بریده‌هایی از کتاب جامعه مصرفی

تحت لوای به خود رسیدن، زن (مدل مؤنث) به‌صورت نیابتی به سطح «خدمت»‌رسانی تنزل می‌یابند. عزم و ارادۀ او مستقل نیست.

«به من بگو چه دور می‌اندازی، به تو خواهم گفت که هستی!»

بازی کامپیوتر: همان اصل در مورد بازی کامپیوتر نیز مصداق دارد. یادگیری در کار نیست. یک رایانه کوچک پرسش‌هایی برای شما مطرح می‌کند و برای هر پرسش پنج پاسخ ارائه می‌شود: اگر فوراً پاسخ دهید، حداکثر امتیاز را به‌دست می‌آورید و «قهرمان» می‌شوید. بنابراین، زمانی برای تأمل و اندیشه وجود ندارد، بلکه فقط فرصت واکنش وجود دارد. دستگاه نه با فرایندهای فکری، بلکه با سازوکارهای واکنشی فوری سروکار دارد. نباید پاسخ‌های پیشنهادی را سبک و سنگین کرد یا در مورد آن‌ها به تأمل و اندیشه پرداخت؛ باید پاسخ صحیح را مشاهده کرد و آن‌ را به‌عنوان یک محرک براساس برنامه اپتیکی_ حرکتی سلول فوتو الکتریک ثبت کرد.

امروزه، افراد مرفه مانند گذشته، بیش از آن‌که در محیط اطراف خود با دیگر انسان‌ها سروکار داشته باشند، با اشیا در ارتباط‌اند.

یک شعار امریکایی می‌گوید: «مسیح را امتحان کنید.» باید همه‌چیز را امتحان کرد، زیرا انسانِ مصرفی همواره از این می‌ترسد که چیزی را «از دست بدهد»، حال این چیز می‌تواند هر نوع لذتی باشد. هرگز نمی‌دانیم که آیا فلان تماس، فلان تجربه (کریسمس در جزایر قناری، مارماهی با ویسکی، پرادو، ال. اس. دی، عشق به سبک ژاپنی) «احساسی» برخواهد انگیخت یا نه. این دیگر میل نیست، حتی نام آن ‌را «سلیقه» یا گرایش خاصی نیز نمی‌توان گذاشت، این نوعی کنجکاوی همگانی است که محرک آن وسوسه‌ای مبهم است __ می‌توان به آن «اخلاق سرگرمی» گفت که در آن الزام به سرگرم شدن و بهره‌برداری از کلیه امكانات برای تحت تأثیر واقع شدن، لذت بردن یا ارضا شدن وجود دارد.

آنچه آزادی و حاکمیت مصرف‌کننده خوانده می‌شود، چیزی جز فریب و اغفال نیست.

امروزه در اطراف ما شواهد بسیار زیادی از مصرف و فراوانی به‌چشم می‌خورد: از انواع و اقسام اشیا، خدمات و کالاهای مادی كه پدیدآورنده نوعی جهش بنیادی در اکولوژی نوع بشر هستند. سخن دقیق‌تر آن‌که امروزه، افراد مرفه مانند گذشته، بیش از آن‌که در محیط اطراف خود با دیگر انسان‌ها سروکار داشته باشند، با اشیا در ارتباط‌اند.

همان‌گونه که کودکی که در میان گرگ‌ها بزرگ می‌شود به گرگ تبدیل می‌شود، ما نیز آرام‌آرام حالت ابزاری پیدا می‌کنیم. ما در عصر اشیا زندگی می‌کنیم: می‌خواهم بگویم که با ریتم آن‌ها و براساس ظهور و افول پیاپی آن‌ها زندگی می‌کنیم. آن‌ها را می‌بینیم که متولد می‌شوند، به کمال می‌رسند و می‌میرند، در‌حالی‌که در کلیه تمدن‌های پیشین، اشیا، ابزارها و بناها نسل‌ها دوام می‌آوردند.

شکسپیر در شاه‌لیر می‌گوید: «از نیاز مگو که حقیرترین گدا هم در ناچیزترین خواسته‌اش زیاده‌خواه است. اگر طبع آدمی بیش از طبیعتش نخواست، پس حیاتش همچون حیوان‌هاست. آیا آگاه هستی که ما برای بودن، باید زیاده‌خواه باشیم؟»

طبقات متوسط بیش‌تر گرایش دارند که با خودنمایی مصرف کنند؛ این گرایشی است که آنان از دایناسورهای سرمایه‌دار قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به‌ ا‌رث برده‌اند. از این بابت، این طبقات به‌لحاظ فرهنگی مبتدی هستند. گفتن این امر بی‌فایده است که یک استراتژی طبقاتی در پشت‌سر این مسئله قرار دارد. رایزمن می‌گوید: «یکی از محدودیت‌هایی که مصرف فردِ دارای تحرک اجتماعی با آن روبه‌روست مقاومتی است که طبقات بالا در برابر «تازه به دوران رسیده‌ها» از خود نشان می‌دهند. آنان این کار را از طریق استراتژی کم‌مصرفی خودنمایانه انجام می‌دهند:

این راز و رمز گرفتن تأیید دیگران در همه‌جا به‌تدریج جای خود را به اثبات شایستگی‌ها می‌دهد.

امروزه در اطراف ما شواهد بسیار زیادی از مصرف و فراوانی به‌چشم می‌خورد: از انواع و اقسام اشیا، خدمات و کالاهای مادی كه پدیدآورنده نوعی جهش بنیادی در اکولوژی نوع بشر هستند. سخن دقیق‌تر آن‌که امروزه، افراد مرفه مانند گذشته، بیش از آن‌که در محیط اطراف خود با دیگر انسان‌ها سروکار داشته باشند، با اشیا در ارتباط‌اند.

ما در نقطه‌ای قرار داریم که «مصرف بر تمام وجوه زندگی ما چنگ انداخته است.

رفاه، کثرت کالاها و اجناس، در واقع چیزی جز انباشت نشانه‌های خوشبختی نیست. رضایت‌مندی ناشی از اشیا، معادل همان ماکت‌های هواپیمای ساده ملانزیایی‌هاست، یعنی بازتاب قابل پیش‌بینی رضایت‌مندی کلان مجازی، آسایش کامل، شادمانی از معجزات قطعی که همگی آفریننده امیدی واهی هستند که آدمی را به زندگانی پرابتذال دل‌خوش می‌كند.

در این‌جا برای انتخاب کسبه، از سوپرماركت گرفته تا مزون‌های معروف پوشاک، دو شرط وجود دارد: پویایی تجاری و حس زیبایی‌شناسی. در این‌جا دیگر دوران شعار معروف «زشتی خریدار ندارد» به‌سر رسیده است. این شعار را می‌توان با «زیبایی محیط زندگی شرط نخست خوشبختی در زندگی است»، جای‌گزین کرد.

مردمان ممالک «کم توسعه‌یافته»، «کمک» غرب را چیزی قابل انتظار و طبیعی می‌دانند که از دیرباز حق آنان بوده و از آنان دریغ می‌شده است. کمک غرب از نظر این مردمان، ‌نوعی درمان ‌جادویی است __ بدون ارتباط با تاریخ، تکنیک، پیش‌رفت مداوم و بازار جهانی.

جامعه مصرفی می‌خواهد مانند یک اورشلیم تحت محاصره، ثروت‌مند و مورد تهدید جلوه کند و ایدئولوژی آن بر این قرار گرفته است

ایمان به مصرف عنصر جدیدی است؛ [و] نسل‌های جدید از این پس در زمره وارثان قرار می‌گیرند: آنان نه‌تنها وارث کالاها هستند، بلکه فراوانی را حق طبیعی خود می‌دانند.

زندگی روزمره از یك سو آمیزه‌ای عجیب از توجیهات نشاط‌آور از رهگذر «پایگاه اجتماعی» و انفعال است و از سوی دیگر، «لذت اندوهناک» قربانیان احتمالی سرنوشت را فراهم می‌آورد. همه این‌ها ذهنیت یا بهتر بگوییم «احساسات» خاصی را رقم می‌زنند

طبیعت باعث شده است که با خود چیزهایی را داشته باشیم که ما را در برابر رویدادهای غیرمترقبه مقاوم سازد. چربی انباشته‌شده بر روی اندام‌ها و حافظه ما که در روح‌مان مأوا گرفته و در دسترس‌مان قرار دارد، الگوهایی از منابع ذخیره‌شده به‌دست می‌دهند که صنایع ما از آن‌ها تقلید کرده‌اند.»

زندگی روزمره، مشتاق بروز وقایع و خشونت است، به ‌شرطی که این‌ها را در چاردیواری خانه دریافت کند. به‌گونه‌ای مضحک، تماشاگر تلویزیون در برابر تصاویر جنگ ویتنام آرامش اعصاب پیدا می‌کند.

افراد مرفه مانند گذشته، بیش از آن‌که در محیط اطراف خود با دیگر انسان‌ها سروکار داشته باشند، با اشیا در ارتباط‌اند.

به او کلیه رضایت‌مندی‌های اقتصادی را اعطا کنید، به گونه‌ای که دیگر هیچ کاری جز خوابیدن، خوردن کلوچه، و گذرانیدن عمر نداشته باشد. او را از تمام خوبی‌های روی زمین سرشار کنید، و او را تا فرق سرش در خوشی غوطه‌ور سازید: حباب‌های کوچکِ در سطح این خوشبختی، مانند سطح آب، خواهند ترکید. داستایوفسکی، یادداشت‌های ز‌‌یرزمینی

به او کلیه رضایت‌مندی‌های اقتصادی را اعطا کنید، به گونه‌ای که دیگر هیچ کاری جز خوابیدن، خوردن کلوچه، و گذرانیدن عمر نداشته باشد. او را از تمام خوبی‌های روی زمین سرشار کنید، و او را تا فرق سرش در خوشی غوطه‌ور سازید: حباب‌های کوچکِ در سطح این خوشبختی، مانند سطح آب، خواهند ترکید. داستایوفسکی، یادداشت‌های ز‌‌یرزمینی

ه‌عبارتی کلیه فعالیت‌ها، امور، تضادها و فصول مختلف به شکل انتزاعی در هم حل شده‌اند. در جوهره این زندگی یک‌دست، در این ملغمه همگانی، دیگر، معنا جایی ندارد. آنچه امکان رؤیاپردازی، شعر و شاعری، مفهوم‌سازی و به‌عبارت دیگر اجرای طرح‌های بزرگ جابه‌جایی و موجز‌سازی، استعاره‌پردازی و تناقض‌گویی را فراهم می‌كرد دیگر وجود ندارد، زیرا این‌ها همه بر مفصل‌بندی زنده عناصر متمایز استوارند. در آن‌جا، تنها چیزی كه وجود دارد، جانشینی دائم عناصر هم‌‌گون است.

توهّم توزیع براساس طرح آرمان‌گرایانه «ظروف مرتبطه.» جریان کالاها و محصولات مانند سطح دریاها تعادل پیدا نمی‌کند. سکون اجتماعی برخلاف سکون طبیعی به انحراف، تفاوت و امتیاز منتهی نمی‌شود. رشد، دموکراسی نیست و وفور، تابع تبعیض است

بازارها، شریان‌های تجاری و سوپرمارکت‌های تجاری پریزونیک تقلیدی از طبیعت بازیافته و بی‌اندازه حاصل‌خیز هستند. این‌ها درواقع دره‌های سرزمین کنعان ما هستند که در آن‌ها به‌جای‌ این‌كه شیر و عسل جاری باشد، امواج نئون به سُس‌های کچاپ و ظروف پلاستیکی برخورد می‌کند. اما این هیچ اهمیتی ندارد! آنچه در این‌جا مطرح است، این انتظار است که همه‌چیز در این‌جا نه به‌اندازه کافی، بلکه به میزان بسیار زیاد برای همگان موجود است.

برای این‌که فراوانی به یک ارزش تبدیل شود، «به‌اندازه کافی» باید جای خود را به «بیش از حد» بدهد __ باید تفاوت معنی‌داری میان ضروری و زاید وجود داشته باشد: این، کارکرد اسراف در همه سطوح است. تمایل به ازمیان‌بردن و ادعای حذف اسراف، امری توهّم‌انگیز است که به کل نظام جهت می‌دهد.

همان‌گونه که کودکی که در میان گرگ‌ها بزرگ می‌شود به گرگ تبدیل می‌شود، ما نیز آرام‌آرام حالت ابزاری پیدا می‌کنیم

می‌دانیم که فراوانی در جوامع ثروت‌مند با اسراف پیوند نزدیکی دارد، از ‌این‌رو، از «تمدن زباله» سخن به‌میان آمده است و حتی پرداختن به «جامعه‌شناسی زباله» مد نظر قرار گرفته است: «به من بگو چه دور می‌اندازی، به تو خواهم گفت که هستی!»