بریده‌هایی از کتاب کلیدهای رفتار با کودک دوساله

کودکان دوساله بسیاری از اوقات یک سؤال تکراری را پشت سرهم می‌پرسند و والدین فکر می‌کنند لابد پاسخ آنها رضایت‌بخش نبوده است. اما گاهی از اوقات دوساله‌ها سؤالی را صرفا به این دلیل تکرار می‌کنند که از پاسخی که بار اول به آنها دادید خوششان آمده و از گفتگو با شما نیز لذت می‌برند!

وقتی فرزندتان بدرفتاری می‌کند، به جای توبیخ‌کردنش سعی کنید توجه او را به سویی دیگر هدایت کنید. به جای اینکه تنها کارهایی را به او گوشزد کنیم که می‌خواهیم انجام ندهد، بهتر است کارهایی را به او بگوییم که می‌خواهیم انجام بدهد.

اگرچه کودک دلبند شما ظاهرا به توضیحات شما گوش داده یا حتی آنها را تکرار می‌کند، ولی زمانی قادر به درک و فهم موضوعی می‌شود که آن را به طور مستقیم تجربه کند. مثلاً ممکن است برای او توضیح بدهید که اگر آب‌میوه‌اش را بیندازد، زمین کثیف می‌شود یا اگر لیوان را بیندازد و زمین کثیف شود شما از تمیز کردن آن ناراحت می‌شوید، یا اگر لیوان خود را بیندازد دیگر به او آب‌میوه نمی‌دهید. فرزندتان به‌دقت گوش می‌دهد اما باز هم آزمایش می‌کند تا تجربه کند که آیا همه آنچه را به او گفته‌اید حقیقت دارد یا نه!

وقتی فرزندتان به دوسال‌ونیمگی نزدیک می‌شود، ممکن است ببینید که صحنه‌هایی از زندگی روزمرّه خود را اجرا و گاهی نقش والدین خود را بازی می‌کند.

هنگامی که فرزندتان با این حسها آشنا می‌شود، خوب است درباره پوشکهای کثیف او چیزی نگویید. کودک دوساله احساس می‌کند که آنچه در پوشک خود گذاشته است بخشی از وجود اوست. اگر اخم کنید و از تعویض پوشک کثیف او شکایت کنید، ممکن است این‌طور برداشت کند که از او نیز خوشتان نمی‌آید. در عوض، هنگامی که به شما می‌گوید که باید عوض شود، او را تحسین کنید و اگر در موقع عوض‌کردن، خودش پوشک را آورد یا با شما همکاری کرد به او آفرین بگویید. نظر مثبت خود را درباره بچه‌های بزرگ‌تری که از توالت استفاده می‌کنند و شورت می‌پوشند اعلام کنید. اما از بچه‌های نوپایی که پوشک دارند، انتقاد نکنید چون فرزندتان نگران این می‌شود که درباره او هم چنین نظری داشته باشید.

خلق همه بچه‌های دوساله بعضی از روزها طوری است که همکاری نمی‌کنند. شاید مجبور بشوید انتخاب کنید صورت او را بشویید یا سلامت روانی خود را حفظ کنید! در چنین روزهایی اگر ظاهر فرزندتان نامرتب است نگران نباشید. نامرتب بودن هیچ آسیبی به او نمی‌زند. رابطه شما با او در زمینه‌های دیگر بسیار مهم‌تر از مرتب بودن ظاهر اوست.

دوساله‌ها به تدریج خود را به صورت اشخاصی مهم و جدا از والدین خود می‌بینند و اغلب استقلال خود را طوری ابراز می‌کنند که قلدرمآبانه به نظر می‌رسد یا دیگران را عصبی می‌کند؛ همان خصوصیاتی که دوساله‌ها را شیرین و دوست‌داشتنی می‌کند می‌تواند سبب شود والدین در پایان روز از خستگی غش کنند!

بسیاری از اوقات حتی خودش هم نمی‌داند از شما چه می‌خواهد. بسیاری از اوقات، شما نیز نمی‌دانید که باید بایستید یا رها کنید. باید تجربه بیاموزید، چون هر کودک و هر خانواده‌ای متفاوت است.

در گذشته، والدین معتقد بودند که کودکی که زود از کهنه گرفته می‌شد یا بسیار باهوش بود یا والدین باعرضه‌ای داشته است. اکنون می‌دانیم که رفتارهای کودک در این خصوص به هوش او ربطی ندارد و اگر قبل از اینکه کودک آمادگی استفاده از توالت را پیدا کند به او فشار بیاورند، این امر سبب می‌شود که او شورش و در برابر آموزش مقاومت کند، به طوری که اگر از ابتدا صبر می‌کردند کودک آمادگی پیدا کند، کار آموزش او زودتر به نتیجه می‌رسید.

بچه‌های دوساله در هر دوره بیست‌وچهارساعته حدودا به سیزده ساعت خواب نیاز دارند.

والدین اغلب رفتار خوب را امری طبیعی تلقی می‌کنند و تنها نسبت به بدرفتاری عکس‌العمل نشان می‌دهند. کودک نیز زود درمی‌یابد که با رفتاری بی‌ادبانه می‌تواند توجه بیشتری جلب کند تا با خوش‌رفتاری کردن! بگذارید فرزندتان بفهمد که به نکات مثبت توجه می‌کنید

برای غذاها و میان‌وعده‌های روزانه او برنامه‌ریزی کنید: محصولات لبنی: سه وعده در روز که هر وعده آن برابر یک لیوان شیر یا ماست و سی گرم پنیر است. اگر فرزند دوساله شما کم‌اشتها است، شیر او را به دو لیوان در روز تقلیل دهید. غلات: روزانه دست‌کم پنج وعده شامل نان، برنج، ماکارونی، غلات یا دانه‌های دیگر. وزن مواد خشک باید برای هر وعده پانزده گرم باشد. بدین‌ترتیب یک لیوان غلات خشک و نصف لیوان برنج پخته از نظر غذایی با هم برابرند. میوه‌ها: دو وعده در روز، شامل یک میوه تازه با اندازه متوسط یا ۱۲۰ گرم آب‌میوه، به اضافه ۱۲۰ گرم میوه یا آب‌میوه سرشار از ویتامین ث. اگر کودک دوساله شما روزانه بیش از سیصد گرم آب‌میوه بنوشد، ممکن است دیگر برای خوردن مواد مغذی اشتها نداشته باشد.

به جای اینکه از سر خشم جیغ بکشید، با لحنی محکم و قاطع سخن بگویید. بیشتر والدین به تجربه درمی‌یابند که اگر قبل از اینکه چیزی بگویند چند نفس عمیق بکشند یا تا ده بشمرند، بهتر می‌توانند صدای خود را کنترل کنند.

اگر به نظر می‌رسد که فرزندتان هنگام سیرشدن غذای خود را می‌ریزد یا پرت می‌کند به‌دقت مراقب او باشید تا اولین نشانه سیرشدن را در او متوجه شوید. بگویید: «خب، سیر شدی؟» اگر تأیید کرد ظرفهای غذا را ببرید. اگر پیش از آنکه بپرسید چیزی پرت کرد، همان عبارت را به صورت خبری بر زبان بیاورید («خب، سیر شدی»)، ظرفهای غذا را ببرید و بگویید: «تمام شد» ، و او را از صندلی خود زمین بگذارید. اگر شکایت کرد می‌توانید دوباره غذا را به صورت امتحانی به او بدهید اما اگر دیدید که عمدا غذا را می‌ریزد یا پرت می‌کند، بهتر است از این کار صرف‌نظر کنید. بعضی از بچه‌های دوساله هنگام غذاخوردن به طور مکرر غذای خود را پرت می‌کنند، نه به این دلیل که سیر شده‌اند، بلکه می‌خواهند توجه والد خود را جلب کنند.

یکی از چالشهای بزرگ والدین دوساله‌ها، پیداکردن راهی برای برقراری تعادل بین نیازهای کودک و نیازهای خانواده است.

والدین می‌توانند با محدودکردن زمان انجام کارهای روال قبل از خواب، خود نیز آرامش خود را حفظ کنند. این نکته مهم است چون بیشتر والدین به تجربه دریافته‌اند که اگر وقت خواب فرزندشان، عجول یا عصبی باشند، او به جای همکاری با والدین، بیشتر مقاومت می‌کند. بیشتر بچه‌های دوساله می‌توانند بدون حضور والدین در تخت یا گهواره خود به خواب بروند. اگر کنار فرزندتان می‌مانید دقت کنید که آیا حضورتان واقعا به او کمک می‌کند بخوابد یا اینکه باعث بیدارماندن او می‌شود. بعضی از دوساله‌ها متوجه می‌شوند که وقتی خوابشان می‌برد، والد از کنار آنها می‌رود. این بچه‌ها برای اینکه والدشان «غیب» نشود، با خواب می‌جنگند و هر بار که چشمشان گرم خواب می‌شود خود را بیدار می‌کنند. بعضی از بچه‌های دیگر نیز به راحتی در حضور والدین خود به خواب می‌روند، اما نیمه‌های شب بیدار می‌شوند و والد را صدا می‌کنند تا به آنها کمک کند دوباره به خواب بروند. اگر کودک شما چنین الگویی را هنگام خواب دارد، فصل مربوطه، یعنی «مشکلات وقت خواب و طول شب» را بخوانید.

برای اینکه به فرزند دوساله‌تان کمک کنید در آینده از مفهوم جفتها و ضدها در یادگیری موضوعات مختلف استفاده کند، می‌توانید بازیهای زیادی با او انجام دهید. مثلاً: جفت‌کردن اشیاء جور، شمردن و مشخص‌کردن اشیاء مشابه و متفاوت. هرچند که این مفاهیم ساده به نظر می‌رسند، برای آموزش خواندن و آموزش ریاضی از مفاهیم پایه‌ای به شمار می‌آیند

هنگام تماشای بازی فرزندتان علائمی را مشاهده خواهید کرد، که به شما نشان می‌دهد او چگونه می‌آموزد مسائل را حل کند. بعضی از بچه‌ها حتی از دوسالگی از رویکردهای خاصی بیش از دیگر رویکردها استفاده می‌کنند. بعضی از بچه‌ها آموزنده بصری هستند. آنها قبل از انجام دادن کاری به‌دقت تماشا و نگاه می‌کنند. بعضی آموزنده شنیداری هستند، آنها سؤال می‌کنند و به توضیحاتی که فرد بزرگسال یا کودک دیگر می‌دهد گوش می‌سپارند. بعضی از بچه‌ها آموزنده لمسی هستند و با لمس‌کردن و بازکردن شی‌ء از هم، بهتر می‌آموزند. این بچه‌ها برای حل یک مسئله نیاز دارند که به صورت فعّال روی آن کار کنند

اگر فرزند دوساله‌تان ببیند که می‌تواند با بدرفتاری خود کاری کند که ناراحت شوید، ممکن است به این کار ادامه دهد تا کنترل خود را بر احساسات شما محک بزند. اگر آرامش خود را حفظ کنید فرزندتان خواهد دید که شمایید که کنترل اوضاع را در دست دارید.

کتابهایی راترجیح می‌دهند که درباره موضوعهای آشنا و روزمرّه باشند، به خصوص درباره بچه‌ها و خانواده. کودکان شیفته کتابهایی هستند که شخصیتهای آنها را، حیوانات تشکیل می‌دهند. بعضی از بچه‌ها کتابهایی را دوست دارند که درباره موضوعات مورد علاقه آنها است، مثل ماشین و قطار. تصاویر کتابها باید واضح و ساده باشد. در ضمن، تصاویر رنگی برای اغلب بچه‌ها جذاب است

متوجه می‌شوید بسیاری از رفتارها و بدرفتاریهای کودکتان نتیجه تمایل او به استقلال، کنجکاوی، سطح فعالیت و نتیجه توانایی محدودش برای اندیشیدن به نتیجه کارهای اوست

همصحبت خیالی گاهی با کودک همراهی و همکاری می‌کند، اما در بسیاری از اوقات نقش کودک «بی‌ادب» را ایفا می‌کند و اجازه دارد در حین بازی به تمامی فعالیتهایی بپردازد که فرزندتان می‌داند نباید خودش انجام بدهد

اگر هر باری که فرزندتان اطاعت نکرد، قانون را عوض کنید احتمالاً فشار بیشتری خواهد آورد تا شما را وادار به عقب‌نشینی کند.

گاهی از اوقات تفاوتهایی که بین بچه‌ها مشاهده می‌کنیم نتیجه سبکهای تربیتی متفاوت والدین آنهاست. اما در بسیاری از اوقات، این تفاوتها نتیجه خصوصیتهای ذاتی بچه‌هاست که از زمان تولد در آنها وجود داشته است. از زمانی که نوزادی به دنیا می‌آید، الگوهای رفتاری خاصی را می‌توان در او مشاهده کرد که تا آخر عمر با او می‌ماند و بخشی از سبک رفتاری او را تشکیل می‌دهد.

ممکن است دیده باشید که مادران و پدرانی که فرزندان آنها از نظم کمتری برخوردارند، همیشه نمی‌توانند درک کنند که چرا شما نمی‌توانید به اندازه آنها خودجوش یا انعطاف‌پذیر باشید.

سبزیجات: روزانه سه وعده شامل دو قاشق غذاخوری هم سبزیجات سبز تیره و هم زرد در اختیار او قرار دهید. پروتئین: روزانه شصت گرم، مثلاً سی گرم گوشت قرمز و سی گرم ماهی یا یک قاشق غذاخوری کره بادام‌زمینی و سی گرم مرغ. اگر کودکی هیچ نوع پروتئین حیوانی مصرف نکند بایستی رژیم غذایی او تحت نظر پزشک باشد. از یک منبع آهن مانند گوشت، حبوبات یا غلاتی استفاده کنید که آهن به آنها اضافه شده است. اگر مواد موجود در این گروههای غذایی را در اختیار کودک قرار دهید، رژیم غذایی او متعادل و سرشار از مواد مغذی مورد نیاز برای رشد خواهد بود. اگر دو وعده کوچک از شیرینی‌جات یا مواد چرب بخورد، اشتهایش برای خوردن مواد مغذی کم نمی‌شود

از واکنشی که فرزندتان به موقعیتهای تازه نشان می‌دهد خجالت نکشید و تدافعی برخورد نکنید. اگر کسی به شما گفت: «چرا آن‌قدر خجالتی است؟» حرف او را قبول نکنید. در عوض بگویید: «او خجالتی نیست. فقط کمی زمان لازم دارد. او مسائل را خیلی خوب مشاهده می‌کند. دقیق است و حواسش هم جمع، اما سبکش این‌طوری است.» و این را طوری بگویید که فرزندتان بشنود.

کودک دوساله‌ای که در طول روز سرخوش است اغلب هنگامی که به او می‌گویید وقت خواب است ناراحت می‌شود. او کوچک‌تر از آن است که مفهوم زمان را درک کند و به همین دلیل نمی‌فهمد که وقتی شب‌بخیر می‌گوید، به زودی روز دیگری آغاز می‌شود. او کوچک‌تر از آن است که بفهمد اگر شب دیر بخوابد صبح به سختی از خواب بیدار می‌شود و به طور قطع کوچک‌تر از آن است که درک کند اگر بیش از حد خسته شود عصبی و بداخلاق می‌شود. در واقع، بیشتر بچه‌های دوساله واقعا دلیلی نمی‌بینند که شبها بخوابند

زمانی که به تنهایی با همدیگر می‌گذرانید نیز توجه کنید. شاید متناقص به نظر برسد اما فرزندتان همان‌قدر که نیاز دارد با شما وقت بگذراند، نیاز دارد ببیند شما نیز با هم اوقات مشترکی را می‌گذرانید. او با این‌کار معنی داشتن شریک زندگی را می‌آموزد و می‌آموزد که افراد متأهل چگونه با هم رفتار می‌کنند. اگر شما را تنها در نقش والدین خود ببیند، تنها بخشی از زندگی خانوادگی را می‌آموزد. گرچه حفظ سلامت روابط دو نفری شما وقت می‌برد اما پیدا کردن راهی برای آن ارزش دارد. ب

از واکنشی که فرزندتان به موقعیتهای تازه نشان می‌دهد خجالت نکشید و تدافعی برخورد نکنید. اگر کسی به شما گفت: «چرا آن‌قدر خجالتی است؟» حرف او را قبول نکنید. در عوض بگویید: «او خجالتی نیست. فقط کمی زمان لازم دارد. او مسائل را خیلی خوب مشاهده می‌کند. دقیق است و حواسش هم جمع، اما سبکش این‌طوری است.» و این را طوری بگویید که فرزندتان بشنود.