بریده‌هایی از کتاب ادبیات فارسی

باید دید نهالی که شعرای ما در باغ سخنوری نشانده‌اند، چه ثمر داده و چه نتیجه بخشیده است؟ آنچه مبالغه و اغراق گفته‌اند، نتیجه‌اش مرکوزساختن دروغ در طبعِ ساده مردم بوده است. آنچه مدح و مداهنه کرده‌اند، اثرش تشویق وزراء و ملوک به انواع رذایل و سفاهت شده است. آنچه عرفان و تصوف سروده‌اند، ثمری جز تنبلی و کسالت حیوانی و تولید گدا و قلندر و بیعار نداده است. آنچه تغزل گل و بلبل ساخته‌اند. حاصلی جز فساد اخلاق جوانان نبخشوده است. این نمونه‌ای است از نقد شعر در زمینه اندیشه و موضوع و محتوا در دوران مشروطه.

ادبیات فارسی را به چند دوره باید تقسیم کرد: ‫I ــ سه قرن اول اسلامی ‫II ــ دوره سامانی و غزنویان بزرگ ‫III ــ دوره سلاجقه و خوارزمشاهیان ‫IV ــ دوره مغول ‫V ــ دوره تیموری ‫VI ــ دوره صفویه و قسمتی از عهد زندیه ‫VII ــ دوره زندیه و قسمتی از عصر قاجاریه ‫VIII ــ دوره مشروطیت ‫IX ــ دوره معاصر در بقیه این مقاله، خصوصیات و سیماهای برجسته ادبیات فارسی ــ اعم از نظم و نثرــ به ترتیب فوق خواهد آمد.