بریده‌هایی از کتاب چهل نکته‌ی کلیدی برای شیردادن به نوزاد

در هفته اول پس از تولد، تغییرات مربوط به مدفوع نوزاد، وضع تغذیه او را نشان می‌دهد. معمولا مدفوع نوزاد از حالت چسبنده و تیره باید تغییر کند و به رنگ سبز تا قهوه‌ای درآید. پس از اینکه نوزاد شروع به خوردن شیر غنی و پرچربی می‌کند، رنگ مدفوع زرد می‌شود. اگر مدفوع به رنگ زرد خردلی و به شکل دانه‌دانه و فاقد بوی نامطبوع باشد، نشان می‌دهد که شیر مادر برای تغذیه او کافی بوده است. علاوه‌براین نشانه‌ها، تعداد اجابت مزاج نیز اهمیت دارد. در ماه اول یا دوم، نوزادی که شیر کافی می‌خورد، روزانه حداقل ۲ تا ۳ بار اجابت دانه‌دانه و زردرنگ دارد. بعضی از نوزادان تغذیه‌کننده از شیر مادر، ممکن است هنگام شیر خوردن یا پس از آن، مزاجشان به‌کار بیفتد. بعضی نیز معمولا هر دو یا سه روز یک بار اجابت مزاج دارند و اگر سایر شرایط رشد، عادی باشد؛ این وضع را نباید دلیلی بر کافی نبودن شیر مادر دانست.

یکی از گیاهان معطر، شنبلیله است که دم‌کرده دانه آن تأثیر خوبی در افزایش شیر دارد. برای تهیه آن، یک قاشق چای‌خوری از دانه شنبلیله در یک فنجان آب داغ بریزید و بگذارید تا ۵ دقیقه دم بکشد و رنگ، عطر و طعم خوشی پیدا کند. این دم‌کرده دارای عطر و طعم شیرینی نزدیک به طعم عسل است. چند فنجان از این دمنوش شنبلیله کمک خوبی برای ازدیاد شیر است.

مصرف مایعات در طول شیر دادن لازم است ـ مادر شیرده روزانه حداقل به شش تا هشت لیوان از مایعات نیاز دارد و باید کمی قبل از هر نوبت شیر دادن یک لیوان آب یا آب‌میوه بنوشد. برای تأمین آب مورد نیاز بدن، از یک قاعده ساده پیروی کنید و هروقت احساس تشنگی کردید، کمی بیشتر از مقدار لازم آب بنوشید. از نوشیدن قهوه، چای و مشروبات الکلی خودداری کنید. این نوشابه‌ها مدر هستند و باعث می‌شوند که بدن مقدار زیادی از مایعات و املاح باارزش را همراه ادرار دفع کند. نوشیدن آب زیاد، سوپ رقیق و آب‌میوه‌ها باید به‌صورت عادت روزانه درآید.

کاهش وزن در دوره شیردهی ـ برای برگشتن به وزن عادی، هرگز نباید سرعت کاهش وزن در دوره شیردهی از نیم کیلوگرم در هفته تجاوز کند. سرعت مناسب برای این کاهش حدود یک کیلوگرم در ماه است. البته اگر در دوره بارداری و هنگام زایمان وزنتان خیلی زیاد شده باشد، می‌توانید سرعت کاهش وزن را زیادتر کنید. اگر وزن مادر شیرده عادی باشد، برای تولید شیر باید روزانه علاوه بر غذای عادی خود، حدود ۵۰۰ کیلوکالری اضافی مصرف کند این انرژی اضافی به مصرف تولید شیر می‌رسد و باعث اضافه وزن نمی‌شود. البته میزان انرژی اضافی که برای تولید شیر لازم است، بستگی به جثه مادر، تیپ بدنی و فعالیت فیزیکی او دارد.

اگر در زمان شیر دادن به نوزاد وزنتان زیاد می‌شود، شاید لازم باشد از غذای خود کم کنید و اگر در ماه بیش از یک تا دو کیلوگرم کاهش وزن دارید، باید مصرف غذای خود را زیاد کنید. از رژیم‌های سخت و کاهش وزن سریع و گرسنگی کشیدن در طول شیر دادن باید خودداری کنید. بهترین برنامه برای کاهش وزن، کاهش تدریجی است. به عقیده متخصصان تغذیه، اگر انرژی دریافتی روزانه به کمتر از ۲۰۰۰ کیلوکالری برسد، سلامت مادر و نوزاد به خطر می‌افتد.

شایان ذکر است که نوزاد باید هاله پستان را بمکد، نه سرسینه را! اگر نوزاد به سرسینه مک بزند، فقط مقدار کمی شیر خارج می‌شود و سرسینه به علت کوشش بیهوده‌ای که نوزاد برای رفع گرسنگی می‌کند، صدمه می‌بیند. برای اینکه سینوس‌ها خوب خالی شوند، نوزاد باید دست‌کم حدود ۲.۵ سانتی‌متر از اطراف سرسینه را در دهان بگیرد.

نوزاد در شروع هر نوبت از تغذیه دریافت می‌کند، شیری رقیق و کم‌چربی به نام شیر اولیه است. سپس با ادامه تغذیه نوزاد، هورمون دیگری، به نام اکسی توسین به‌وجود می‌آید. این هورمون، بافت‌های اطراف غده‌های شیر را مانند یک کش لاستیکی جمع می‌کند تا مقدار زیادی شیر از این غده‌ها، به طرف سینوس‌ها حرکت کند. این شیر از شیر اولیه غنی‌تر و دارای مقدار بیشتری چربی و پروتئین است، ازاین‌رو ارزش غذایی بیشتری دارد و به شیر ثانوی معروف است. شیر ثانوی غذای اصلی نوزاد را برای تأمین رشد او تشکیل می‌دهد.

رفلکس ریزش شیر را ممکن است عواملی مانند: ترس، هیجان، تنش، درد و خستگی متوقف کنند. این عوامل می‌توانند در رفلکس طبیعی اختلالی به‌وجود آورند که در اثر آن، نوزاد بیشتر از شیر رقیق تغذیه کند و از شیر غلیظ باارزشی که برای رشد و رفع گرسنگی او ضروری است تا اندازه‌ای محروم شود. تولید و ترشح شیر براساس قاعده «عرضه و تقاضا» عمل می‌کند. به این معنی که، هرچه نوزاد بهتر سینه مادر را بمکد، ترشح شیر نیز بیشتر می‌شود تا بتواند تعادلی بین عرضه و تقاضا به‌وجود آورد.

نوزاد برای برنامه تغذیه خود، زمان‌سنج یا تایمر مخصوصی را تنظیم می‌کند. سینه مادر و غده هیپوفیز او نیز هماهنگ با تقاضای نوزاد، ساعتی را تنظیم می‌کند که با زمان‌سنج و ساعت نوزاد میزان است و به‌طور خودکار به آن جواب می‌دهد. مثلا وقتی صدای گریه نوزاد بلند می‌شود و به‌اصطلاح زنگ ساعت تغذیه نوزاد به صدا درمی‌آید؛ ساعت تخلیه شیر نیز به کار می‌افتد و مادر رفلکس تخلیه شیر خود را احساس می‌کند، هرچند از نوزاد خود کیلومترها دور باشد.

اگر در چند هفته اول، نوزاد را با شیشه‌پستانک تغذیه کنند، تجربه لازم را برای مکیدن صحیح سینه مادر پیدا نخواهد کرد. تغذیه با شیر خشک باعث تنبلی و بدعادت شدن نوزاد می‌شود تا آنجا که هنگام گرفتن سینه مادر، او را دچار گیجی و اشتباه می‌کند.

مهم‌ترین اندام انسان متفکر، مغز اوست و جای شگفتی است که شیر انسان مهم‌ترین ماده موردنیاز را برای رشد مغزی و فکری نوزاد انسان فراهم می‌کند. اخیرآ دانشمندان به وجود عناصر و مواد ویژه‌ای در شیر انسان پی برده‌اند که اختصاص به انسان دارد و در شیر هیچ موجود دیگری یافت نمی‌شود.