بریده‌هایی از کتاب نهج البلاغه موضوعی (کتاب نهم: جامعه و فرهنگ ۱)

در حقیقت، خدا حال قومی را تغییر نمی‌دهد تا آنان حال خود را تغییر دهند (رعد/۱۱).

...پس به سوی دانش شتابید پیش از آنکه گیاهش بخشکد، و پیش از آنکه به خود سرگرم شوید و از باغ دانشمندان محروم گردید...

در نهج‌البلاغه می‌فرماید: هر که رابطه میان خود و خدا را نیکو سازد، خداوند نیز، رابطه او را با مردم نیکو سازد (حکمت ۸۶).

فزونی باطل چیز تازه‌ای نیست، ولی طرفداری از حق چه بسا که افزایش یابد و اهل حق بر باطل چیره گردند...

.ای مردم، هیچ کس هر چند توانگر باشد، از خویشان خویش و حمایت و دفاع آنان با دست یا زبان بی‌نیاز نیست، و آنان بیش از هر کس هوای او را دارند و پشتیبان و غم خوار و یاور اویند و آنگاه که مشکلی برای او پیش آید مهربان‌ترین‌اند...

روزگار فتنه زمانی است که تنها ایمان دار گمنام نجات یابد، اگر در صحنه آید، شناخته نشود و اگر حاضر نشود، نبود او احساس نگردد. آنان چراغهای هدایت و نشانه‌های راه در شب‌اند. سخن‌چینی نکنند، و حریم جامعه را با شرّ و فساد ندرند، و از شایعه پراکنی و بدگویی دوری کنند. خداوند درهای رحمت خویش را بر آنها بگشاید و سختی خشمش را از آنان برطرف سازد...

.بهوش باشید خطها و مکتبها شما را به کجا برند و در کدام تاریکزاری سرگردان کنند و با دروغ، فریب دهند هیچ دانید شما را از کجا آورند و به کجا باز گردانند.

هیچ‌کس هرچند جایگاهش در حق عظیم، و برتریش در دین پرسابقه باشد، بالاتر از رعایت حقّ خداوند و کمک بر استواری حق نیست، و هیچ کس هرچند مردم کوته‌بین او را کوچک شمارند و دیده‌ها او را به بزرگی نبینند سزاوار نیست که بر اقامه حق کمک نکند و یا او را در راه برپایی حق یاری ندهند

سفارش به حفظ اعتدال و پرهیز از گرایش به احزاب چپ و راست؛ بر این اساس راه حق و اعتدال راه پیامبراکرم (ص) است

امام (ع) امت اسلام را به عاقبت‌اندیشی و آینده‌نگری فراخوانده و آن‌را محملی برای جلوگیری از انحراف و انحطاط آنها و حرکتشان در مسیر صحیح می‌داند. همچنین جهاد را دری از درهای بهشت و وسیله‌ای برای حفظ عزت و شکوه امت اسلام برمی‌شمرد. ازاین‌رو به گاه فرمان جهاد مردم با دل و دست وزبان به‌پای خیزند و عزت و کیان خود را پاس بدارند.

هر که سر نیزه خشم خود را بخاطر خدا تیز کند، در نابود کردن سخت‌ترین باطلها توانا بود. (حکمت ۱۶۵)

ای مردم، امواج فتنه را با کشتی نجات بشکنید، و راه اختلاف و درگیری را سدّ کنید، و تاج کبر و غرور را از سر برگیرید. پیروز آن کس که به پشتیبانی یاران بپا خیزد و گر نه آرام گیرد و راحت گذارد، که این خلافت و ریاست، گندابه‌ای را مانَد و یا لقمه‌ای گلوگیر و مرگ آور باشد. اکنون زمان قیام نیست، که میوه نارس چیدن، چون کشت در زمین غیر، بهره بیگانه است...

کوهها فرو ریزند ولی تو همچنان استوار باش. دندان غیرت و حمیت به فشار و بر قلّه‌های عزم و اراده گام بردار. جمجمه خویش را به خدا وام ده و گامهایت را محکم بر زمین کوب. پایانه دشمن را زیر نظر گیر و دیدگانت را بر برق شمشیر خیره مساز، و بدان که پیروزی از سوی خداست.

... بی‌تردید روزی هرکس چون دانه‌های باران از آسمان به زمین فرو ریزد و هر جانداری سهم خویش را، چه کم یا زیاد، از آن برگیرد. پس هرگاه یکی از شمایان در تبار یا مال یا عمر برادرش فزونی دید، نباید موجب شرّ و فساد او شود...