بریده‌هایی از کتاب پرتوی از اسرار نماز

علی علیه السلام می‌فرماید: «لا تَسْتَوحِشُوا فی طَریق الْهُدی لِقِلَّةِ اَهْلِهِ»(۷۱) در راه حق، بخاطر کمی افرادش، هراس نداشته باشید.

گاهی ممکن است بخاطر خرید چیزی یا صرف غذا یا افتادن جنسی از ماشین، با اصرار اتوبوس را نگهداریم، ولی برای نماز، شهامت فریاد زدن و اتوبوس را نگاه داشتن نداشته باشیم!...

کار خیر، زمانی ارزش بیشتر دارد که هم زودتر انجام بگیرد، هم انجام دهنده آنرا کوچک پندارد (و به آن مغرور نشود) و هم پنهانی و دور از تظاهر انجام گیرد.

نماز فرزندانی که با خشم به پدر و مادر خود نگاه می‌کنند قبول نمی‌شود. گرچه والدین، نسبت به آنان کوتاهی و ظلمی کرده باشند.

از پیامبر خدا صلی الله علیه وآله نقل شده که: «رکعتان بِسواک اَفْضَلُ مِنْ سَبعینَ رکعةٍ بغیر سواک»(۱۹۹) دو رکعت نماز کسی که مسواک کند، از هفتاد رکعت بدون مسواک بهتر است.

امام صادق علیه السلام می‌فرماید: همین که در شروع نماز، تکبیر می‌گویی، باید تمام هستی نزد تو کوچک باشد، جز «او». وگرنه، خطاب می‌شود: تو دروغگویی!

قارون که به دعوت حقّ حضرت موسی بی اعتنایی کرد و به ثروت‌های کلان خود مغرور شد، ولی زمین او را در کام خود کشید و هیچکس از هوادارانش نتوانستند او را یاری کنند: «فَمَا کانَ لَهُ مِن فِئَةٍ ینصُرُونَهُ»(۲۶۵)

امام صادق علیه السلام می‌فرماید: هنگام نماز، از دنیا و آنچه در آنست مأیوس شو و تمام توجّهت را به خدا قرار ده به یاد روزی باش که در برابر دادگاه عدل الهی قرار می‌گیری.

نتیجه علم به عظمت خدا آن است که انسان برای غیر او کار نکند.

در حدیث است که در قیامت، ریاکار را با چهار نام، صدا می‌زنند: کافر، فاجر، غادر، خاسر. کافر، از آن رو که از جهت عقیده، خدا را نادیده گرفته است. فاجر، از آن جهت که کار برای غیر خدا، خروج از مرز عبودیت و بندگی و هدف آفرینش است. غادر، به آن سبب که با این خصلت، حیله گری کرده است. خاسر، چرا که از نظر نتیجه، عمری را از دست داده و چیزی به کف نیاورده است. سپس به او می‌گویند: اعمالت تباه گشت و پاداشی در کار نیست، امروز، مزد خود را از کسانی دریافت کن که برای رضای آنان کار می‌کردی. (۲۶۹)

ریاکار، سه نشان دارد: وقتی تنهاست، با کسالت و بی حالی است، وقتی با مردم است، نشاط (در عبادت و عمل) پیدا می‌کند، اگر تعریفش کنند، کار بیشتری می‌کند، و اگر بدگویی کنند، کم کاری می‌کند. خداوند، مارا از این بیماری خطرناک، مصون دارد و همچون پزشکانی نباشیم که با مرضی از دنیا می‌روند که خود، متخصّص درمانِ آنند!

پس عبادت باطل، تنها به پرستش سنگ و چوب و خورشید و ستاره منحصر نیست. دل و جان سپردن به هر فکر و سخن و قدرت و حکومتِ غیر الهی، عبادت کردن ناروا است، حتی پذیرش فرهنگ ضدّ الهی هم، از عبادت‌های باطل بشمار می‌رود.

هر کس زن بد رفتار و اذیت کننده‌ای داشته باشد، خداوند نماز و کارهای نیک آن زن را نمی‌پذیرد. (مرد نیز همچنین است)

در راه خدا از ملامت هیچ ملامتگری هراس ندارند.

علی علیه السلام می‌فرماید: «اَلا، لا خَیرَ فی عِبادةٍ لَیسَ فیها تَفَکرٌ»(۱۲۵) عبادت بدون بصیرت و فکر، بی ارزش است.

تعبیراتی در قرآن است که بی ارزشی و فریبندگی و جلوه‌های زودگذر و غرور آفرینی دنیا را به یاد می‌آورد و از دنیا، به عنوان‌هایی همچون: «مَتاعُ الغُرور»، «لَعِبٌ و لَهوٌ»، «زَهْرة الْحیاةِ الدُّنیا» و «مَتاعُ الدُّنیا قَلیلٌ» یاد می‌کند. این گونه تعبیرات، از کسی است که آفریدگار هستی است و به ماهیت دنیا بهتر از دیگران واقف است. کسی می‌تواند به اخلاص دست یابد که فریفته و مفتون دنیا و علاقمند به آن نباشد.

علی علیه السلام فرمود: صمد، یعنی نه جسم است، نه مثال، نه صورت؛ و نه شبیه ومکان وزمان ومرز وحدّ وشکل دارد، نه خالی است، نه پر...(۳۴۸)

در حدیث دیگر است: «اَلْمُتِعَبَّدُ عَلی غَیرِ فِقْهٍ کحِمار الطّاحُونِة»(۱۷) عابدی که از روی فهم ودرک عبادت نکند، همچون‌الاغ آسیاب حرکت می‌کند ولی در جا می‌زند وپیش نمی‌رود.

ریاکار، سه نشان دارد: وقتی تنهاست، با کسالت و بی حالی است، وقتی با مردم است، نشاط (در عبادت و عمل) پیدا می‌کند، اگر تعریفش کنند، کار بیشتری می‌کند، و اگر بدگویی کنند، کم کاری می‌کند.

مرحوم فیض کاشانی پس از نقل این حدیث، می‌گوید: هرگاه در نماز، حلاوت و شیرینی مناجات را یافتید، بدانید که تکبیر شما مورد قبول و تصدیق خداوند متعال است، و اگر چنین نبود، بدانید که خداوند شما را از درگاه خویش رانده و گفته شما را تصدیق نکرده و مارا دروغگو می‌داند.