بریده‌هایی از کتاب من و کتاب

من جوانان بسیاری را دیده ام، حالا افراد مسن که جای خود دارد، که حتی مطالعهٔ کتاب رمان را هم میل ندارند! کتاب رمان را یک هفت هشت ده صفحه می خوانند و می گویند حوصله نداریم؛ درحالی که حاضرند بیست دقیقه، یا نیم ساعت بنشینند و تبلیغات تلویزیون را، که قبل از شروع فیلم سینمایی پخش می شود، تماشا کنند!

امروز کتاب خوانی و علم آموزی نه تنها یک وظیفهٔ ملی، که یک واجب دینی است.

بدون مطالعه نباید خوابتان ببرد همهٔ افراد خانهٔ ما تقریباً، یعنی شاید بگویم هیچ استثنایی ندارد، شب همیشه در حال مطالعه خوابشان می برد. خود من هم همین طورم؛ نه اینکه وسط مطالعه خوابم ببرد؛ مطالعه می کنم، تا خوابم می آید؛ کتاب را می گذارم و می خوابم. همهٔ افراد خانهٔ ما همین طورند؛ یعنی وقتی که می خواهند بخوابند، حتماً یک کتاب پهلوی دستشان است. من فکر می کنم که همهٔ خانواده های ایرانی باید این طوری باشند؛ من توقعم این است.۴۶

من می گویم جوانان، پیران، مردان، زنان، شهری ها، روستایی ها و هرکسی که با کتاب می تواند ارتباط برقرار کند، باید کتاب را در جیبش داشته باشد و تا یک جا بی کار نشست، مثل اتوبوس، تاکسی، مطب پزشک، اداره، در دکان وقتی که مشتری نیست، در خانه به هنگام اوقات فراغت، کتاب را دربیاورد و بخواند.۴۱ افرادی که کار روزانه دارند اداری، کاسب، روستایی، کشاورز و امثال این ها، اگر مثلاً شب یا بین روز به خانه می آیند، بخشی از زمان را، ولو نیم ساعت، برای کتاب خواندن بگذارند. چقدر کتاب ها را در همین نیم ساعت ها می شود خواند. بنده خودم دوره های بیست و چند جلدی کتاب ها را در همین فاصله های ده دقیقه، بیست دقیقه، یک ربع ساعت خوانده ام! ... شاید من از صدها جلد کتاب همین طور در این فاصله های کوتاه استفاده کرده باشم.

هر جا که با کتاب سر و کاری هست، می بینید که از لحاظ کیفیت روحی و وضع فکری، نسبت به آن جایی که این وضعیت وجود ندارد، تفاوت محسوسی هست.۱

اگر کسی اینجا نشسته باشد و در اتاق بغل دستش خبر و چیز تازه و حرف جدیدی باشد، کمتر کسی است که طاقت بیاورد اینجا بنشیند و بلند نشود سر بکشد و ببیند این اتاق بغلی چه خبر است. همهٔ اطراف ما را خبرهای تازه پر کرده است؛ این قدر معلومات، این قدر معارف در همهٔ زمینه ها؛ ما چه طور حاضر نیستیم سرک بکشیم و نگاهی بکنیم و ببینیم چه خبر است و در این دنیای معارف چه می گذرد؟! راهش این نیست که کتاب بخوانیم. هر کس که کتاب بخواند، از بخشی از معارف موجود عالم، از خبرهایی که در دنیا هست، از چیزهایی که بوده است، حتی از آنچه که در همهٔ زمینه ها خواهد بود، مطلع خواهد شد؛ بنابراین بایستی کتاب خوانی را برای خودمان عادت قرار بدهیم

کتاب خریدن، باید یکی از مخارج اصلی خانواده محسوب بشود.

در همین مقولهٔ قصه و رمان، ... شما اطلاع دارید که من قدری با این مقوله مرتبطم. ما دستمان واقعاً خالی است. ما داخل کشور هیچ کار بزرگی نداریم. کارهای بزرگی که در این زمینه در کشورها و ملت های دیگر وجود دارد، ما اصلاً مشابه آن ها را نداریم؛ نه مشابه فرانسوی ها، نه مشابه روس ها و نه بعضی از ملت های دیگر! این ها خلأهایی است که باید پ‌ُر بشود؛ لیکن تا مادامی که پ‌ُر نشده، ما از ترجمه های خوب می توانیم استفاده کنیم.۱۸

با صد هزار جلوه برون آمدی که من با صد هزار دیده تماشا کنم تو را این طوری باید باشد. باید با صد هزار جلوه کتاب را در چشم ها متجلی کنند، تا هرکسی هر طور دوست دارد، به چشمش بیاید. جوانان و پدران و مادران و به خصوص بچه ها، باید با کتاب انس پیدا کنند؛ این کار می شود. اگر پدر و مادر کتاب خوان باشند، به احتمال زیاد بچه ها کتاب خوان خواهند شد.

مثلاً بیست دقیقه تبلیغات گوناگون تلویزیون را تماشا می کنیم، برای اینکه منتظر فیلمی هستیم که می خواهیم آن را ببینیم؛ درحالی که اگر این بیست دقیقه را کتاب بخوانیم، چند ده صفحه کتاب خواهیم خواند و چقدر مطلب یاد می گیریم؛ اما نمی خوانیم!

، احساس می کنم که اگر انسان بخواهد در زمینهٔ معنوی و فرهنگی تر و تازه بماند، جز رابطهٔ با کتاب، که مثل رابطهٔ با جویبار، دائمی و در جریان است و مرتب تازه هایی را در اختیار انسان می گذارد، چاره ای ندارد.

من اگر بدانم هر روز یک ساعت باید حرف بزنم و نتیجه اش این باشد که مردم کتاب خوان بشوند، حاضرم روزی یک ساعت و نیم حرف بزنم!

در دنیا کتاب جیبی اساساً برای این به وجود آمد که مردم کتاب خوان بشوند؛ یعنی کتاب را در جیبشان بگذارند و مثلاً هنگامی که به قطار زیرزمینی یا اتوبوس سوار می شوند، آن را باز کنند و بخوانند. این کاری است که اگر باب شود، بسیاری از وقت های مرده، زنده خواهد شد.

در جلد اول آن کتاب، مناظر شهوانی عشق بازی های بیهوده، بدون اینکه ماجرای اصلی رمان هم به آن نیازی داشته باشد، به وسیلهٔ نویسنده، خیلی زیاد تفصیل داده شده بود. مترجم می توانست خیلی از این ها را حذف کند. مترجم قسم نخورده که هر مطلبی را که نویسنده نوشت، عین آن را بیاورد؛ می تواند بگوید که ما در اینجا به دلیلی که مناسب نبود، ده صفحه یا پنج سطر را حذف کردیم؛ این هیچ مانعی ندارد.

کتاب، دروازه ای به سوی جهان گستردهٔ دانش و معرفت است و کتاب خوب، یکی از بهترین ابزارهای کمال بشری است

بایستی کتاب خوانی را برای خودمان عادت قرار بدهیم.

رمان، می ماند و گسترش هم دارد و تبیین و توصیف فوق العاده و ریز هم دارد. شما این خصوصیات را در کدام هنر دیگر می توانید پیدا کنید؟ این خصوصیات نه در موسیقی هست، نه در سینما هست، نه در تئاتر هست، نه در شعر هست. اصلاً نمی شود شبیه رمان چیزی پیدا کرد؛ هم ترجمه می شود، هم همه جا می رود، هم می ماند، هم کهنه نمی شود.۱۰

رمان آل احمد، انصافاً سرآمد رمان های فارسی ماست

ما خاطرات خیلی خوبی داریم. همین خاطرات مستوفی، انصافاً کتاب خیلی خوبی است. اگر این کتاب را با کتاب شرح زندگی نهرو مقایسه کنید، واقعاً کمتر از آن نیست؛ اگر بهتر نباشد. منتهی در آن، خیال پردازی نیست و جنبهٔ قصه ندارد.۱۹

بیش از صدها صفحه یادداشت برداشتیم، ... فهمیدم که می شود.

شاید هزارها قصه از بهترین نویسندگان دنیا خوانده ام. ...

جای کتاب را هیچ چیزی پر نمی کند.

پیشرفت بدون هنر ممکن نیست اگر مفاهیم عالیهٔ قرآن در این قالب هنری فوق ممتاز ارائه نشده بود، پیشرفت نداشت. دیگر چیزی بالاتر از مفاهیم قرآن و توحید هست؟

کتاب خریدن، باید یکی از مخارج اصلی خانواده محسوب بشود. مردم باید بیش از خریدن بعضی از وسایل تزئیناتی و تجملاتی، مثل این لوسترها و میزهای گوناگون و مبل های مختلف و پرده ها و این قبیل چیزها، به کتاب اهمیت بدهند و اول کتاب را بخرند. مثل نان و خوراکی و وسایل معیشتی لازمی که در خانه هست، کتاب هم باید از این قبیل باشد

احساس می کنم که اگر انسان بخواهد در زمینهٔ معنوی و فرهنگی تر و تازه بماند، جز رابطهٔ با کتاب، که مثل رابطهٔ با جویبار، دائمی و در جریان است و مرتب تازه هایی را در اختیار انسان می گذارد، چاره ای ندارد

کتاب، دروازه ای به سوی جهان گستردهٔ دانش و معرفت است و کتاب خوب، یکی از بهترین ابزارهای کمال بشری است. ... کسی که با این دنیای زیبا و زندگی بخش، دنیای کتاب، ارتباط ندارد، بی شک از مهم ترین دست آورد انسانی و نیز از بیشترین معارف الهی و بشری محروم است. برای یک ملت، خسارتی بزرگ است که افراد آن با کتاب سر و کار نداشته باشند؛ و برای یک فرد، توفیق عظیمی است که با کتاب مأنوس و همواره در حال بهره گیری از آن، یعنی آموختن چیزهای تازه، باشد.

هرکس که در یک بخش یا گوشه ای مشغول تبلیغ و کار است، رابطهٔ خودش را با کسب معلومات قطع نکند

من در مقوله های سینمایی و هنرهای تجسمی و تصویری و امثال این ها ورود ندارم؛ یعنی یک مستمع عامی هستم. اما در مورد شعر و رمان نه، آدم عامی ای نیستم؛ از این آثاری که وجود دارد، زیاد خوانده ام. اگر همین الان شما ادبیات شوروی را نگاه کنید، ناگهان می بینید که پرده ای وسطش وصل است؛ یعنی حصاری وجود دارد. در دو طرف این حصار، کارهای عظیمی هست و متعلق به دو طرف است؛ اما وقتی شما کار مثلاً شولوخف یا آلکسی تولستوی را نگاه می کنید، می بینید که طعم دیگری دارد. این آلکسی تولستوی یک نویسندهٔ بسیار قوی است و رمان های بسیار خوبی دارد و از نویسندگان انقلاب شوروی است و طعم دوران جدید در نوشتهٔ اوست؛

امروز کتاب خوانی و علم آموزی نه تنها یک وظیفهٔ ملی، که یک واجب دینی است.

پیام بینوایان، رو به سقوط بودن تشکیلات و مناسبات اجتماعی نظام اشرافی آن روز فرانسه است؛ فضاحت وضع قضایی آن روز است؛ پایین بودن تفکر مردم آن روز است که به گناهان کوچک از افراد ضعیف، جرم های بزرگی مترتب می کردند و به گناهان بزرگ از افراد قوی، هیچ گونه جرمی را مترتب نمی کردند. در عین حال وقتی شما نگاه می کنید، پیام کتاب مثل یک حریر و مثل یک آب روان، به تمام سلول های ذهن انسان می رسد و همه آن را جذب می کنند؛ درحالی که هیچ حرف واضحی هم نزده است.۲۶