بریده‌هایی از کتاب قضاوت‌‏های امیرمؤمنان حضرت علی علیه‏‌السلام

او پرسید: معنای سجده اوّل چیست؟ امام علی علیه‌السلام فرمود: معنایش این است: خدایا! تو ما را از زمین آفریدی. او پرسید: معنای سربرداشتن از سجده چیست؟ امام علی علیه‌السلام فرمود: یعنی خدا تو ما را از زمین بیرون آوردی. او پرسید: معنای سجده دوم چیست؟ امام علی علیه‌السلام فرمود: معنایش این است: تو ما را بار دگر به زمین برمی‌گردانی. او پرسید: معنای سربرداشتن از سجده دوم چیست؟ امام علی علیه‌السلام فرمود: یعنی خدایا! تو بار دیگر ما را از زمین خارج می‌کنی.

عمَر گفت: ای وای بر عمَر! اگر علی علیه‌السلام نبود عمَر هلاک شده بود.

آنان از حضرت علی علیه‌السلام پرسیدند: فرق دوستی و دشمنی چیست؟ حضرت علی علیه‌السلام فرمود: خداوند، روح انسان‌ها را دو هزار سال پیش از بدن‌هایشان آفرید و در هوا قرار داد. روح‌هایی که در هوا با هم دوست بودند، اکنون نیز با هم دوست هستند و روح‌هایی که در هوا با هم دشمن بودند، اکنون با هم دشمن هستند.

معنای «لاحَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه» از امیرالمؤمنین علیه‌السلام سؤال شد: معنای «لاحَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه» چیست؟ امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: ما نزد خدا، هیچ چیزی نداریم؛ هر چه داریم او به ما داده است. هرگاه خدا چیزی را که مالک آن است به ما داد، دستورهایی درباره آن به ما داد که وظیفه داریم به آن عمل کنیم و اگر آن را از ما گرفت، تکلیفش را از ما بر می‌دارد.

پیامبراسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود: علی علیه‌السلام ستمگر نیست و برای ستم آفریده نشده است. پس از من، ولایت (سرپرستی جامعه) بر عهده علی علیه‌السلام است. حکم، حکم اوست.

از امیرالمؤمنین علیه‌السلام سؤال شد: عدالت برتر است یا بخشش؟ امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: عدالت برتر است؛ زیرا عدالت هر چیزی را در جایگاه خودش قرار می‌دهد و بخشش آن را از جایگاه خودش خارج می‌سازد. نیز عدالت، روش عمومی مدیریت و اداره جامعه است و بخشش روش فرعی و خاص مدیریت جامعه است.

هر کدامتان که غنیمت شمار فرصت است، عافیتش را پیش از بیماری و پیری‌اش را پیش از تهی‌دستی، و فراغتش را پیش از گرفتاری و مشغولیت، و زمان حضورش را پیش از کوچ، غنیمت بشمارد پیش از آن که پیر شود و گرفتار بیماری و ناخوشی گردد و به حالی افتد که طبیبش از او ملول شود و نزدیکترین دوستش نیز از او روی گرداند و عقلش تباه گردد و رشته عمرش بگسلد

حضرت علی علیه‌السلام فرمود: قفل‌های آسمان‌ها، شرک به خداست. کلیدهای آن‌ها، ذکر «لااله‌الااللّه‌» است. موجودی که نه جنّ بود و نه انسان؛ ولی قوم خود را بیم می‌داد، مورچه سلیمان بود. پنج موجودی که از رَحِم به دنیا نیامدند، عبارتند از: آدم علیه‌السلام، حوا، عصای موسی، ناقه صالح علیه‌السلام و قوچ ابراهیم علیه‌السلام.

دویدنِ پشت سرِ زمامداران جوبریة بن مسهر می‌گوید: دنبال امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌دویدم. امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: آن نادانان را صدای کفش‌های پشت سرشان هلاک کرد....

عمر از حذیفه بن یمان پرسید: چگونه صبح کردی؟ حذیفه گفت: می‌خواهی چگونه صبح کنم؟ قسم به خدا، صبح کردم در حالی که از حقّ بدم می‌آید، فتنه را دوست دارم، به ندیده گواهی می‌دهم، نیافریده را حفظ می‌کنم، بدون وضو نماز می‌خوانم و من چیزی در زمین دارم که خدا در آسمان ندارد.

کودکان دست‌خط‌های خود را نزد امیرالمؤمنین علیه‌السلام آوردند تا آن حضرت خوش‌خط‌ترین نوشته را برگزیند. امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: این انتخاب، نوعی قضاوت است و ستم در آن، مانند ستم در قضاوت است. سپس آن حضرت به کودکان فرمود: به آموزگار خود بگویید اگر هنگام تنبیه، بیش از سه ضربه به دانش‌آموز بزند، قصاص می‌شود.

عمر به آن مرد گفت: او را می‌شناسی؟ مرد گفت: نه. عمر گفت: او علیِ اَعلاست.

عمر گفت: خدایا، اگر مشکلی پیش آید که ابوالحسن نباشد، مرا زنده نگذار.

برتر از آن است که مشاور و وزیری داشته باشد و منزّه است از داشتن همانند و نظیری.

از حضرت علی علیه‌السلام درباره زبان سؤال کردند. آن حضرت فرمود: زبان، ترازویی است که نادانی، آن را سبک می‌کند و دانایی، آن را سنگین می‌سازد.

حضرت علی علیه‌السلام به او گفت: اگر ترسی از سخنانت یا سخنان مردم درباره‌ات نداری، سفله‌ای.

در روایت دیگری آمده است: عمر گفت: پیامبراسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در روزهای آخر عمرش قلم و کاغذ خواست تا وصیت کند و علی علیه‌السلام را جانشین خود معرفی کند؛ امّا من به خاطر جلوگیری از پدید آمدن فتنه و آشوب در جامعه مانع این کار شدم. پیامبراسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله که مخالفت مرا دید، وصیت نکرد.

پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود: اقرارِ با تهدید و شکنجه، نافذ نیست و حدّ بر کسی که با تهدید در زندان اقرار کرده است جاری نمی‌شود.

اگر حدّ با اقرار ثابت شود، نه با بینه، امام معصوم علیه‌السلام می‌تواند توبه گناهکار را بپذیرد و حدّ را ساقط کند

بسم اللّه‌ الرحمن الرحیم. پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود: هر که فردی را شبانه از خانه‌اش بیرون ببرد، ضامن اوست؛ مگر این که بینه‌ای بیاورد که او را به منزلش بازگردانده است.

ستایش می‌کنم به سان سپاس آن که معترف به ربوبیتش و پر خضوع دربندگی اوست،

حضرت علی علیه‌السلام فرمود: قفل‌های آسمان‌ها، شرک به خداست. کلیدهای آن‌ها، ذکر «لااله‌الااللّه‌» است. موجودی که نه جنّ بود و نه انسان؛ ولی قوم خود را بیم می‌داد، مورچه سلیمان بود. پنج موجودی که از رَحِم به دنیا نیامدند، عبارتند از: آدم علیه‌السلام، حوا، عصای موسی، ناقه صالح علیه‌السلام و قوچ ابراهیم علیه‌السلام.

چیزی که همه‌اش دهان است، آتش است. چیزی که همه‌اش پاست، آب است. چیزی که همه‌اش چشم است، آفتاب است. چیزی که همه‌اش بال است، باد است...

خدا گناهان شما را پنهان کرده است. شما گناهان خود را فاش نسازید.

اعتراف عمر به نادانی

امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: اگر در موردی یقین دارید، امّا پس از آن درباره‌اش شک کردید، به شک خود اعتنا نکنید؛ زیرا شک، یقین را از بین نمی‌برد و نمی‌شکند

زنی با مردی ازدواج کرد؛ به این شرط که مهریه‌اش را خودش بدهد و در برابرش، حقّ نزدیکی و طلاق در دست او باشد. امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: این زن با سنّت ازدواج مخالفت کرده و عهده دار حقّی شده که نباید عهده‌دارش می‌شد. سنّت ازدواج این است که مرد باید نفقه زن را بدهد و حق طلاق و نزدیکی در دست اوست.

اگر به شمارش نعمت‌های خدا بپردازید، توان شمارش همه آن‌ها را نخواهید داشت

عمر به آن مرد گفت: او را می‌شناسی؟ مرد گفت: نه. عمر گفت: او علیِ اَعلاست.

عمر به آن مرد گفت: او را می‌شناسی؟ مرد گفت: نه. عمر گفت: او علیِ اَعلاست.