بریده‌هایی از کتاب مبانی و اصول تعلیم و تربیت با نگاهی به تحولات دوران معاصر

عمده فلاسفه از شرق تا غرب و از افلاطون تا فیلسوفان معاصر و متفکران مسلمان نظرات متعددی درباره تعلیم و تربیت مطرح نموده‌اند. از جمله سؤالاتی است که در قلمرو فلسفه تعلیم و تربیت مطرح می‌شود. پرسش‌هایی درباره تعریف، معنا، اهداف و اصول تعلیم و تربیت از دیدگاه فلسفه، مکاتب فلسفی و فیلسوفان می‌باشد. البته پرسش‌های عمیق‌تری نیز در حوزه فلسفه تربیت مانند تعریف و ماهیت انسان، ماهیت معرفت، ارزشها و اهداف زندگانی انسان نیز مطرح‌اند که بحث‌های فراوان و بررسی‌های دقیق و موشکافانه فلسفی و عمیقی درباره آنها مطرح شده‌اند. به‌هرحال، این حوزه امروزه یکی از قلمروهای علوم‌تربیتی است که دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری به مطالعه، بررسی و تحصیل در آن می‌پردازند.

عناصر مذکور می‌توانند تعلیم و تربیت اصیل را از شبه‌تربیت‌ها مانند پرستاری، تلقین، تحمیل، تقلید، تأدیب و نظایر آن منفک سازند

عوامل مؤثر بر تربیت در سه گروه عوامل فردی، محیطی و فرامحیطی تقسیم‌بندی می‌شوند

هر انسانی ویژگی‌هایی دارد که می‌تواند در نوع و چگونگی تربیت وی تأثیرگذار باشد. این ویژگی‌ها شامل عوامل بیولوژیکی، روان‌شناختی، خُلقی، استعداد، هوش

این عوامل در بدو تولد با آدمی همراه‌اند. گروه دومی نیز از عوامل فردی مانند علائق، هدف‌ها، خواسته‌ها، آرزوها، تصورات و نظایر اینها هستند که می‌توانند تحت تأثیر محیط به وجود آیند

دانش‌آموزان ژاپنی بر این باروند که هر فردی می‌تواند به موفقیت دست یابد. اما تنها، پرنده‌ای که کندتر پرواز می‌کند، باید صبح زودتر از لانه خارج شود. در واقع در باور آنان، عنصر "تلاش" جایگاهی اساسی دارد و هر کسی می‌تواند با تلاش مستمر و پیوسته به موفقیت نائل گردد.

تعلیم نیز در واقع نوعی فضاسازی برای تربیت آدمی یعنی شکوفایی و تکامل است. لذا اگر تعلیم به تربیت منجر نگردد، تعلیم واقعی که مقدمه واجب و ضروری تربیت است، اتفاق نیفتاده است.

تربیت اصیل و واقعی بر عناصر و مؤلفه‌های اساسی یعنی "آگاهی"، "آزادی"، "اراده"، "میل و رغبت" متکی است

تربیت بدون تعلیم امکان‌پذیر نیست. اما تعلیم صرف، ضرورتاً به تربیت منجر نمی‌گردد

"تعلیم" بدواً بر "تربیت" مقدم است. در

یادگیری‌ها منشاء تغییرات منشی، شخصیتی، فکری و درونی نگردد، تعلیم صرفاً در معنای "آموختن" رخ داده است