بریده‌هایی از کتاب تشویق و تنبیه کودکان خردسال

یکی از مشکلاتی که در کودکان دیده می شود این است که به خود اعتماد ندارند و یا به معنای دیگر، دارای عدم اعتماد به نفس هستند. چندین علت را می توان در این باره، نام برد: ۱- کودک در حال تغییر و دگرگونی است، و این خود، سبب عدم ثبات در او می گردد. ۲- والدین، فرصت و مجال لازم را برای شکوفایی و ابراز خود به او نمی دهند و مرتب به او می گویند که فعلاً این کار برای تو زود است. بدیهی است وقتی کودک توسط دیگران مورد تأیید قرار گیرد، اعتماد به نفس در او افزایش می یابد و می تواند به مسولیت پذیری درکودک بینجامد. در واقع، والدین باید کودک را به چشم فردی مهم در امور زندگی خود دخیل سازند و برای هر رفتارمطلوبی که ازاو سرمی زند، وی راتحسین و تشویق کنند. در این هنگام، کودک احساس می کند مهم ومورد توجه بوده، و در نتیجه، خلاقیت و عزت نفس، در او پرورش می یابد. شاید برخی از والدین، جزو کسانی هستند که سعی و تلاش خود را صرفا در جهت بزرگ کردن جسمانی فرزند خود و تامین نیازهای زیستی او، مصروف داشته و با اهتمام فوق العاده ای این کار را انجام می دهند. واقعیت این است که از چنین والدینی باید تشکر نمود، اما در اینجا این سؤال مطرح می گردد که آیا رسالت والدین صرفاً تأمین زیستی و مادی کودک است؟

سن ۱/۵ تا ۴ سالگی حساس ترین و موثرترین زمان ایجاد " انضباط معتدل " در کودک است. چرا که در این زمان، معنای بله و نه در آنان شکل می گیرد. کودک معنای مهر و محبت را درک می کند ولی باید توجه داشت که شکل و نوع هر تقویت و تشویقی با یکدیگر، متفاوت است. در سنین زیر ۶ سال، اهمیت و محبت کلامی والدین، از مهم ترین تقویت کننده های مثبت می باشد. در سنین بالاتر، هدیه و خرید وسایل مورد علاقه ی کودک، اهمیت زیادی دارد و در نوجوانی، مسافرت ها و توجه به نظرات نوجوان حائز اهمیت است.

نکاتی که در مورد تنبیه حائز اهمیت است ۱- هرگز از تنبیه بدنی استفاده نکنید، زیرا نه تنها عاملی مفید در جهت تغییر رفتار نمی باشند بلکه سبب شکل گیری شخصیتی تو سری خور و پرخاشگر، در کودک می گردد. ۲- نباید کودک را به خاطر عمل ناپسندی که انجام داده است در میان جمع خجالت بدهیم، زیرا این موضوع، نوعی سوء استفاده از رفتار به حساب می آید. ۳- هرگز نباید به دلیل رفتار ناپسند کودک، او را با خواهر و برادر و یا همسالان خود قیاس کنیم. این عمل سبب کاهش عزت نفس در او می گردد. ۴- هرگاه از دست کودک خود عصبانی هستید سعی کنید مدتی در اتاقی و یا مکانی که او حضور ندارد، بمانید تا تصمیمی درست برای او اتخاذ نمایید. هیچ گاه فراموش نکنید که کودک در سنین ۲ تا ۴ سالگی دارای شخصیتی در حال شکل گیری بوده و هر اقدام شما در روند شکل گیری شخصیت وی موثر می باشد. ۵- پدر و مادر باید در تربیت و ایجاد نظم و انضباط در کودک، همسو باشند. نبود وحدت بین این دو، اصلی ترین عامل نافرمانی در کودک است. به طور مثال، کودک، برادر کوچک خود را کتک زده و پدر از او عصبانی و مادر به او لبخند می زند. دراین صورت، مسلماً عمل خطا، تکرار خواهد شد.

هیچ گاه فراموش نکنید که کودک در سنین ۲ تا ۴ سالگی دارای شخصیتی در حال شکل گیری بوده و هر اقدام شما در روند شکل گیری شخصیت وی موثر می باشد.

هرگز از تنبیه بدنی استفاده نکنید، زیرا نه تنها عاملی مفید در جهت تغییر رفتار نمی باشند بلکه سبب شکل گیری شخصیتی تو سری خور و پرخاشگر، در کودک می گردد.

تنبیه بدنی، دارای عوارض جانبی بی شماری می باشد. مجازاتگر (پدر و مادر) مجبور هستند هربار شدت تنبیه را افزایش دهند تا نتیجه حاصل آید.

در انسان ها یک استعداد ارثی وجود دارد که براساس آن، افراد نسبت به کسانی که با آنها رفتار محبت آمیز دارند (تقویت کننده هستند) به محبت رفتار می کنند

در روانشناسی، تشویق و تنبیه در حوزه روانشناسی رفتارگرا و شرطی سازی عاملی، بیان شده و بر آزموده های زیر استوار است: ۱- تقویت کننده مثبت، سبب افزایش نتیجه مطلوب می شود. ۲- تقویت کننده های ناپیوسته از تقویت کننده های پیوسته مفید تر هستند. این مطلب به این معناست که برای کاری که کودک انجام می دهد، همیشه تشویق و تقویت قرار ندهید.