تأثیر خوبی در افزایش شیر دارد. برای تهیه آن، یک قاشق چای‌خوری از دانه شنبلیله در یک فنجان آب داغ بریزید و بگذارید تا ۵ دقیقه دم بکشد و رنگ، عطر و طعم خوشی پیدا کند. این دم‌کرده دارای عطر و طعم شیرینی نزدیک به طعم عسل است. چند فنجان از این دمنوش شنبلیله کمک خوبی برای ازدیاد شیر است.

ر دوره شیردهی یک مادر شیرده، دست‌کم به سه دست کرست مخصوص نیاز دارد که وقتی یکی از آن‌ها را می‌پوشد، دیگری در ماشین لباسشویی و سومی روی بند باشد.

سوراخ‌های سرشیشه نیز ممکن است گشادتر یا تنگ‌تر از اندازه مناسب باشد. این سوراخ‌ها باید طوری باشد که اگر شیشه پر از شیر را قبل از هم زدن آن، وارونه کنید؛ در هر ثانیه یک قطره از آن بچکد.