بریده‌هایی از کتاب صلح کردند که جنگ بماند (جلد اول)

اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها تنها کسانی بودند که هنگام تصمیم‌گیری‌ها، بر گرد میز مذاکره می‌نشستند. در این دوره بود که کشورهای خاورمیانه و مرزهایشان در کانون‌های قدرت در اروپا شکل گرفتند. به‌عنوان مثال، مرز میان عراق و آنچه که اکنون اردن می‌نامیم، ساخته و پرداخته بریتانیایی‌ها بود که به‌وسیله سیاستمداران بریتانیایی بر روی یک نقشه خالی بعد از جنگ جهانی اول ترسیم شد. همچنین مرزهای میان عربستان سعودی، کویت و عراق به‌وسیله یک کارمند دولتی بریتانیا در سال ۱۹۲۲ میلادی و مرز میان مسلمانان و مسیحیان به‌وسیله فرانسه در سوریه و لبنان و در روسیه، مرز میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان شوروی ترسیم شد.

معتقد بودند که اسلام را می‌توان با خریدن، دستکاری کردن و به اسارت گرفتن رهبر مذهبی آن، خرید، دستکاری کرد یا تحت سلطه درآورد. آنها متاثر از این عقیده بودند که هر آن کس بر شخص خلیفه کنترل داشته باشد، بر اسلام کنترل خواهد داشت.

هیچ انسانی نقشی به اهمیت و تعیین‌کنندگی - گاهی ناخواسته - وینستون چرچیل در پیدایش خاورمیانه‌ای که امروز با آن زندگی می‌کنیم نداشته است. او پیش از جنگ جهانی اول سیاستمداری در حال ظهور ولی به‌شدت بی‌اعتماد به سیاستمداران جوان بریتانیایی بود که هیچ علاقه‌ای به آسیای مسلمان نداشتند. تقدیری شگفت باعث شد که چرچیل و خاورمیانه بارها در حیات سیاسی یکدیگر دخیل شوند و این دخالت تاثیرات خود را بر جای گذاشت. خطوط مرزی که اکنون بر سراسر منطقه خاورمیانه کشیده شده‌اند، اثر زخم‌هایی هستند که از آن مواجهه بر پیکر خاورمیانه برجای مانده‌اند.

یکی از معاصران وی نوشته است: «از نظر لویدجرج، هیچ سیاستی همیشگی و هیچ عهدی جاودانه نیست.»

توماس ادوارد لورنس ۲۸ سال داشت ولی چهره‌اش به جوانان ۱۹ یا ۲۰ ساله شباهت داشت. جثه او برای خدمت در نظام خیلی کوچک بود. قد لورنس به ۱۶۰ سانتی‌متر نمی‌رسید. هوبرت یانگ او را «مرد کوچک آرام» می‌نامید. [۱۷] رونالد استورز نیز مانند بسیاری دیگر او را «لورنس کوچک» و همچنین «مغز متفکر» می‌نامید.

جزایر بریتانیا در قرن هجدهم میلادی با وجود وسعت اندک خود در نهایت، یک امپراتوری را تشکیل دادند که جهان را در بر می‌گرفت

میزان حاکمیت مذهب بر زندگی روزمره در خاورمیانه چیزی بود که توجه بازدیدکنندگان اروپایی قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم را به خود جلب کرد، زیرا قرن‌ها بود که مذهب چنین نقشی را در اروپا ایفا نمی‌کرد. در واقع، مردم اروپا بیشتر برای مشاهده گذشته به خاورمیانه سفر می‌کردند.

چرچیل برخلاف دیگران، از عافیت‌طلبی بیزار بود. او دوره سربازی را در هند سپری کرده، جنگ در کوبا و سودان را دیده و با فرار از اردوگاه اسرای جنگ در آفریقای جنوبی تبدیل به قهرمان شده بود. ریسک‌پذیری برای او شهرت به همره آورده و در عرصه سیاسی به اوج رسیده بود.

از نظر چرچیل، لویدجرج، ویلسون، لنین، استالین و دیگران - و افرادی مانند جان کریستین اسموتس، لئو ایمری و لرد میلنر - خاورمیانه منطقه‌ای مهم یا بوته آزمایشی برای آزمودن جهان‌بینی آنها به شمار می‌رفت.

شاه هیچ نیروی نظامی موثری در اختیار نداشت تا کشور را بی‌طرف نگاه دارد، قوانین آن را اجرا یا از تمامیت ارضی آن دفاع کند. استان آذربایجان در شمال این کشور از هنگام حمله انور به قفقاز در آغاز جنگ، به میدان نبرد میان عثمانی و روسیه تبدیل شده بود و با ادامه جنگ نیز، نیروهای روسیه و عثمانی در کش و قوس نبرد میان خود، خاک ایران را به دلخواه اشغال می‌کردند. متحدان آلمان و عثمانی کشور ایران را که برای متفقین به‌عنوان ملک طلق محسوب می‌شد، به میدان جنگ تبدیل کردند. ایران در سال‌های ۱۶-۱۹۱۵ به‌عنوان موجودیتی مستقل، از صفحه ناپدید شده بود و به‌طور کامل تحت سلطه قدرت‌های متفق قرار داشت.

«حقیقت این است که ما تنها نژاد بر روی کره زمین هستیم که می‌توانیم افرادی را تربیت کنیم که به درون پوست مردم مناطق دوردست نفوذ می‌کنند. شاید اسکاتلندی‌ها بهتر از انگلیسی‌ها باشند، ولی ما جملگی هزار درصد بهتر از هرکس دیگری هستیم.»

شاید مساله آن باشد که بحران تمدن سیاسی که خاورمیانه امروز از آن رنج می‌برد نه فقط ناشی از نابودی نظم قدیم این منطقه در سال ۱۹۱۸ است که بریتانیا و تصمیم‌های سال ۱۹۲۲ آن کشور در مورد چگونگی جایگزینی این نظم عامل آن بودند

«ترکستان، افغانستان، مناطق اطراف دریای خزر، ایران - این نام‌ها برای بسیاری تنها حال‌وهوای مناطق بسیار دورافتاده را تداعی می‌کند ... ولی باید اعتراف کنم که از نظر من آنها مهره‌هایی بر صفحه شطرنجی هستند که بازی بر سر تسلط بر جهان روی آن انجام می‌شود.»

جرج کرزن، فرماندار کل آتی هند، این منافع را به روشنی چنین توصیف کرده است: «ترکستان، افغانستان، مناطق اطراف دریای خزر، ایران - این نام‌ها برای بسیاری تنها حال‌وهوای مناطق بسیار دورافتاده را تداعی می‌کند ... ولی باید اعتراف کنم که از نظر من آنها مهره‌هایی بر صفحه شطرنجی هستند که بازی بر سر تسلط بر جهان روی آن انجام می‌شود.»

کیچنر چهره‌ای افسانه‌ای بود - یک اسطوره ملی که تصاویرش بر دیوارهای سراسر پادشاهی آویخته شده بود. بعد از تصدی این مقام توسط او، جماعت بزرگی هر روزه گرد می‌آمدند تا او را هنگام ورود و خروج از وزارت جنگ تماشا کنند. دختر نخست‌وزیر بعدها نوشت: او چهره‌ای تقریبا نمادین بود. به نظر من، او نماد قدرت، تصمیم‌گیری و فراتر از همه موفقیت بود... {او به هر کاری که وارد می‌شد، آن را به انجام می‌رساند.} این گمان وجود داشت که کیچنر هرگز شکست نمی‌خورد. تاثیر روانی انتصاب او و تقویت اعتماد عمومی، فوری و تاثیرگذار بود و او به علت کفایت خود، وجهه‌ای ملی به حکومت بخشیده بود. [۵] گفته می‌شد که مردم درباره کیچنر به دنبال استدلال نبودند بلکه به‌طور کامل به او اعتماد داشتند

دوری مسافت باعث شده بود کیچنر به‌گونه‌ای سحرآمیز و افسانه‌ای همانند ابوالهول بر صحرا حکومت کند. او به‌عنوان چهره‌ای رازدار، تنها و در معرض خطر، از گروه کوچکی از مشاوران به‌عنوان سپری در برابر دیگران استفاده می‌کرد ولی در عوض قهرمانی پرقدرت و آرام در اذهان عمومی محسوب می‌شد.

تقدیری شگفت باعث شد که چرچیل و خاورمیانه بارها در حیات سیاسی یکدیگر دخیل شوند و این دخالت تاثیرات خود را بر جای گذاشت. خطوط مرزی که اکنون بر سراسر منطقه خاورمیانه کشیده شده‌اند، اثر زخم‌هایی هستند که از آن مواجهه بر پیکر خاورمیانه برجای مانده‌اند.

آنها تلاش کرده‌اند دخالت خود در مسائل مذهبی مسلمانان را مخفی نگه دارند (که در انتهای بخش دوم به آن پرداخته شده است) و چنین وانمود کنند که به‌عنوان حامیان استقلال اعراب وارد خاورمیانه شده‌اند - آرمانی که در واقع خود نیز به آن اعتقادی نداشتند

خاورمیانه آن‌گونه که امروزه از سرخط خبرها آن را می‌شناسیم حاصل تصمیم‌هایی است که متفقین در خلال جنگ اول جهانی و دوران پس از آن اتخاذ کردند.

امپراتوری اتریش- مجارسنتان ملحق شده بودند -

امپرتواری فقط می‌توانست کارگر غیرماهر را تامین کند

غازی‌هایی‌هایی که در قرن ۱۴ میلادی از پشت مرزهای نامعلوم بیزانس به میان صحنه تاریخ پریده بودند.

در حالی‌که در «دایره عرب» در قاهره منتظر نشسته و به امید شورش اعراب بود تا امپراتوری عثمانی را سرنگون سازند

«بعد از جنگی برای پایان دادن به همه جنگها، از قرار آنها در پاریس برای بستن پیمان صلحی برای پایان دادن به همه صلحها، کاملا موفق بودهاند.»

او از همان دوران مبارزات اولیه خود با خوش‌اقبالی مورد توجه روزنامه‌نگارانی قرار گرفت که حرفه او را دنبال و وجهه عمومی او را خلق کرده بودند.

پیشنهاد کیچنر این بود که بریتانیا بعد از جنگ، باید به دنبال نامزد خود برای مقام خلافت باشد. پیامبر اسلام عرب بود و کیچنر پیشنهاد داد که این نگره ترویج شود که جانشین او به‌عنوان خلیفه نیز باید عرب باشد. مزیت این کار آن بود که نوار ساحلی شبه‌جزیره عربستان به آسانی تحت کنترل نیروی دریایی بریتانیا قرار می‌گرفت. بریتانیا می‌توانست خلیفه را از نفوذ رقبای اروپایی خود ایمن نگاه دارد. کیچنر معتقد بود اگر بریتانیا بتواند خلیفه را در حوزه نفوذ خود در عربستان منصوب کند، دنیای اسلام را تحت کنترل خود خواهد گرفت.

از نظر لویدجرج، هیچ سیاستی همیشگی و هیچ عهدی جاودانه نیست.

روسیه تزاری در میان ستیزه‌جویان اصلی اروپایی در جنگ جهانی کمترین توانایی را در مقابله با این چالش‌ها از خود نشان داد، زیرا این کشور در عرصه زیرساخت‌ها - سامانه‌های حمل‌ونقل و مخابرات، صنایع مهندسی و بازار سرمایه - که اقتصاد مدرن را مقاوم و انعطاف‌پذیر می‌کند، ضعیف بود. ‌ عامل اصلی در این ناتوانی ضعف در ساختار رهبری روسیه بود.

جرج کرزن، فرماندار کل آتی هند، این منافع را به روشنی چنین توصیف کرده است: «ترکستان، افغانستان، مناطق اطراف دریای خزر، ایران - این نام‌ها برای بسیاری تنها حال‌وهوای مناطق بسیار دورافتاده را تداعی می‌کند ... ولی باید اعتراف کنم که از نظر من آنها مهره‌هایی بر صفحه شطرنجی هستند که بازی بر سر تسلط بر جهان روی آن انجام می‌شود.» [۲] ملکه ویکتوریا این مساله را حتی شفاف‌تر بیان کرده است. وی می‌گوید مساله «برسر برتری روسیه یا انگلستان بر جهان است. [۳]

شمار اندکی از هم‌نسل‌های اروپایی چرچیل می‌دانستند یا برایشان مهم بود که در امپراتوری بی‌رمق سلطان عثمانی یا پادشاه ایران چه وقایعی در جریان است. قتل‌عام گاه و بیگاه ارامنه باعث اعتراضات عمومی در غرب می‌شد، ولی نگرانی بیشتری از قتل‌عام یهودیان در روسیه را برنمی‌انگیخت.