بریده‌هایی از کتاب آخرین روزهای اشتفان سوایگ

لوته در خیابان کولر طوری می‌دوید که نفس‌تنگی گرفت و وقتی دیگر نفسش بالا نیامد، سبد میوه و سبزیجاتی را که در دست داشت پای درختی به زمین گذاشت. کاش بچه‌ها بیایند بخورند! در میدان شهر ضیافتی برپا کنند! زن‌ها زیورآلاتشان را به خود بیاویزند و مردها بطری‌های شامپاین را باز کنند! آن روز روزِ مهمی بود. آن روز به‌عنوان شکوهمندترین روزِ تاریخ بشریت در خاطره‌ها باقی می‌ماند. روشنایی دوباره بر زمین تابیده شده بود. خدا سکوت را شکسته بود. آمریکا وارد جنگ شده بود!

مأمورهای گشتاپو مدت‌ها قبل خانه را محاصره کرده بودند، تمام گوشه‌وکناره‌های اتاق‌ها را گشته بودند، اثاث خانه را برده بودند، نقاشی‌های استادان را، هزاران کتاب دیگر او را، اما نتوانسته بودند بوی سرسرا را دستگیر کنند. بخشی از گذشته از چنگ حرمت‌شکنان گریخته بود.

اشتفان از مفهوم ملت بیزار بود و به خدا اعتقاد نداشت؛ نه خدای یهودیان و نه خدای مسیحیان. دیگر به بشر امیدی نداشت، از انحرافات تعهد سیاسی می‌ترسید و فقط در تظاهرات ضد نازی و آن‌هم به‌اکراه شرکت کرده بود. او بر این عقیدهٔ دفاع‌ناپذیر بود که مبارزه با یهودستیزی وظیفهٔ یهودیان نیست. شاید حتی یهودستیزی مسئلهٔ یهودیان نباشد، بلکه فقط مایهٔ بی‌آبرویی مردمانی باشد که از آن الهام می‌گیرند. او خود را بابت هیچ‌چیز گناهکار نمی‌دانست، لازم نبود از خودش به‌خاطر مسئله‌ای دفاع کند. فقط یک دغدغه داشت: حفظ آزادی‌اش.

این ظلمات است که باید وجدان‌ها را روشن کرد. هیچ ملتی نمی‌تواند به‌تنهایی خودش را نجات دهد. دوست عزیز، دنیا نیاز دارد صدایتان را بشنود.»

هیچ‌کس هیچ‌جای جهان نه به کلمات اشتفان سوایگ نیاز داشت و نه به نوشته‌هایش. وانگهی، در هیاهوی سلاح‌ها آیا اصلاً صدایش شنیده می‌شد؟ صدای لرزان و نالان او در برابر عربده‌های پیشوا و نعره‌های گوبلز؛ زمزمهٔ بغض‌آلودش مقابل صفیر جیغ‌مانند بمب‌افکن‌های استوکا و پارس سگ‌ها؛ صدایی که از ته چاه می‌آمد و از رنج‌هایش نشئت می‌گرفت. صدایش در وزش باد گم می‌شد