بریده‌هایی از کتاب دولت ها چگونه فکر می کنند

پیش‌بینی‌های مرشایمر دربارۀ ایران هم صادق بوده است: او در مقطع امضای توافق هسته‌ای موسوم به «برجام»، پیش‌بینی کرد این توافق به‌دلیل رعایت‌نکردن منطق موازنۀ قوا میان ایران و اسرائیل در منطقه، بسیار شکننده خواهد بود- او به‌پیروی از سنت استادش، کنت والتز، معتقد بود دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای سبب ایجاد صلح و ثبات در منطقۀ غرب آسیا خواهد شد و فشار به ایران برای پیشگیری از آن، اثر عکس به جا خواهد گذاشت.

سیاست بین‌الملل یعنی جایی که آنارشی و فقدان اقتدار مرکزی، ذات اصلی نظام بین‌الملل را تشکیل می‌دهد- آنارشی شرایط ویژه و خاصی را به دولت‌ها تحمیل می‌کند که مهم‌ترینشان ابهام، عدم اطمینان و بی‌اعتمادی است- ازآنجاکه دولت‌ها در این فضا خودیار و مسئول بقای خویش‌اند، گاهی در کنش و واکنش با دیگر بازیگران، به‌ویژه در زمان‌های بحرانی، مجبور می‌شوند تصمیم‌هایی بگیرند که هر منطقی در پسِ آن باشد، نمی‌تواند غیرعقلانی باشد.

در دنیای نامطمئن سیاست بین‌الملل با اطلاعات ناکافی و نامعتبر، اطمینان از نوع واکنش رقیبان و نتیجۀ تصمیم‌ها ناممکن است و نمی‌شود براساس آن، پرفایده‌ترین گزینه را انتخاب کرد.

آیا دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا که اغلب او را سیاستمداری دیوانه می‌دانند، در لحظۀ بحرانی سیاست خارجی آمریکا، به‌طور مثال در واکنش به تهدید هسته‌ای کره‌شمالی و یا در واکنش به حملۀ موشکی ایران به پایگاه عین‌الاسد آمریکا در عراق، می‌توانست براساس یافت‌یار خودش تصمیم‌گیری کند یا به‌ناچار تمام متخصصان، نخبگان و استراتژیست‌های نظامی، اطلاعاتی و امنیتی دولتش را برای مشورت به اتاق تصمیم‌گیری فراخواند؟

ماهیت نظام بین‌الملل ماهیتی نامطمئن است که دسترسی به اطلاعات کافی و معتبر را بسیار دشوار و پیش‌بینی احتمالات بیرونی و خارج از کنترل را ناممکن می‌سازد- این ماهیت نظام بین‌الملل چیزی نیست جز آنارشی.

برایان رثبان، جوشوآ کرتزر و مارک پارادیس توضیح داده‌اند: «انتخاب عقلانی بدون فکر عقلانی ممکن نیست..- عقلانیت ابزاری بدون عقلانیت رَوَندی ممکن نیست- عقلانیت روندی تمام فرایندهای شناختی یا فکری را در بر دارد که در تصمیم‌گیری به کار می‌روند؛ ازجمله جست‌وجویی جامع برای اطلاعات مربوطه، توجه به اطلاعات بدون تعصب و مشورت دقیق- این فرایندها تفکر عقلانی یا عقل را تشکیل می‌دهند.»

تمام دولت‌هایی که در این فصل بررسی شدند، از این نظر عقلانی بودند که سیاست‌گذارانشان نظریات معتبر را در پیش گرفتند و سیاستشان محصول فرایند تصمیم‌گیری و مشورت بوده‌ است- تصمیم‌گیران آلمان پیش‌از جنگ جهانی اول، همچون تصمیم‌گیران ژاپنی و فرانسوی پیش‌از جنگ جهانی دوم، در چارچوب منطق واقع‌گرایی فکر می‌کردند، درحالی‌که تصمیم‌گیران آمریکا پس‌از جنگ سرد در چارچوب منطق لیبرالی می‌اندیشیدند- تمایزی ساختاری میان این دو طرزفکر وجود دارد- آلمان، ژاپن و فرانسه در دنیای رقابتی چندقطبی قرار داشتند که تنها با نظریات واقع‌گرایی بهترین درک از آن حاصل می‌شد- از سوی دیگر، آمریکا با رقیب قدرتمند دیگری مواجه نبود، در طول دهۀ ۱۹۹۰ در دنیایی تک‌قطبی قرار داشت و بنابراین می‌توانست «بدون به‌خطرانداختن امنیت خودش، در چارچوب لیبرالیسم بیندیشد.»