بریده‌هایی از کتاب کلیدهای رفتار با کودک پنج‌ساله

اگر فرزند شما در نامگذاری عواطف خود مشکل دارد، با انجام فعالیتهایی مثل «جعبه احساسات» یا «کتاب احساسات» می‌توانید مهارت او را در این زمینه تقویت کنید. برای درست کردن «جعبه احساسات» از یک جعبه دستمال‌کاغذی بلااستفاده و چند برگ کاغذ استفاده کنید. روی هر برگ نام یک احساس را بنویسید و آنها را داخل جعبه بگذارید. از کودک خود بخواهید یک برگ را بیرون بکشد، درباره آن احساس صحبت کند و بعد صورتی را نقاشی کند که آن احساس را نشان دهد. در کتاب احساسات، کودک شما برای هر احساس یک شکل می‌کشد. مثلاً در یک صفحه می‌نویسید: «وقتی احساس شادی می‌کنم که...» . بعد کودک شما با توصیف موقعیتهای متفاوت بقیه جمله را ادامه می‌دهد و شکلی هم برای آن می‌کشد. در صفحه بعد احساس دیگری را نام ببرید.

ممکن است کودکان برای پی بردن به شکل اندامهای جنسی جنس مخالف یا مقایسه خود با همجنسانشان، دکتربازی کنند. اما والدین نباید در این مورد واکنش افراطی نشان دهند بلکه باید سعی کنند بازی را به سوی فعالیت مناسب‌تری سوق دهند. بعدها، وقتی با فرزند خود تنها شدند، بهتر است درباره تفاوت دختر و پسر با هم صحبت کنند. همچنین باید بحثی درباره اندامهای مختلف بدن پیش بکشید و بر این نکته تأکید کنید که برخی از اعضای بدن عمومی هستند و اِشکالی ندارد دیگران آن را ببینند، اما برخی دیگر خصوصی هستند و دیگران مجاز نیستند آن را ببینند.

به یاد داشته باشید که کودکان بیشتر از آنچه می‌توانند بیان کنند، درک می‌کنند. به همین دلیل وقتی با کسی گفتگویی می‌کنید که فرزندتان نباید بشنود، مراقب باشید این مطالب به گوشش نخورد.

پیامهای خود را با کلمه «من» انتقال دهید. «من واقعا ناراحت و عصبانی می‌شوم وقتی بی‌دقتی می‌کنی و شیر را روی زمین می‌ریزی.» این پیام تفاوت زیادی با این عبارت دارد: «چِت شده؟ شده یک بار کاری را درست انجام بدی؟ مگر عقل تو کله‌ات نیست؟» هیچ‌کس بعد از شنیدن این جمله‌ها احساس خوبی نخواهد داشت.

کودک پنج‌ساله شما می‌تواند با قطعات لگو خانه‌سازی کند، دکمه‌های لباس را باز کند و ببندد و بند کفش خود را ببندد.

هرچند کودکان پنج‌ساله ارتباط تنگاتنگی با مادر خود دارند اما ارتباط با پدر نیز اغلب برایشان دلنشین است. آنها در انتظار موقعیتهای خاص برای ارتباط با پدر هستند و بسیار از آن لذت می‌برند.

پیشنهادهایی در جهت تقویت مهارتهای حرکتی درشت و ظریف کودکان ارائه شده است: از کودک بخواهید برای آویزان کردن پارچه یا لباسهای کوچک روی بند، از گیره استفاده کند. باقلا یا نخود سبز را از پوست درآورد. برای تقویت هماهنگی بین چشم و دست، با نظارت شما از میخ و چکش استفاده کند. درِ قوطیهای پلاستیکی را باز و بسته کند. برای تقویت مهارتهای حرکتی درشت، با استفاده از صندلی، جعبه و دیگر وسایل موجود در خانه، عبور از مانع را تمرین کند.

به عنوان والدین چگونه می‌توانید رشد حرکتی کودک خود را پرورش دهید؟ نخست اینکه کودک خود را در تمام فعالیتهای فیزیکی شرکت دهید تا هماهنگی بین اعضای بدن او بیشتر شود. دویدن، پریدن و پرتاب توپ، همگی رشد حرکتی درشت کودک شما را تقویت می‌کنند.

تغییرات چشمگیری در زبان کودکان پنج‌ساله مشاهده می‌شود، به ویژه از لحاظ ارتباط مطالب و جملات، و اختصار کلام. پاسخهایشان صریح و کوتاه می‌گردد. سؤالاتشان ارتباط بیشتری با هم دارد و به منظور کسب آگاهی سؤال می‌کنند.

آنچه باید به یاد داشته باشید این است که رفتار کودک شما از کنجکاوی طبیعی او ناشی می‌شود.

از کودک بخواهید برای آویزان کردن پارچه یا لباسهای کوچک روی بند، از گیره استفاده کند. باقلا یا نخود سبز را از پوست درآورد. برای تقویت هماهنگی بین چشم و دست، با نظارت شما از میخ و چکش استفاده کند. درِ قوطیهای پلاستیکی را باز و بسته کند. برای تقویت مهارتهای حرکتی درشت، با استفاده از صندلی، جعبه و دیگر وسایل موجود در خانه، عبور از مانع را تمرین کند.

در کار خود ثابت‌قدم باشید. جریمه یا تنبیه را بلافاصله بعد از رفتار نادرست اعمال کنید. اگر بین رفتار نادرست و مجازات آن خیلی فاصله بیفتد ارتباط بین رفتار و نتیجه آن احساس نمی‌شود. اطمینان حاصل کنید که نوع پاداش و تنبیه برای کودک شما اهمیت دارد. بگذارید گذشت زمان تأثیر راهکار را نشان دهد. معجزه و تغییر رفتار یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد.

شما به عنوان یک بزرگسال نباید در بند رفتار فرزند خود گرفتار شوید، بلکه باید سعی کنید رفتار طبیعی خود را حفظ کنید. واکنش احساسی از خود نشان ندهید. به جای تکیه بر انگیزه رفتار، به خودِ رفتار توجه کنید تا بتوانید با آن درست برخورد کنید.

نظر به جایگاه خشونت در جامعه کنونی، آیا راهی برای مقابله با تأثیر آن بر کودکان وجود دارد؟ اولین و مهم‌ترین قدم این است که با کودک خود درباره خوبی و بدی صحبت کنید. کودکان باید از الگوهای خود بشنوند که چرا استفاده از مشت و لگد و انتقام از فردی که با ما بدرفتاری کرده است صحیح نیست. و این خود وظیفه سازگار ساختن کودک را به دنبال دارد. اگر کودک مشاهده کند که والدین مشکلات خود را با گفتگو حل می‌کنند و در این زمینه راهنمایی هم شود، همین شیوه را الگو قرار خواهد داد.

فرصتهایی در اختیار کودک قرار دهید تا شعر، سرود و آیه‌ها را حفظ کند و خواندن داستانهای بلندتر را ادامه دهید. به موازات گسترش دایره توجه فرزندتان، حافظه وی نیز قوی‌تر می‌گردد. کتابها و داستانهای طولانی و پیچیده به رشد زبانی او کمک خواهد کرد. وقتی کودکتان با شما سخن می‌گوید به صحبتهایش گوش کنید و با زبان بچه‌ها با او صحبت نکنید. به یاد داشته باشید که کودکان بیشتر از آنچه می‌توانند بیان کنند، درک می‌کنند. به همین دلیل وقتی با کسی گفتگویی می‌کنید که فرزندتان نباید بشنود، مراقب باشید این مطالب به گوشش نخورد.

ناتوانی او در جمع کردن اسباب‌بازیهایش، شاید به این دلیل باشد که انجام آن واقعا برایش سنگین است، مخصوصا اگر اسباب‌بازیها همه جای اتاق پخش شده باشند. اما اگر این کار را به چند بخش کوچک تقسیم کنید، تا حدی از سرخوردگی او کاسته می‌شود. مثلاً از او بخواهید اول ماشینها، بعد پازلها و بعد از آن هم مداد شمعیها را جمع کند. تعیین حد و مرز برای کودک به او احساس امنیت می‌دهد و درمی‌یابد که در واقع او را راهنمایی کرده‌اید

برای اینکه به کودک خود کمک کنید تا با شرایط دشوار کنار بیاید، مشکل را به قسمتهای کوچک تقسیم کنید. بزرگسالان اغلب این کار را به طور خودکار برای خود انجام می‌دهند. کودک برای آنکه بفهمد که یک مشکل بزرگ در واقع از چند مشکل کوچک قابل حل تشکیل شده است به کمک ما نیاز دارد.

ترس از تنبیه سومین دلیل شایع دروغگویی در این سن است. اگر مقررات خشن شما کودک را نگران می‌سازد، شاید وقت آن باشد که درباره روشهای انضباطی خود تجدیدنظر کنید

دروغگویی کودکان در این سن ممکن است راهی برای جلب موافقت والدین نیز باشد. از طرفی، اگر کودک احساس کند کاری برخلاف معیارهای شما انجام داده است، یک دروغ کوچک ممکن است راه‌حل مناسبی برای فرار از پاسخ دادن به شما تلقی شود. ترس از تنبیه سومین دلیل شایع دروغگویی در این سن است. اگر مقررات خشن شما کودک را نگران می‌سازد، شاید وقت آن باشد که درباره روشهای انضباطی خود تجدیدنظر کنید.

در سراسر این کتاب یک اصل در رأس همه اصول قرار دارد: «الگوی مناسب بودن» . اگر ما در مقام والدین یا فرد مهم دیگری نتوانیم خشم خود را درست ابراز کنیم، چگونه از کودک خود انتظار داریم که احساسات خود را از راههای درست و سازنده ابراز کند؟