بریده‌هایی از کتاب پاسخ به والدین

این را باید در نظر داشته باشید که نتیجه یادگیری علاقه است و علاقه انگیزه ایجاد می‌کند. یعنی اول بچه باید یاد بگیرد و اگر یاد گرفت علاقه‌مند می‌شود. اگر یاد نگیرد به چه چیزی علاقه‌مند می‌گردد؟ چیزی که بلد نیست؟! پس باید در امر یادگیری به بچه‌ها اهمیت داده شود.

برخی از پدر و مادرها تصور می‌کنند که می‌توانند نقش والد دیگر را هم بازی کنند و وظایف او را انجام دهند. مثلاً مادر فکر می‌کند که می‌تواند نقش پدر را هم داشته باشد یاپدر به همین ترتیب. اما این تصور اشتباه است، چون در واقع ما نمی‌توانیم نقش فرد دیگری را بازی کنیم. ما می‌توانیم وظیفه او را بر عهده بگیریم، چون خود او حضور ندارد، اما نقش او را هرگز نمی‌توانیم ایفا کنیم. هر کس بنا به جنسیتش نقشها و رفتارهای پذیرفته‌شده‌ای را می‌تواند ایفاکند که مناسب آن جنس است. حالا فرض کنید پدر خانواده که رفتارهای پدرانه و مردانه دارد غایب است، مسلما مادر نمی‌تواند رفتارهای مردانه‌ای نظیر او را از خودش بروز دهد. به همین دلیل والدین، بعد از طلاق باید فرزندشان را تشویق کنند تا به دیدار والد دیگر برود و به او اجازه بدهند که با والد دیگر ارتباط داشته باشد. ارتباطات تنگاتنگی که کودک با پدر یا مادرش دارد، الگوسازیهایی را که باید صورت بگیرد، در کودک ایجاد می‌کند.

مرگ اتفاقی ناگهانی است که با تمام بزرگی و تلخی خود به پایان می‌رسد و پس از آن، بازماندگان خود را با فقدانی که به وجود آمده است تطبیق می‌دهند. بنابراین مرگ استرسی نیست که هر روز به وجود بیاید، زیرا کسی که می‌میرد دیگر بازنمی‌گردد و برای همیشه از میان رفته است. باید به کودک بگوییم که او به بهشت رفته است؛ به یک جای خوب. درباره بهشت و خدا برای او صحبت کنیم و به صورتی روشن به او بفهمانیم که عزیزِ ازدست‌رفته دیگر بازنمی‌گردد. طبیعی است که فرزند ما از این گفته‌ها ناراحت می‌شود. این استرس و نگرانی یک‌باره وارد می‌شود و سپس فرزندمان خود را با موقعیت جدید وفق می‌دهد. اما اگر بگوییم کسی که رفته یک روز بازمی‌گردد، اول باید جواب دهیم کی؟ و دوم اینکه چرا بازنگشت؟ هر دروغی همیشه دروغهای بعدی را به همراه می‌آورد. می‌توانیم بگوییم او برنمی‌گردد ولی یک‌روزی ما هم پیش او خواهیم رفت.

با کودکی که خیلی زودرنج است و هنگام جواب دادن به سؤال گریه می‌کند، چگونه رفتار کنیم؟ کودکی که زودرنج و بسیار حساس است، معمولاً ارتباطاتش کم است و دوستان کمی دارد. برای از بین بردن زودرنجی و حساس بودن، باید ارتباطات او را گسترده‌تر سازیم. به این ترتیب که دوستان زیاد، ارتباط اجتماعی و مهارتهای خیلی زیادی داشته باشد. هر چه این مهارتها بیشتر باشد، تعداد دوستان افزایش یابد و ارتباطات گسترش یابد، این حساسیت کمتر می‌شود. کودکانی هم که خیلی زودرنج هستند و هنگام جواب دادن به سؤالهای والدین یا دیگران گریه می‌کنند، در این طبقه قرار می‌گیرند و باید ارتباطات آنها را گسترش دهیم.

آیا مقایسه کودک در این سن با همسالان و همشیران صحیح است؟ خیر، مقایسه به هیچ وجه درست نیست، حتی اگر با خواهر و برادرش باشد که در اینجا از کلمه همشیر استفاده می‌کنیم. هرکس باید با خودش مقایسه شود. ما می‌توانیم فرزندمان را با خودش و عملکرد سابقش مقایسه کنیم. مثلاً ببینیم پارسال چطور بوده و امسال چگونه است. قبلاً چگونه مطالب را یاد می‌گرفته و حالا چگونه یاد می‌گیرد. قبلاً چه نمره‌ای گرفته و حالا چه نمره‌ای گرفته است. بنابراین در هیچ زمینه‌ای مقایسه کردن به یک رفتار بهتر نمی‌انجامد، بلکه مقایسه کردن، بچه‌ها را به سوی خشونت و عصبانیت و حسادت سوق می‌دهد.

چگونه می‌توان به کودکی که درد می‌کشد کمک کرد؟ با کودکی که بر اثر بیماری دردی را تحمل می‌کند باید همدردی کرد. باید به او بفهمانیم که او را درک می‌کنیم و هرگز جملاتی را به زبان نیاوریم که او را خجالت‌زده می‌کند. جملاتی مانند تو نباید گریه کنی یا مگر تو بچه‌ای که گریه می‌کنی، فرزند ما را خجالت‌زده می‌سازد. باید به او بگوییم که ما خودمان نیز چنین تجربه‌ای را داشته‌ایم و می‌فهمیم که او چه می‌کشد. می‌توان به خاطر شجاعتی که برای تحمل درد از خود نشان می‌دهد، به او پاداش داد. باید به او بگوییم که گریه کردن در چنین مواردی طبیعی است. به این وسیله به فرزندمان می‌فهمانیم که او را درک می‌کنیم و از این طریق کمک کرده‌ایم تا اعتماد به نفس او خدشه‌دار نگردد. در واقع می‌توانیم به او بیاموزیم که چگونه خود را با استرسهای زندگی وفق دهد.

بعضی از کودکان به صورت جمعی نمی‌توانند آموزش بگیرند و به همین دلیل به آموزش انفرادی نیاز دارند. گاهی لازم است کسی به آنها کمک کند، مثل مادر، پدر، خواهر یا یک معلم و به طور کلی کسی که بتواند آموزش بدهد و فرصت کافی برای این کار هم داشته باشد. این را باید در نظر داشته باشید که نتیجه یادگیری علاقه است و علاقه انگیزه ایجاد می‌کند. یعنی اول بچه باید یاد بگیرد و اگر یاد گرفت علاقه‌مند می‌شود. اگر یاد نگیرد به چه چیزی علاقه‌مند می‌گردد؟ چیزی که بلد نیست؟! پس باید در امر یادگیری به بچه‌ها اهمیت داده شود.

قضاوت در مورد خود، بستگی به طرز تفکر افراد دارد و تفکر منفی باعث می‌شود که فرد در مورد خودش بد قضاوت کند و این قضاوت بد و منفی ممکن است به افسردگی و اضطراب منجر شود. بنابراین در مورد طلاق باید به این دو نکته مهم توجه کنیم که: بعد از جدایی همسران، فرزندانشان باید به راحتی بتوانند پدر و مادر خود را ملاقات کنند؛ پدر و مادر در حضور فرزندانشان از یکدیگر بدگویی نکنند و از آنها نخواهند که در مورد پدر یا مادر خود قضاوت کنند.

با کودکانی که از تخلیه مدفوع خود می‌ترسند و از انجام این‌کار می‌پرهیزند، چه کنیم؟ کودکانی که دچار یبوست شده‌اند و عمل تخلیه مدفوع آنها با درد همراه بوده است، از این کار می‌ترسند و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند. راه‌حل این مشکل روان کردن روده‌های این کودکان است. بعضی از غذاها و ملینها هم می‌توانند به روان کردن روده‌ها کمک کنند. در صورتی که تخلیه مدفوع به راحتی انجام شود، کودک بر این ترس غلبه خواهد کرد. یک برنامه منظم نیز جهت تخلیه روده‌ها برای کودک لازم است. مثلاً ده یا پانزده دقیقه بعد از خوردن غذا باید کودک را به دستشویی ببرند. در واقع باید به روده‌ها یاد بدهیم که در زمان خاصی برای تخلیه آماده باشند.