بریده‌هایی از کتاب هیجانات چگونه ساخته می‌شوند؟

اگر یک درخت در جنگلی بیفتد و هیچ‌کس نباشد که صدای آن را بشنود، آیا صدایی ایجاد شده است؟ این پرسش کلیشه‌ای هزاران بار توسط فیلسوفان و معلمان مدارس پرسیده شده است، اما چیزی را هم دربارهٔ تجربهٔ انسانی و خصوصاً چگونگی تجربه و درک هیجانات توسط ما نشان می‌دهد. پاسخ عقل سلیم به این معما بله است، البته سقوط یک درخت باعث ایجاد صدا می‌شود. اگر من و شما در آن زمان در حال عبور از جنگل بودیم، به وضوح می‌توانستیم صدای شکسته شدن چوب‌ها، فروریختن برگ‌ها و نهیب ضربه هنگام افتادن تنهٔ درخت در کف جنگل را بشنویم. به نظر می‌رسد واضح است که این صدا، حتی اگر شما و من نبودیم هم، وجود می‌داشت. با این حال، پاسخ علمی این معما، خیر است. یک درخت در حال سقوط به‌خودی‌خود صدایی ایجاد نمی‌کند. فرود آن تنها باعث ایجاد ارتعاش در هوا و زمین می‌شود. این ارتعاشات تنها در صورتی به وجود می‌آیند که چیز ویژه‌ای برای پذیرش و ترجمهٔ آن‌ها یعنی یک گوش متصل به یک مغز وجود داشته باشد.

افراد هنگامی احساس افسردگی می‌کنند که در دست‌یابی به ایده‌آل‌های خود شکست می‌خورند، اما هنگامی‌که از استانداردهایی که توسط دیگران تعریف می‌شود پایین‌تر باشند، احساس اضطراب می‌کنند.

مردم دوست دارند بگویند که چیزی را که می‌بینند باور دارند، اما واقع‌گرایی عاطفی نشان می‌دهد که ما چیزی را که باور داریم می‌بینیم.

شاید فکر کنید که محیط شما چیزی است که در جهان خارج، جدا از شما، وجود دارد اما این افسانه است. شما (و موجودات دیگر) به سادگی، خود را در یک محیط پیدا نمی‌کنید و یا به سادگی با آن منطبق نمی‌شوید و یا در آن نمی‌میرید. شما محیط خودـ واقعیت خود ـ را مطابق با چیزی انتخاب می‌کنید که مغزتان به درستی از ورودی‌های حسی شما از محیط پیرامون‌تان انتخاب می‌کند.

مطابق با دیدگاه کلاسیک هیجانات، چهره‌های ما کلید ارزیابی عینی و دقیق هیجانات ما هستند. نخستین عامل الهام‌بخش برای این ایده، کتاب «حالت بیانگر هیجانات در انسان و حیوانات» چارلز داروین است، اثری که او در آن ادعا می‌کند که هیجانات و حالات بیانگر آن‌ها در چهره، بخشی باستانی از طبیعت جهانی انسان است. گفته می‌شود که همهٔ مردم، در همه جای جهان، ابرازهای هیجانی در صورت را، بدون هیچ‌گونه آموزش در بارهٔ چیستی آن‌ها نشان داده و تشخیص می‌دهند.

چهرهٔ انسان با چهل‌ودو ماهیچهٔ کوچک در هر طرف پوشیده شده است. حرکاتی مانند پلک زدن و چشمک زدن، پوزخند و شکلک، بالا رفتن یا گره کردن ابروها که هر روزه در صورت یک‌دیگر می‌بینیم، هنگامی صورت می‌گیرد که مجموعه‌ای از ماهیچه‌های صورت منبسط و منقبض شوند که باعث ارتباط بین بافت و پوست برای حرکت می‌شود. حتی زمانی که صورت شما با چشم غیرمسلح کاملاً بی‌حرکت به نظر می‌رسد، ماهیچه‌های شما همچنان در حال انبساط و انقباض هستند.

بدون خطای پیش‌بینی، زندگی یک خمیازهٔ طولانی خواهد بود. هیچ‌چیز شگفت‌انگیز یا جدیدی وجود نخواهد داشت و در نتیجه، مغز شما هرگز چیز جدیدی نخواهد آموخت. اغلب اوقات، دست‌کم در بزرگ‌سالی، پیش‌بینی‌های شما خیلی دور از حقیقت نیستند. اگر آن‌ها این‌گونه بودند، شما در طول زندگی به طور مداوم با احساس ناامیدی، سرخورده می‌شدید... یا با توهم روبه‌رو می‌شدید.

هنگامی‌که شما مضطرب هستید، احساس می‌کنید که دچار هیجان شده‌اید، متلاطم هستید و مثل این است که نگران هستید مبادا اتفاق بدی رخ دهد. هنگام افسردگی شما احساس غم و بی‌حالی می‌کنید؛ همه چیز وحشتناک به نظر می‌رسد و زندگی جنگ است. ا

یک طراح داخلی ماهر می‌تواند به پنج سایهٔ آبی نگاه کند و رنگ‌های لاجوردی، کبالتی، آبی خالص، آبی با شکوه و سیان (سبزآبی) را از یک‌دیگر تشخیص دهد. از سوی دیگر، شوهر من همهٔ آن‌ها را آبی می‌نامد.

هنگامی‌که هیجانی را درک یا تجربه می‌کنید، ورودی‌های حسی به الگوهایی از شلیک نورون‌ها تبدیل می‌شوند. در آن زمان، اگر توجه خود را بر روی بدن خود متمرکز کنید، هیجانات را طوری تجربه می‌کنید که انگار در بدن شما اتفاق می‌افتند، درست مثل رنگ قرمز سیب و صدا در جهان خارج. اگر به جای آن، تمرکز خود را روی جهان خارج معطوف کنید، چهره‌ها و صداها و بدن‌ها را طوری تجربه می‌کنید که انگار هیجانات خود را برای رمزگشایی بیان می‌کنند.

هیجانات ما ذاتی و در انتظار بروز نیستند بلکه آن‌ها توسط ما ساخته می‌شوند. ما هیجانات را تشخیص یا تمیز نمی‌دهیم بلکه بر پایهٔ نیاز تجربیات هیجانی و ادراکات خودمان از هیجانات دیگران، بی‌درنگ، از طریق ترکیب دستگاه‌های پیچیده، آنها را ایجاد می‌کنیم. انسانیت به لطف مدارهای هیجانی اسطوره‌ای عمیق در بخش‌های حیوانی مغز بسیار پیشرفتهٔ ما نهفته نشده است بلکه ما معماران تجربیات خودمان هستیم.

گاهی اوقات، مسئولیت به این معنی است که شما تنها کسی هستید که می‌تواند چیزها را تغییر دهد.

چیزی را بسازید، به آن یک نام بدهید، اکنون شما یک مفهوم ایجاد کرده‌اید. مفهوم خود را به دیگران آموزش دهید و تا زمانی که آن‌ها موافق باشند، شما یک چیز واقعی ایجاد کرده‌اید.

هیچ منطقه‌ای در مغز، در بردارندهٔ اثر انگشت برای هیچ هیجان خاصی نیست.

فرض اصلی نهایی دیدگاه کلاسیک این است که هیجانات خاص ذاتی و جهانی هستند و همهٔ افراد سالم در سراسر جهان آن‌ها را نشان داده و تشخیص می‌دهند. در حالی که نظریهٔ ساخت هیجان اعلام می‌کند که هیجانات ذاتی نیستند و اگر جهانی باشند، به دلیل وجود مفاهیم مشترک جهانی است و نه ذاتی بودن آن‌ها. آنچه جهانی است توانایی شکل دادن به مفاهیمی است که هیجانات جسمانی ما را معنا می‌بخشند

همهٔ ما هرازگاهی از بچه‌هایمان انتقاد می‌کنیم، اما سعی کنید بازخورد خود را تخصصی‌تر کنید. اگر دختر شما بی‌وقفه ناله می‌کند، به جای فریاد «صدایت را ببُر» سعی کنید چیزی شبیه به این بگویید: «ناله‌ات دارد مرا ناراحت می‌کند، پس آن را تمام کن. اگر مشکلی داری، از کلمات استفاده کن.» هنگامی‌که پسرتان به طور ناگهانی روی سر خواهرش می‌کوبد، نگویید: «ای پسر بد» (این آن مفهومی نیست که شما می‌خواهید به او برسانید.) دقیق باشید: «خواهرت را کتک نزن؛ داری به او آسیب می‌زنی و این کار تو باعث ناراحتی او می‌شود، به او بگو متأسفم.» از همان قاعده برای ستایش استفاده کنید به این معنی که نگویید: «تو دختر خوبی هستی» بلکه از رفتارش ستایش کنید: «کار خوبی کردی که به کمر برادرت نزدی.» این نوع سخن گفتن با کودکان کمک می‌کند تا مفاهیم سودمندی را ایجاد کنند. تُن صدای شما هم مهم است زیرا به راحتی با کودک ارتباط برقرار می‌کند و به طور مستقیم بر دستگاه اعصاب کودک تأثیر می‌گذارد.

هیجانات واکنش به جهان بیرون نیستند. شما یک گیرندهٔ غیرفعال از ورودی‌های حسی نیستید بلکه سازندهٔ فعال هیجانات خودتان هستید. مغز شما معانی را از ورودی حسی و تجربهٔ گذشته ایجاد می‌کند و عملی را در پیش می‌گیرد. اگر شما مفاهیمی از تجربهٔ گذشته با خود نداشته باشید، تمام ورودی‌های حسی‌تان سروصدایی بیش نیستند. شما نمی‌دانید آنها چه احساساتی هستند، چه چیزی آن‌ها را ایجاد کرده و چگونه باید برای مقابله با آن‌ها رفتار کنید. مغز شما با مفاهیم،‌ معنای احساس را ایجاد می‌کند و گاهی اوقات، این معانی خود یک هیجان هستند.

چهرهٔ انسان با چهل‌ودو ماهیچهٔ کوچک در هر طرف پوشیده شده است. حرکاتی مانند پلک زدن و چشمک زدن، پوزخند و شکلک، بالا رفتن یا گره کردن ابروها که هر روزه در صورت یک‌دیگر می‌بینیم، هنگامی صورت می‌گیرد که مجموعه‌ای از ماهیچه‌های صورت منبسط و منقبض شوند که باعث ارتباط بین بافت و پوست برای حرکت می‌شود. حتی زمانی که صورت شما با چشم غیرمسلح کاملاً بی‌حرکت به نظر می‌رسد، ماهیچه‌های شما همچنان در حال انبساط و انقباض هستند.

حتی برای یک هیجان خاص، یک اثر انگشت پایدار وجود ندارد!

هیجانات به‌واسطهٔ شلیک نورون‌ها ایجاد می‌شوند، اما هیچ نورونی به طور انحصاری به هیجان مشخصی اختصاص ندارد.

هیجانات واکنش به جهان بیرون نیستند. شما یک گیرندهٔ غیرفعال از ورودی‌های حسی نیستید بلکه سازندهٔ فعال هیجانات خودتان هستید. مغز شما معانی را از ورودی حسی و تجربهٔ گذشته ایجاد می‌کند و عملی را در پیش می‌گیرد. اگر شما مفاهیمی از تجربهٔ گذشته با خود نداشته باشید، تمام ورودی‌های حسی‌تان سروصدایی بیش نیستند. شما نمی‌دانید آنها چه احساساتی هستند، چه چیزی آن‌ها را ایجاد کرده و چگونه باید برای مقابله با آن‌ها رفتار کنید. مغز شما با مفاهیم،‌ معنای احساس را ایجاد می‌کند و گاهی اوقات، این معانی خود یک هیجان هستند.

من نخستین کسی نیستم که اعلام می‌کنم هیجانات ساخته می‌شوند. نظریهٔ ساخته شدن هیجانات متعلق به یک سنت علمی گسترده‌تر به نام ساخت است که می‌گوید تجربیات و رفتارهای شما در لحظه به وسیلهٔ فرآیندهای زیست شناختی مغز و بدن شما ساخته می‌شوند. نظریهٔ ساخت بر مجموعه‌ای از ایده‌های بسیار قدیمی استوار است که به یونان باستان نسبت داده می‌شود یعنی زمانی که هراکلیتوس فیلسوف، جملهٔ معروف خود یعنی «هیچ‌کس دو بار در یک رودخانه گام نمی‌گذارد» را نوشت با این توجیه که چون تنها ذهن درک می‌کند که رودخانه به عنوان بدنهٔ یکپارچه‌ای از آب، همیشه در حال تغییر است. امروزه، نظریهٔ ساخت به موضوعات بسیاری از جمله حافظه، ادراک، بیماری روانی و البته، هیجان گسترش یافته است.

طی جنگ ویتنام، ۱۵ درصد از سربازان آمریکایی به هروئین معتاد شده بودند. هنگامی‌که این سربازان به عنوان جانباز به خانه می‌آمدند، ۹۵ درصد آنان در سال اول، استفاده از مواد مخدر را قطع می‌کردند ـ رقمی شگفت‌انگیز در مقایسه با کل جمعیت ـ و تنها ۱۰ درصد از آنها دوباره عود می‌کردند. تغییر در مکان، پیش‌بینی‌های آنان را تغییر داد و میل‌شان برای استفاده از دارو را کاهش داد. (من نمی‌دانم که آیا بحران میان‌سالی تلاشی شدید برای تغییر پیش‌بینی‌های فرد با تغییر زمینه هست یا نه

مغز می‌تواند یک دانشمند مسئول باشد و پیش‌بینی‌های خود را برای نشان دادن واکنش به داده‌های جدید تغییر دهد. مغز شما همچنین می‌تواند یک دانشمند متعصب باشد و داده‌ها را به طور دلبخواه انتخاب کند تا با فرضیه‌های او مطابقت داشته باشند و هر چیز دیگری را نادیده بگیرد. مغز شما همچنین می‌تواند یک دانشمند بی‌قید باشد و به طورکلی داده‌ها را نادیده گرفته و پیش‌بینی‌های خودش را واقعیت تلقی کند. یا، در لحظات یادگیری یا کشف، مغز شما می‌تواند یک دانشمند کنجکاو باشد و روی ورودی‌ها تمرکز کند و مانند دانشمندان واقعی، می‌تواند از آزمایش‌های پشت میزنشینی برای تصویر کردن جهان استفاده کند و این یعنی شبیه‌سازی خالص بدون ورودی حسی یا خطای پیش‌بینی.

عاطفه یک احساس عمومی است که شما هر روز تجربه می‌کنید. عاطفه هیجان نیست بلکه حسی بسیار ساده با دو ویژگی کلی است. ویژگی اول این است که شما تا چه حد احساس خوش‌آیندی یا ناخوش‌آیندی می‌کنید، چیزی که دانشمندان آن را والانس می‌نامند. لذت بردن از تابش خورشید بر روی پوست، خوشمزه بودن غذای مورد علاقه و ناراحتی یا درد معده، همه نمونه‌هایی از والانس عاطفی به شمار می‌روند. ویژگی دوم عاطفه این است که تا چه اندازه احساس آرامش یا تحریک‌شدگی می‌کنید که باعث برانگیختگی می‌شود. احساس انرژی حاصل از پیش‌بینی اخبار خوب، احساس خستگی پس از نوشیدن قهوهٔ زیاد، خستگی پس از یک دویدن طولانی، خستگی ناشی از کمبود خواب، نمونه‌هایی از برانگیختگی زیاد یا کم هستند. هرگاه شما یک حس شهودی دربارهٔ این‌که یک سرمایه‌گذاری خطرناک یا سودآور است دارید، یا یک حس ناشناخته در بارهٔ این‌که کسی قابل‌اعتماد است یا کلاه‌بردار، این نیز عاطفه است. حتی یک احساس راحت خنثی نیز عاطفه محسوب می‌شود.

مردم، حالت عاطفی را به عنوان اطلاعات تلقی می‌کنند و از زندگی روزمره، واقع‌گرایی عاطفی ایجاد می‌کنند. غذا «خوشمزه» یا «بدمزه» است. نقاشی‌ها «زیبا» یا «زشت» هستند. مردم «خوب» یا «بدجنس» اند. در فرهنگ‌های خاص، زنان باید روسری و کلاه‌گیس بر سر بگذارند تا «مردان را تحریک نکنند». واقع‌گرایی عاطفی بعضی اوقات سودمند است، اما برخی از لاینحل‌ترین مشکلات بشریت را نیز شکل می‌دهد. دشمنان «شیطان» اند: زنانی که مورد تجاوز جنسی قرارگرفته‌اند، «مقصر آن» تصور می‌شوند. در بارهٔ قربانیان خشونت خانگی نیز گفته می‌شود که «خودشان مقصر بوده‌اند.»

بدون توجه به این‌که انسان‌ها چه داستان‌هایی دربارهٔ میزان منطقی بودن خود بیان می‌کنند، هیچ تصمیم یا اقدامی نمی‌تواند از فرآیندهای حس درونی و عاطفه برکنار باشد. احساس جسمی کنونی برنامه‌ریزی می‌کند که در آینده چه هیجانی داشته باشید و چه کاری انجام دهید. این یک رسالت خودخواهانه و به زیبایی هماهنگ شده است که در معماری مغز شما تعبیه گردیده است.

جدی‌ترین مورد مطالعه از یک زن به نام «SM» و مبتلا به یک بیماری ژنتیک بود؛ بیماری‌ای که معمولاً بادامه را در دوران کودکی و نوجوانی تخریب می‌کند و اورباخ ـ ویته نامیده می‌شود. در هر حال، بیمار SM از لحاظ ذهنی سالم و دارای هوش عادی بود، اما ارتباطش با ترس در آزمایش‌های لابراتواری کاملاً غیرمعمول بود به طوری که دانشمندان فیلم‌های ترسناکی همچون «درخشش و سکوت بره‌ها» را به او نشان دادند و او را در معرض مارها و عنکبوت‌ها قرار دادند و حتی او را در یک خانهٔ جن‌زده گذاشتند، اما او هیچ‌گونه احساس ترس شدیدی از خود بروز نداد. هنگامی که مجموعه عکس‌های پایهٔ هیجانی با چشمان گشاد را به او نشان دادند، او برای تشخیص آن‌ها به عنوان تصاویر ترسناک، دچار مشکل شد. با این همه، SM هیجانات دیگر را به طور معمول تجربه و درک می‌کرد.

دسته‌بندی ابزار متخصص هیجانات است. هنگامی‌که مفاهیم بیشتری می‌دانید و می‌توانید مواردی بسازید، به طور مؤثرتری قادر خواهید بود که به این شیوه دسته‌بندی کنید تا هیجانات خود را مدیریت و رفتار خود را تنظیم کنید. برای مثال، اگر در حال دادن امتحانی هستید و احساس خستگی مفرط می‌کنید، ممکن است احساس خود را به عنوان اضطراب زیان‌بار دسته‌بندی کنید: («آه نه، من محکوم به انجام این کار هستم.») یا آن را یک پیش‌بینی سودمند طبقه‌بندی کنید: («من پرانرژی و آمادهٔ شروع هستم!») مدیر مدرسهٔ کاراتهٔ دختر من، استاد بزرگ جو اسپوزیتو، به دانش‌آموزان خود که پیش از امتحان کمربند سیاه احساس اضطراب می‌کنند توصیه می‌کند: «پروانه‌هایتان را در دگردیسی پرواز دهید.» او می‌گوید: «آفرین، الآن احساس می‌کنید که دارید درست کار می‌کنید، دیگر آن حالت عصبی بودن را احساس نمی‌کنید. شکلی از «عزم و اراده» را بسازید.»

مردم کورتیزول را «هورمون استرس» می‌نامند اما این اشتباه است. هر بار که شما به افزایش قابل توجهی در انرژی نیاز داشته باشید که البته هنگامی‌که دچار استرس می‌شوید هم این اتفاق می‌افتد، کورتیزول در بدن شما آزاد می‌شود.