بریده‌هایی از کتاب رویای عموجان

اگر قضا و قدر یک‌بار بلایی به سر انسان بیاورد، دیگر دست بردار نیست. این موضوع از مدتها پیش تجربه شده است.

ظلم و ستم عادتی است که مبدل به احتیاج می‌شود.

کسانی که دارای نفسی ضعیف و پوشالی هستند و به اطاعت همیشگی عادت کرده‌اند و سرانجام تصمیم می‌گیرند که عصبانی و خشمگین بشوند، اعتراض کنند، ایستادگی به خرج دهند و در این امر پیگیر می‌باشند، همیشه حد و حدودی برای استواری و پیگیری آنان تعیین شده است اعتراض آنان نخست بسیار نیرومند و شدید است. این نیرومندی حتی تا مرز تشنّج نیز می‌رسد. آنها از موانع نمی‌ترسند و با چشمانی بسته به سوی آنها حمله‌ور می‌شوند و تقریبا پیوسته باری را که نمی‌توانند بر دوش بکشند انتخاب می‌کنند. ولی هنگامی که چنین انسانی به نقطه‌ای معین می‌رسد ناگهان گویی که از خود می‌ترسد و با قیافه‌ای بهت زده در برابر سؤال وحشتناک: «این دیگر چه کاری بود که من کردم؟» متوقف می‌شود. بعد بلافاصله وامی‌رود، به هق ـ هق می‌افتد، تقاضای توضیح می‌کند، زانو می‌زند، پوزش می‌طلبد و استدعا می‌کند که همه چیز مانند گذشته باشد و هر چه ممکن است زودتر، هر چه ممکن است زودتر!

راستش را بگوییم تقریبا هیچکس او را دوست ندارد و حتی اشخاص بسیاری هم هستند که از ته دل از وی متنفرند، ولی در عوض همه از او می‌ترسند و این موضوع نیز چیزی است که لازم دارد. چنین احتیاجی نشانه کاردانی و سیاستمداری عالی است.

من در آلمان فلسفه خوانده‌ام، تمام دوره فلسفه را تمام کردم، ولی در همان دم فراموشان نمودم

وی می‌توانست با یک کلمه رقیب خود را ـ چنانکه ما شاهد بودیم ـ قطعه قطعه کند، به قتلش رسانده و نابود نماید. و در ضمن هم چنان وانمود سازد که حتی ملاحظه هم ننموده که چگونه کلمه نیشدار را بر زبان آورده است. البته واضح است که چنین سیاست ظریفی از لوازم مجامع طبقه ممتاز می‌باشد

استفاده از این پیرمرد بیچاره مجنون و فریفتن او برای اینکه شوهر من بشود، یعنی اینکه من زن یکنفر پیرمرد معلول و مفلوک بشوم تا پول‌هایش را به جیب بزنم و بعد هر روز در انتظار مرگش باشم، به نظر من نه فقط مزخرف بلکه عمل بسیار پستی است، مادرجان من به شما تبریک و تهنیت نمی‌گویم که چنین افکار و آرزوهایی دارید!

داستایفسکی خود را موظف می‌دید که انسان را با درد و رنجها و جنگ و ستیر درونی‌اش دقیقاً آشنا سازد، چه او بزرگترین دردشناس روحی انسان‌ها در تاریخ ادبیات همه جهان است.

راستش را بگوییم تقریبا هیچکس او را دوست ندارد و حتی اشخاص بسیاری هم هستند که از ته دل از وی متنفرند، ولی در عوض همه از او می‌ترسند و این موضوع نیز چیزی است که لازم دارد. چنین احتیاجی نشانه کاردانی و سیاستمداری عالی است.