بریده‌هایی از کتاب پیامبر اُمّی

می‌فرمود: «قَیدُوا الْعِلْمَ» دانش را در بند کنید. گفتند: چگونه در بند کنیم؟ فرمود: بنویسید.

یکی از نکات روشن زندگی رسول اکرم (ص) این است که درس‌ناخوانده و مکتب‌نادیده بوده است؛ نزد هیچ معلمی نیاموخته و با هیچ نوشته و دفتر و کتابی آشنا نبوده است. احدی از مورخان، مسلمان یا غیر مسلمان، مدعی نشده است که آن حضرت در دوران کودکی یا جوانی، چه رسد به دوران کهولت و پیری که دوره رسالت است، نزد کسی خواندن یا نوشتن آموخته است، و همچنین احدی ادّعا نکرده و موردی را نشان نداده است که آن حضرت قبل از دوران رسالت یک سطر خوانده و یا یک کلمه نوشته است.

قطعآ اگر یک سطر نوشته از پیغمبر اکرم باقی می‌ماند، مسلمانان به عنوان تیمّن و تبرّک و بزرگترین افتخار برای خود و خاندان خود آن را نگهداری می‌کردند، همچنان‌که درباره حضرت امیر (ع) و سایر ائمه چنین جریانها زیاد می‌بینیم، که قسمتی از خطوط آن بزرگواران سالها بلکه قرنها در خاندان خودشان یا در خاندان شیعیان محفوظ مانده است. همین الآن قرآنهایی موجود است که منسوب به آن بزرگواران است. جریان معروف زید بن علی بن الحسین (ع) و یحیی بن زید و کیفیت نگهداری آنها از صحیفه سجادیه شاهد این مدّعاست.

ابن النّدیم در فن اول از مقاله دوم الفهرست جریان جالبی نقل می‌کند، می‌گوید: با یکی از شیعیان کوفی که نامش محمّد بن الحسین و معروف به ابن ابی بعره بود آشنا شدم. کتابخانه‌ای داشت که مثل آن را ندیده‌ام. او آن کتابخانه را از یک مرد شیعی کوفی دریافت کرده بود و عجیب این است که در هر کتاب یا ورقه‌ای ثبت بود که به خط کی است. جماعتی از علما شهادت خود را بر اینکه خط، خط کی است نوشته بودند. در آن کتابخانه خطوطی از امامین همامین حسن بن علی و حسین بن علی (ع) موجود بود و نگهداری می‌شد، و همچنین اسناد و عهدنامه‌هایی به خط علی (ع) و سایر دبیران رسول خدا موجود بود و از آنها مراقبت می‌شد. آری، تا این حد این آثار متبرّکه حفظ و نگهداری می‌شده است.

. لذا رسول خدا همواره توصیه می‌کرد که سخنانش را ضبط کنند و بنویسند. می‌فرمود: «قَیدُوا الْعِلْمَ» دانش را در بند کنید. گفتند: چگونه در بند کنیم؟ فرمود: بنویسید. می‌فرمود: نَضَّرَ اللهُ عَبْدآ سَمِعَ مَقالَتی فَوَعاها وَ بَلَّغَها مَنْ لَمْیسْمَعْها. خداوند خرّم کند بنده‌ای را که سخن مرا بشنود و ضبط کند و به آن که نشنیده است ابلاغ نماید

کونستان ویرژیل گیورگیو در کتاب محمّد پیغمبری که از نو باید شناخت می‌گوید: با اینکه امّی بود، در اولین آیات که بر وی نازل شده صحبت از قلم و علم، یعنی نوشتن و نویسانیدن و فراگرفتن و تعلیم دادن است. در هیچ یک از ادیان بزرگ این اندازه برای معرفت قائل به اهمیت نشده‌اند و هیچ دینی را نمی‌توان یافت که در مبدأ آن، علم و معرفت اینقدر ارزش و اهمیت داشته باشد.

در حدیث است که رسول خدا سه نوبت پشت سر هم فرمود: خدایا! جانشینان مرا رحمت کن. گفتند: یا رسولَ الله! جانشینان شما کیانند؟ فرمود: کسانی که بعد از من می‌آیند و گفته مرا و سنت مرا می‌گیرند و به مردم دیگر تعلیم می‌کنند. ایضآ می‌فرمود: مِنْ حَقِّ الْوَلَدِ عَلَی الْوالِدِ اَنْ یحَسِّنَ اسْمَهُ وَ اَنْ یعَلِّمَهُ الْکتابَةَ وَ اَنْ یزَوِّجَهُ اِذا بَلَغَ. از حقوق فرزند بر پدر این است که نام نیک برایش انتخاب کند، نوشتن به او بیاموزاند، و وقتی که بالغ شد همسر برایش انتخاب کند. قرآن کریم در کمال صراحت می‌فرماید: یا اَیهَا الَّذینَ امَنوا اِذا تَداینْتُمْ بِدَینٍ اِلی اَجَلٍ مُسَمًّی فَاکتُبوهُ وَلْیکتُبْ بَینَکمْ کاتِبٌ بِالْعَدْلِ. ای اهل ایمان! هنگامی که نسبت به یکدیگر تعهداتی برای مدت معینی پیدا می‌کنید آن را بنویسید. باید نویسنده‌ای به درستی و انصاف و عدالت آن را بنویسد

ی و فراموشی حفظ می‌کند. سواد داشتن از این نظر نظیر زبان دانستن است. انسان به هر اندازه زبانهای بیشتری بداند وسیله بیشتری برای کسب معلومات بشرهای دیگر در اختیار دارد. هیچ‌یک از زبان دانستن و سواد داشتن، «علم» به معنی واقعی نیست، اما مفتاح و کلید علم هست. علم این است که انسان به یک حقیقت و یک قانون که در متن هستی واقعیت دارد آگاه گردد.

کونستان ویرژیل گیورگیو در کتاب محمّد پیغمبری که از نو باید شناخت می‌گوید: با اینکه امّی بود، در اولین آیات که بر وی نازل شده صحبت از قلم و علم، یعنی نوشتن و نویسانیدن و فراگرفتن و تعلیم دادن است. در هیچ یک از ادیان بزرگ این اندازه برای معرفت قائل به اهمیت نشده‌اند و هیچ دینی را نمی‌توان یافت که در مبدأ آن، علم و معرفت اینقدر ارزش و اهمیت داشته باشد.

اگر محمّد یک دانشمند بود، نزول این آیات در غار (حرا) تولید حیرت نمی‌کرد، چون دانشمند قدر علم را می‌داند؛ ولی او سواد نداشت و نزد هیچ آموزگاری درس نخوانده بود. من به مسلمانها تهنیت می‌گویم که در مبدأ دین آنها کسب معرفت اینقدر با اهمیت تلقی شده.

مشّائین از حکما را از آن جهت «مشّائین» گفته‌اند که معلم در حالی که راه می‌رفت و قدم می‌زد به دانشجویان تعلیم می‌کرد

از حقوق فرزند بر پدر این است که نام نیک برایش انتخاب کند، نوشتن به او بیاموزاند، و وقتی که بالغ شد همسر برایش انتخاب کند.

مرحوم سید جمال الدین اسدآبادی می‌گفته است: عجب است که بعضی افراد عمری را پای چراغ به خواندن کتابها و نوشته‌های انسانهایی مانند خود صرف می‌کنند، اما یک شب خودِ همان چراغ را مطالعه نمی‌کنند. اگر یک شب کتاب را ببندند و چراغ را مطالعه کنند، معلومات بیشتر و وسیعتری پیدا می‌کنند.