بریده‌هایی از کتاب کلیدهای رفتار با کودک سه ساله

توجه بزرگسال عزت‌نفس کودک را ارتقا می‌بخشد. کودک در چنین حالتی با خود می‌اندیشد؛ «اگر یک بزرگسال واقعا به من گوش می‌دهد، پس حتما مهم هستم!»

«اگر یک بزرگسال واقعا به من گوش می‌دهد، پس حتما مهم هستم!»

سه‌سالگی، آخرین سالی است که کودکان قشقرق به پا می‌کنند.

والدین با شرکت در لذت کشف و اکتشافات کودک سه‌ساله‌شان، متوجه می‌شوند که خودشان نیز با حس جدیدی از شگفتی و کنجکاوی به دنیا می‌نگرند.

. یک کودک سه‌ساله به طور طبیعی می‌تواند بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه توجه خود را به چیزی معطوف کند. این مدت براساس زمان و دامنه توجه ۳ تا ۵ دقیقه برای هر سال از سن تخمین‌زده شده است.

تنبیه به کودکان می‌گوید که چه کاری نباید بکنند ولی نمی‌گوید چه رفتاری باید داشته باشند.

آیا کودک من به اندازه کافی غذا می‌خورد؟ بسیاری از والدین نگرانند که کودکشان به اندازه کافی غذا نمی‌خورد. تمایز قائل شدن میان حجم غذای بزرگسالان و حجم مناسب غذای کودک سه‌ساله، حائز اهمیت است. ۶۰ گرم مرغ، ۱۲۰ گرم شیر و یک برش نان تست برای کودک سه‌ساله کافی است. با در نظر گرفتن این اندازه‌ها، در حالی که به نظر می‌رسد کودک در تمام روز «هیچ چیزی» نخورده است، به سادگی کالری روزانه‌اش تأمین شده است.

کودک سه‌ساله بین اشیای جاندار و اشیای بی‌جان تفاوتی قایل نیست. او نمی‌تواند درک کند که چرا دسته شکسته فنجان را می‌توان به آن چسباند اما گلبرگها را نمی‌توان به گل چسباند. او احساسات بشری را به اشیای بی‌جان نسبت می‌دهد. مثلاً اگر در حین راه رفتن روی جدول پیاده‌رو زمین بخورد، مقصر پیاده‌روی بد است که موجب زمین‌خوردن او شده است.

کودک سه‌ساله احساس می‌کند مرکز عالم است. در این تفکر خودمدار، کودک حوادث طبیعی را چیزهایی می‌داند که همه برای او و به نفع او اتفاق می‌افتند. امواج، خود را به ساحل می‌زنند تا با او بازی کنند و خورشید هر روز صبح طلوع می‌کند تا او را گرم کند.

کودک سه‌ساله بین اشیای جاندار و اشیای بی‌جان تفاوتی قایل نیست. او نمی‌تواند درک کند که چرا دسته شکسته فنجان را می‌توان به آن چسباند اما گلبرگها را نمی‌توان به گل چسباند. او احساسات بشری را به اشیای بی‌جان نسبت می‌دهد.

در زمینه رشد زبانی و کلامی کودک، والدین بی‌نهایت اثرگذار هستند. کودکان نوع کلمات و گفتاری را که از اطرافیان می‌شنوند، الگو و نمونه خود قرار می‌دهند. گفتگو با کودکان و کتاب خواندن برای آنان، نمونه‌های خوبی را که کودکان برای رشد بهینه گفتار نیاز دارند در اختیارشان قرار می‌دهد.

وقتی کودکی کاری را به خوبی انجام می‌دهد درباره خودش احساس خوبی پیدا می‌کند و وقتی تجربیات موفقیت‌آمیز متعددی داشته باشد، باور غیرقابل تزلزلی نسبت به تواناییهایش می‌یابد. این باور در کلیه فعالیتهای او نمود پیدا می‌کند و او مشتاقانه به وظایف جدید می‌پردازد و از چالشها استقبال می‌نماید. او اطمینان دارد که در آینده موفق می‌شود چرا که در گذشته موفق بوده است.

پدربزرگها و مادربزرگهای موفق، مدبر هستند. آنها تشخیص می‌دهند که فرزندانشان هم اکنون مسئولیت زندگی را به عهده دارند. آنها درک می‌کنند که والدین میل دارند از گرایشهای خودشان پیروی کنند حتی اگر این کار به معنی عدول کردن از روشهای ریشه‌دار قدیم باشد. آنها انتقاداتشان را به گونه‌ای مطرح می‌کنند که قدرت و اعتماد به نفس والدین مخدوش نشود. اگر در موردی به توافق نرسند، آن را به صورت خصوصی با والدین مطرح می‌سازند و نه در حضور کودک. مواردی مانند دادن هدایای گرانقیمت را، پیش از آنکه به کودک قول دهند، با پدر و مادر او در میان می‌گذارند.

ترسها را می‌توان با تغییر از بین برد. ترسها در سن ۳/۵ سالگی، هنگامی که رشد فوق‌العاده و شگرفی صورت می‌گیرد، کاملاً بارز و آشکار هستند. در این سن مهارتهای زبانی گسترش می‌یابند، قوه تخیل اوج می‌گیرد، حالات و احساسات پرخاشگرانه نمایان می‌شوند و رفتارهای اجتماعی و تمایلات مراقبت از خود افزایش می‌یابند. مجموعه این ظرفیتهای جدید موجب احساس اضطراب و دلواپسی، ناآرامی و ترس در کودک می‌گردد.

می‌تواند به جای کتک زدن کودکی که مزاحم او شده است، بگوید «بس کن». استفاده از اصطلاح «عصبانی هستم» جایگزین قشقرقی می‌شود که او قبلاً برپا می‌کرده است و «ناراحتم» سریع‌تر از سیل اشک، نوازش مورد نیاز او را تأمین می‌کند.

کودک سه‌ساله دیدگاههای خوشایند و منحصر به فردی در مورد روابط، پدیده‌های طبیعی و اتفاقهای روزانه ایجاد می‌کند. دیدن دنیا از دریچه چشم کودک سه‌ساله، سرگرم‌کننده، شگفت و آموزنده است.

جدی گرفتن ترسهای کودکان مهمترین کاری است که والدین می‌توانند انجام دهند. هنگامی که کودک ترسیده است، به محبت، حمایت و حوصله بیشتری نیاز دارد. باید او را در آغوش گرفت و به او اطمینان داد که از او حمایت خواهد شد. هنگامی که کودک ترسیده است، هیچ صحبت منطقی و مستدلی درباره اینکه هیچ‌چیز ترسناکی در تاریکی وجود ندارد، ترس او را ریشه‌کن نخواهد کرد.

. تحقیر ترسهای کودکان، مردود شمردن آنها یا درخواست کنار گذاشتن رفتارهای لوس و بچگانه، تنها به ناراحتی و رنج بیشتر کودکان منجر می‌شود. در این صورت کودک نه‌تنها می‌ترسد، بلکه احساس می‌کند که اطرافیانش درک درستی از ترس او و علت آن ندارند.

گفتگو و ارتباط کلامی نیز یکی از شکلهای کلیدی و اصلی اظهارنظرکردن است. هنگامی که کودک صحبت می‌کند، می‌آموزد که چگونه افکار خود را سازماندهی کند، آنها را به صورت منطقی اظهار نماید، چگونه کلمات را به کار بندد و ساختارهای دستور زبان را تمرین می‌کند. به گفته‌های کودک گوش فرادهید. توجه جدی بزرگسالان به گفته‌های کودک، اعتماد به نفس او را افزایش می‌دهد. در اطراف کودک فضای حمایتگرانه‌ای ایجاد کنید که کودک در آن برای بیان افکارش، احساس آرامش کند. چنانچه کودک اطمینان داشته باشد که او را تمسخر نمی‌کنند، به احتمال زیاد، انتخابهای هوشمندانه و منطقی‌تری خواهد داشت. اندیشه مبتکرانه و خلاق ویژگی عمده دانشجویان و دانش‌آموزان خلاق و موفق است.

کنجکاوی یک نشانه کلیدی برای تیزهوش بودن کودک است. کودکان تیزهوش میل دارند چگونگی عملکرد اشیا را بدانند، به آسانی می‌آموزند و قادر به ایجاد ارتباط خلاق بین ایده‌های مختلف هستند. این کودکان سؤالهای جالب توجهی می‌پرسند: «چرا انسانها باید بمیرند؟ اولین انسان روی کره زمین کی بود؟» یکی از علایق شدید آنان جمع‌آوری اشیا، مثلاً سنگ، صدف یا حتی انواع توپ است. کودکان سرآمد حافظه‌ای بسیار عالی دارند و به همین دلیل احتمالاً اشعار بسیاری از آهنگها را یاد می‌گیرند. قادر به شناسایی حتی گمنام‌ترین دایناسورها هستند و توانایی حیرت‌انگیزی در تمرکز بر مسائل مورد توجهشان دارند. این گونه کودکان شوخی و شوخ‌طبعی را نیز درک می‌کنند.

ساختن کاردستی و نقاشی‌کردن به کودک اجازه می‌دهند روابط بین اشیاء را به نمایش بگذارد. به این منظور، اوست که درباره رنگهای مورد استفاده و محل قرار گرفتن آنها روی صفحه کاغذ تصمیم می‌گیرد. رقصیدن، اطلاعاتی درباره فضای اطراف، شکل، تعادل و توالی حرکات به کودک می‌دهد. با استفاده از مکعبها، میخهای چوبی مخصوص بازی، ابزارآلات کودکانه و پازلها، مهارتهای حرکتی ظریف در کودک پیشرفت می‌کنند. کودک از طریق موسیقی می‌تواند مهارتهای زبانی، ساختن آهنگها و اشعار جدید و درک فرهنگهای دیگر را در خود تقویت نماید.

نکته مهم دیگر برنامه‌ریزی برای بازی و فعالیتهای متنوع است. دامنه توجه کودکان سه‌ساله کوتاه است؛ به علاوه، گاهی برخی از بازیهایی که در کتابها آمده است، در میهمانی واقعی عملاً سرگرمی موفقی نخواهد بود. برای سرگرم شدن کودکانی که قبل از سایرین وارد می‌شوند، فعالیتهای مخصوصی تدارک ببینید. کودکان می‌توانند با مدادشمعی برای جشن‌تولد طرح ویژه‌ای نقاشی کنند یا با آهنگهای شاد برقصند.

در زمینه رشد زبانی و کلامی کودک، والدین بی‌نهایت اثرگذار هستند. کودکان نوع کلمات و گفتاری را که از اطرافیان می‌شنوند، الگو و نمونه خود قرار می‌دهند. گفتگو با کودکان و کتاب خواندن برای آنان، نمونه‌های خوبی را که کودکان برای رشد بهینه گفتار نیاز دارند در اختیارشان قرار می‌دهد.

می‌توانید روزنامه‌ها، مجلات یا کاغذهای بی‌مصرف را برای بریدن و چیدن در اختیار کودک قرار دهید.

شروع مهدکودک برای کودک دیر انس یک چالش واقعی است و حتی در صورت آماده و مشتاق بودن، واکنش اولیه او منفی است. این حالت نباید به عنوان امتناع کامل از مدرسه رفتن تلقی شود. باید به خاطر داشت که کودک دیر انس برای تطبیق دادن خود با موارد جدید به زمان نیاز دارد.

گفتگو و ارتباط کلامی نیز یکی از شکلهای کلیدی و اصلی اظهارنظرکردن است. هنگامی که کودک صحبت می‌کند، می‌آموزد که چگونه افکار خود را سازماندهی کند، آنها را به صورت منطقی اظهار نماید، چگونه کلمات را به کار بندد و ساختارهای دستور زبان را تمرین می‌کند. به گفته‌های کودک گوش فرادهید. توجه جدی بزرگسالان به گفته‌های کودک، اعتماد به نفس او را افزایش می‌دهد. در اطراف کودک فضای حمایتگرانه‌ای ایجاد کنید که کودک در آن برای بیان افکارش، احساس آرامش کند.

کودکان سه‌ساله قادر به حفظ مقدار ماده در ذهن خود نیستند. آنها نمی‌توانند تشخیص دهند که تغییرات ظاهری در شکل ماده، تغییری در مقدار آن ایجاد نمی‌کند. حتی زمانی که این تغییر شکل در حضور خود آنان اتفاق افتاده باشد. کودکان سه‌ساله ادراک خود را بیش از منطق و دلیل باور می‌کنند و می‌پذیرند.

ترس چیست؟ ترس بیان واکنشهای قدرتمند احساسی است. ترسیدن برای کودک سه‌ساله امری طبیعی و عادی است. ترسها عموما در کودکان خردسال مشاهده می‌شوند، زیرا هنوز راههای پیشرفته‌تر مقابله و کنار آمدن با احساسهای قوی، در آنان رشد نیافته است.

یک کودک سه‌ساله به طور طبیعی می‌تواند بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه توجه خود را به چیزی معطوف کند. این مدت براساس زمان و دامنه توجه ۳ تا ۵ دقیقه برای هر سال از سن تخمین‌زده شده است. کودک سه‌ساله باید بتواند در طول خواندن یک داستان ساده، در جایی بنشیند. او باید بتواند ضمن بازی با دوستان و همسالانش با آنان همکاری کند و قادر به انجام کارهای روزانه و روزمره باشد.

سرشت چیست؟ سرشت مجموعه‌ای از ویژگیهای شخصیتی است. سرشت کودک از نُه ویژگی یا صفت مشخص تشکیل شده است: سطح فعالیت، حواس‌پرتی، شدت واکنش، نظم و ترتیب، پایداری، آستانه احساس، کنار آمدن با محیط یا ترک آن، انعطاف‌پذیری و خُلق و خو. این ویژگیها به روشهای گوناگون با یکدیگر تلفیق می‌شوند و سه نوع شخصیت اصلی را ایجاد می‌کنند: آسانگیر، دیراُنس، سختگیر و بدقلق.