بریده‌هایی از کتاب ماری آنتوانت

«انسان همیشه در اوج بدبختی به هویّت واقعی خود پی می‌برد».

اگر یک نفر نان ندارد بدین معنا است که یک نفر دیگر بیش از حد دارد، اگر کمر یک نفر زیر بار تعهّدات و وظایف خم می‌شود، معنایش این است که دیگران بیش از اندازه حقّ و حقوق دارند

وقتی نامه‌ها و مراسلات دولت‌ها، شاهزادگان، سفرا و وزرای وقت را مطالعه می‌کنیم، به بی‌نظیری رذالت و غیراخلاقی بودن سیاست‌های محرمانه‌ای که در پیش گرفته‌اند، پی می‌بریم. همه‌ی کارهای زیرزمینی، علیه یکدیگر و فقط برای تأمین منافع شخصی صورت می‌گیرند. لویی شانزدهم به مجمع ملّی دروغ می‌گوید، آن مجمع هم برای خلع ید و سرنگون کردن شاه منتظر نفوذ افکار جمهوری‌خواهی در پیکر جامعه است. مشروطه‌خواهان قدرتی را به رخ ماری آنتوانت می‌کشند، که از مدّت‌ها قبل فاقد آن هستند، ماری آنتوانت هم آن‌ها را به نحو اهانت‌آمیزی فریب می‌دهد، چون پشت سر آن‌ها با برادرش، لئوپولد تماس برقرار می‌کند. لئوپولد هم سر خواهر کلاه می‌گذارد، زیرا باطناً تصمیم گرفته حتی یک سرباز به مرز نفرستد و یک شاهی از جیب مبارکش خرج نجات خواهر خود نکند. او با روسیه و پروس ائتلاف می‌کند تا برای دوّمین بار لهستان را بین خود تقسیم کنند. در حالی که پادشاه پروس از برلین با لئوپولد درباره‌ی شورای جنگ علیه فرانسه به رایزنی پرداخته، هم‌زمان سفیر او در پاریس به ژاکوبن‌ها کمک مالی می‌کند و با پتیون دور یک میز غذا می‌خورد.

انقلاب طبیعت و عنصر دریای طوفان‌زده را دارد که امواج آن یکباره خشکی را دربر نمی‌گیرد. هر بار که موج برخورد خشمگینی با ساحل می‌کند، دوباره به عقب برمی‌گردد، ولی عقب‌نشینی او در حقیقت برای تازه کردن نفس و زدن ضربه شدیدتر به رخسار ساحل است. تهدیدشدگان هرگز نمی‌دانند که آیا آخرین موج قوی‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین آن‌ها است یا باید منتظر امواج بعدی باشند.

زندگی ماری آنتوانت بهترین مثال تاریخ در مورد انسانی عادی است که سرنوشت بیشتر از قدّ و قواره‌ی واقعیش او را به چالش طلبید.

ماری آنتوانت بدون تحمل کوچک‌ترین زحمتی و با شوخی و مزاح تاج سلطنت فرانسه را به عنوان یک هدیه‌ی غیرمنتظره دریافت می‌کند.

همه‌ی دنیا منتظر این رویداد بزرگ است، مخصوصاً قابله که با تولّد ولیعهد چهل هزار و در صورت مونّث بودن نوزاد ده هزار لیور بازنشستگی دریافت خواهد کرد.

هر عضو خاندان سلطنتی و تعدادی از صاحب‌منصبان بلندمرتبه حقّ حضور در کنار قابله و دیدن مراحل زایمان را دارند و هیچ کدام از آن‌ها حاضر نیستند از این امتیاز بربرگونه و مخّل سلامتی زائو صرف‌نظر کنند.

نکر، مردی که ملکه وی را در طوفانی‌ترین ساعات پشت سکّان کشتی دولت قرار می‌دهد، مصمّمانه مسیری را در جهت مخالف طوفان انتخاب می‌کند.

در انقلاب فرانسه ـ مثل همه انقلاب‌ها ـ دو گروه انقلابی به چشم می‌خورند. انقلابیّونی که از روی آرمان‌گرایی عمل می‌کنند و انقلابیّونی که اسیر عقده‌ی حسادت به طبقه‌ی مرفّه قبلی هستند. رفتار گروه اوّل بهتر از رفتار توده‌ها است و می‌کوشند آن‌ها را به مسیر فکری خود کشانده و سواد، فرهنگ، آزادی و شکل زندگی مردم را ارتقا دهند. ولی گروه دیگر که مدّت‌های درازی در فلاکت به سر برده‌اند، دنبال انتقام‌جویی از کسانی هستند که در گذشته وضع بهتری داشتند. آن‌ها می‌کوشند قدرت جدید خود را به رخ قدرتمندان سابق بکشند. این موضعِ نشأت گرفته از تضّاد طبیعی روح انسان‌ها برای همه‌ی اعصار اعتبار دارد.

انسان ناله‌کن ناچار است درد و رنج خود را به تنهایی تحمّل کند، در حالی که هنرمندان و انسان‌های توانا به درد و رنجشان، چهره‌ی آثار فراموش‌نشدنی می‌بخشند و آن‌ها را در تاریخ جاودانه می‌کنند.

حقیقت و سیاست به ندرت زیر یک سقف می‌گنجند و از آن‌جایی که در هر انقلابی تحریک مردم و توده‌ی عوام، جنجال‌آفرینی و غوغاسالاری برای رسیدن به هدف، سرلوحه کار قرار می‌گیرد، نمی‌توان انتظار اغماض، رفتار پسندیده، عدالت و پرهیز از تهمت و مبالغه را از افکار عمومی داشت.

بخت و اقبال یا بدشانسی افراد متوسّط در این است که تا زمانی که سرنوشت راجع به هویّت واقعی آن‌ها سؤال نمی‌کند، خودشان اصراری برای اندازه‌گیری قد و قامت و ظرفیّت خود و هیچ‌گونه کنجکاوی برای پرسش از خویشتن خویش احساس نمی‌کنند.

وفاداری هم مثل عشق اغلب از راه شکم به دست می‌آید.

البتّه حقیقت و سیاست به ندرت زیر یک سقف می‌گنجند و از آن‌جایی که در هر انقلابی تحریک مردم و توده‌ی عوام، جنجال‌آفرینی و غوغاسالاری برای رسیدن به هدف، سرلوحه کار قرار می‌گیرد، نمی‌توان انتظار اغماض، رفتار پسندیده، عدالت و پرهیز از تهمت و مبالغه را از افکار عمومی داشت. در انقلاب فرانسه از هر ابزاری برای رسواکردن ماری آنتوانت استفاده شد تا او را به زیر تیغ گیوتین روانه کنند.

عقب‌نشینی ملّت به معنای مرگ آن‌ها است. انقلاب باید مرتب مطالبه کند تا بتواند جای پای خود را محکم کند.

در انقلاب فرانسه ـ مثل همه انقلاب‌ها ـ دو گروه انقلابی به چشم می‌خورند. انقلابیّونی که از روی آرمان‌گرایی عمل می‌کنند و انقلابیّونی که اسیر عقده‌ی حسادت به طبقه‌ی مرفّه قبلی هستند.

ماری آنتوانت، این انسان عادی و متوسّط، بالاخره در آخرین ساعت عمرش به برکت غم و اندوهی که گرفتارش شد، به عظمتی چون عظمت سرنوشت رسید.