بریده‌هایی از کتاب تحلیل رفتارمتقابل (T.A) به زبان ساده

فرد OK فردی قدرتمند است که از حوادث فرار نمی کند و غُرّ هم نمی‌زند بلکه با اندیشه درباره علل وقوع حادثه، راهی برای مقابله سالم و آگاهانه می یابد. به دیگر زبان، فرد OK ابتدا می گوید OK سپس می پرسد: ۱) چه شد که اینگونه شد؟ (علل وقوع اتفاق) ۲) حا لا می توانم چکار کنم؟ (برخورد فعال و منطقی) تفاوت فردی که اصطلاحاً با جهان هستی OK شده (پذیرفته که هست) و کسی که OK نیست در این است که فرد OK ضمن حفظ آرامش و واکنش های مناسب عاطفی (مثلاً عزاداری، سوگ و غصه برای از دست دادن یک عزیز) به دنبال راهی برای سازگاری مثبت با جهان است و تلاش می کند راهی متفکرانه برای حل مسائل بیاید. در حالیکه فردی که OK نیست فقط در مقام یک معترض منفعل یا پرخاشگر عمل می کند و غُرّ می زند.

دراین نظریه فرضیه های فلسفی زیر پذیرفته شده اند: - انسانها ذاتاً خوب هستند. - همه توانایی اندیشیدن دارند. - انسانها مسئوول سرنوشت خویش هستند و این سرنوشت را می توان تغییر داد.

در T.A باور براین است که هر فر د در وجود خویش سه بخش نسبتاً مجزا دارد که براساس آن می‌توانیم دریابیم که هر فرد چگونه عمل و رفتار می کند. این بخشها را اریک برن «کودک»، «بالغ» و «والد» نامگذاری کرده است.

احساسات ما به دو بخش: واقع بینانه ومخرب تقسیم می شوند. یکی از وظایف بالغ، حمایت از کودک در مقابل احساس‌های مخرب است. به عنوان یک انسان بزرگسالِ باشعور دلیلی وجود ندارد که با شنیدن عباراتی که ما را مورد حمله قرار می‌دهند (دیوانه، بی معرفت و...) و برای ما پیام "تو خوب نیستی" ارسال می کنند عصبی و خشمگین شویم. زیرا بر اساس توصیف بالغ یا من دیوانه، بی‌معرفت و...هستم؛ که جایی برای ناراحتی وجود ندارد و یا اینگونه نیستم که باز هم محلّی برای ناراحتی و دلخوری نمی‌ماند.

هرگاه از من پرسیده شده که به طور خلاصه TA چیست؟ این گونه پاسخ داده‌ام: «در ta فراگیرنده می‌آموزد که خود و اجزای شخصیتش را بشناسد، دیگری (طرف ارتباط) را و اجزای شخصیتش را بشناسد و روابط خود با دیگران و روابط دیگران را با یکدیگر مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قراردهد و در نهایت به رابطه‌ای آگاهانه‌تر و سالم‌تر دست یابد. بعنوان مثال یک مدیر یا کارمند بانک خواهد توانست علت و ساختار رفتار یک مشتری عصبی، ناراضی، متوقع و ... تشخیص دهد و به نحوی مؤثر و سالم با او ارتباط برقرار کند.

همه ما در مواجهه با مسایل زندگی، که هر لحظه با آن دست به گریبانیم دو راه پیش رو داریم: -استفاده از اطلاعات بالغ به عنوان یک بزرگسال -رفتن به پیش نویس زندگی ظاهراً و متاسفانه بسیاری از انسانها در مواجهه با مسایل بطور معمول راه دوم، یعنی رفتن به پیش نویس زندگی را برمی‌گزینند. پیش‌نویس زندگی در رفتارهای کودک و والد بروز پیدا می کند و از آن جایی که رفتار این دو بعد شخصیت، خود به خودی و اتوماتیک هستند، عمل کردن بر اساس آنها کاملاً آسانتر و ساده تر است.

پیش فرضهای فلسفی T.A مبتنی برموارد زیر است: همه انسانها خوبند. همه توانایی اندیشیدن دارند. همه مسؤول رفتارو سرنوشت خود هستند. و این سرنوشت را میتوان تغییر داد.

بخش فرهنگی سازمان ملل متحد «یونسکو» در سال‌های پایانی قرن بیستم برنامه‌هایی را برای آموزش مهارت‌های زندگی به همهٔ انسانها در قرن بیست و یکم تدوین کرد. هدف از این برنامه آموزشی، آماده سازی انسان‌ها برای مقابله با مسائلی است که در سال‌های اخیر گریبانگیر اکثریت جامعه انسانی شده است. مسائلی مثل دعواهای خانوادگی، مشکلات بین کارمند و کارفرما، والدین و فرزندان و... همه و همه بیانگر نیاز همگانی به داشتن راهکارهایی کاربردی و فوری برای برگشت به آرامش است. در این میان مهارت «ارتباط مؤثر» اساسی‌ترین این نیازهاست. تحلیل رفتار متقابل (TA) یکی از نظریه‌های مطرح در روانشناسی آکادمیک است که از دهه ۵۰ میلادی مورد توجه مراکز علمی، درمانی و نیز بخش‌های مدیریتی و ارتباطی بوده است. در این کتاب تلاش شده تا با استفاده از آموزش‌های ta و سایر آموزش‌های مشابه به فراگیران کمک شود که بتوانند ارتباط و رفتار خود را با سایرین (والدین، همسر، همکار، فرزند، مشتری و ....) مدیریت و ساماندهی کنند.

در این کتاب ابتدا مفاهیم اساسی ta همچون کودک، بالغ و والد را می آموزیم، سپس با مفاهیمی همچون ارتباط و ... آشنا می‌شویم. در ادامه نگاهی واقع بینانه به خود می‌اندازیم و در پایان راهکارهایی برای ارتباط سالم با دیگران فرا می‌گیریم.

آیا هر احساس منفی، بد وغیربالغانه است؟ پاسخ به این سوال منفی است. مگر می شود گفت کسی که با دیدن یک گرگ ترسیده و فرار کرده احساس یا رفتاری غیر بالغانه دارد؟ مشکل مربوط به احساسهایی است که منفی بوده و با منبع ایجاد آن احساس، تناسب ندارد. در TA به این احساسات،"مخرب" می‌گویند. مثلا اگر کسی از جانور نسبتا بی آزاری مثل سوسک بترسد، به ترس او مخرب و غیربالغانه میگوییم.