بریده‌هایی از کتاب رفتار

سهل گرفتن به خودمان همچنین نشان‌دهندهٔ یک واقعیت شناختی کلیدی است: ما خودمان را بر اساس انگیزه‌های درونی‌مان و دیگران را با اعمال بیرونی‌شان قضاوت می‌کنیم.

زمانی که بیکاری افزایش می‌یابد، میزان خشونت خانگی نیز بالاتر می‌رود.

ما در این کتاب زیست‌شناسی خشونت، پرخاشگری و رقابت را بررسی می‌کنیم و به رفتارها و انگیزه‌های انجام دادنشان، اعمالِ افراد و گروه‌ها و حالت‌ها و زمان‌هایی می‌پردازیم که این رفتارها اتفاقاتی بد یا خوب تلقی می‌شوند. کتاب حاضر کتابی است دربارهٔ راه‌هایی که انسان‌ها به یکدیگر آسیب می‌رسانند، اما درعین‌حال، در مورد حالت متضاد همین قضیه در انسان‌ها و کمک به همنوع نیز صحبت می‌شود.

پشت جغرافیای سیاسی پیچیدهٔ ایران چه مسئله‌ای وجود دارد؛ بیزاری هزاران‌سالهٔ ایرانیان نسبت به بین‌النهرینی‌های همسایه، درگیری‌های چندصدسالهٔ شیعیان با سنی‌ها یا نفرت چنددهه‌ای اسلامی از شیطان بزرگ، غرب؟

ناملایمات دوران کودکی می‌توانند باعث افت عملکرد هیپوکامپ و قشر پیشانی شوند، اما در آمیگدال برعکس است؛ زمانی که مشکلات زیادی وجود دارد، آمیگدال بزرگ‌تر و فعال‌تر می‌شود. یکی از پیامدهای این امر افزایش خطر ابتلا به اختلالات اضطرابی است. این موضوع هنگامی که با رشد ضعیف بخش جلویی قشر پیشانی همراه باشد، مشکلات مربوط به تنظیم احساسات و رفتار، به ویژه کنترل تکانه، را توضیح می‌دهد.

در طول تابستان، شهرها به ازای هر سه درجه افزایش دما، ۴ درصد افزایش خشونت بین‌فردی و ۱۴ درصد افزایش در خشونت گروهی را شاهدند.

در بسیاری از گونه‌های اجتماعی، رسیدن به رتبهٔ بالا منوط به دندان‌های تیز و مهارت‌های خوب مبارزه است. اما حفظ رتبهٔ بالا مربوط به هوش اجتماعی و کنترل تکانش‌گری است: بدانیم کدام تحریکات را نادیده بگیریم، در چه مواردی دست به ائتلاف بزنیم و اینکه اقدامات افراد دیگر را درک کنیم.

کلمات قدرتمندند؛ می‌توانند نجات دهند، درمان کنند، متعالی سازند، ویران کنند، تحقیر کنند و بکشند.

چه عاملی عمدتاً زندگی مجرمانه را پیش‌بینی می‌کند؟ به دنیا آمدن فرزند توسط مادری که اگر می‌توانست، انتخاب می‌کرد که کودکش زاده نشود. اساسی‌ترین خواستهٔ فرزند از مادر چیست؟ دانستن اینکه او از وجود شما خوشحال است.

فرهنگ‌ها (که با والدین شروع می‌شوند) کودکان را به گونه‌ای تربیت می‌کنند که در بزرگسالی به روش‌های ارزش‌گذاری‌شده توسط آن فرهنگ رفتار کنند؛

یکتاپرستی در کل دنیا نسبتاً کمیاب است؛ همان میزانی هم که وجود دارد، با توزیعی نابرابر، در میان دامدارانی دیده می‌شود که دام‌های خود را برای چرا به صحراها می‌برند (این در حالی است که ساکنان جنگل‌های انبوه مناطق گرم و پرباران به احتمال زیاد به چندین خدا اعتقاد دارند). این مسئله منطقی به نظر می‌رسد. از بیابان می‌توان درس‌های سخت و منحصربه‌فردی آموخت؛ دنیایی است که به اصول اولیه‌ای ساده، خشک و ویران‌شده در آتشخانهٔ بیابان تقلیل پیدا کرده است و با نوعی تقدیرگرایی عمیق می‌توان به آن نزدیک شد. دستوراتی مانند "من یهوه، خدای شما هستم"، "هیچ خدایی جز الله نیست" و "هیچ خدایی پیش از من نبوده است" در این مناطق زیاد می‌شوند.

در طول استرس پایدار، آمیگدال اطلاعات حسی عاطفی را با سرعت بیشتر و دقت کمتری پردازش می‌کند که بر عملکرد هیپوکامپ مسلط شده و عملکرد بخش جلویی قشر پیشانی را مختل می‌کند. ما در این حالت بیشتر می‌ترسیم، تفکرمان به هم می‌ریزد، خطرات را کمتر ارزیابی می‌کنیم و به جای استفاده از اطلاعات جدید، تکانشی و از روی عادت عمل می‌کنیم.

مطالعات جدید نشان می‌دهند که بدترین وضع جسمانی ناشی از استرس زیاد برای مدیران میانی اتفاق می‌افتد که در ترکیبی طاقت‌فرسا از مطالبات کاری بالا با استقلال کاری بسیار کم هستند؛ مسئولیت بالا، کنترل کم.

ما هم، مانند برخی گونه‌های دیگر، به صورت خودکار دوگانگی‌هایی بین "ما-آن‌ها" ایجاد می‌کنیم و طرفدار اولی هستیم، اگرچه فقط ما انسان‌ها این گرایش را با طرز تفکر خود تفسیر می‌کنیم. ما نیز، همانند بسیاری از گونه‌های دیگر، به طور ضمنی سلسله‌مراتبی هستیم، اگرچه فقط ما انسان‌ها شکاف بین داشته‌ها و نداشته‌ها را به عنوان یک برنامهٔ الهی می‌بینیم.

طور مداوم، حدود ۱۰ درصد نورون‌های قشر پیش‌حرکتی که به انجام دادن یک حرکت مشخص اختصاص داده شده‌اند، هنگام مشاهدهٔ فرد دیگری که همان کار را انجام می‌دهد نیز فعال خواهند شد.

در یک مطالعهٔ تصویربرداری عصبی، افراد در مورد سوابق تحصیلی، محبوبیت، جذابیت و ثروت یک فرد فرضی مطالعه کردند. [۸۴] توصیفاتی که حسادت خوداظهارشده را برمی‌انگیخت نواحی مربوط به تفسیر درد در قشر مغز را فعال می‌کرد. سپس فرد فرضی در یک وضعیت بداقبالی توصیف می‌شد (به عنوان مثال، تنزل رتبه). فعال شدن بیشتر مسیرهای درد در وضعیت خوش‌اقبالی آن فرد پیش‌بینی‌کنندهٔ فعال شدن دوپامینرژیک بیشتر، پس از اطلاع از بداقبالی او بود. بنابراین موقع احساس شادن‌فرویده -خوشحالی بابت بدبختی شخص مورد حسادت- با فعال شدن دوپامینرژیک مواجه هستیم.

ارتباط بین قرارگیری در معرض خشونت ناشی از رسانه‌ها در دوران کودکی و افزایش پرخاشگری در بزرگسالی قوی‌تر از ارتباط بین قرارگیری در معرض سرب و ضریب هوشی، دریافت کلسیم و تودهٔ استخوانی یا پنبهٔ نسوز و سرطان حنجره است.

وضعیت افراد زورگو نیز تعجب‌آور نیست، زیرا این افراد بیشتر از خانواده‌هایی با مادران مطلقه یا والدین جوان‌تر با تحصیلات پایین و آیندهٔ شغلی ضعیف هستند. به طور کلی دو مشخصهٔ مرتبط با بچه‌ها وجود دارد: نمونهٔ متداول‌تر یک بچهٔ مضطرب و منزوی با مهارت‌های اجتماعی پایین است که از سر ناامیدی و برای مورد پذیرش واقع شدن زورگویی می‌کند. چنین بچه‌هایی معمولاً با زورگویی رشد می‌کنند. مشخصهٔ دوم کودکی با اعتمادبه‌نفس، بی‌احساس و دارای هوشِ اجتماعی بالا با سیستم عصبی سمپاتیک تزلزل‌ناپذیر است؛ جامعه‌ستیز آینده اینجاست.

پس ما تمایل داریم که خود را نجیب، وفادار و متشکل از افراد متمایزی بدانیم که شکست‌هایشان ناشی از شرایط است. در مقابل، آن‌ها منزجر کننده، مضحک، ساده، همگن، تمایزنیافته و قابل تعویض به نظر می‌رسند. همهٔ این‌ها اغلب با توجیهاتی برای احساس ما پشتیبانی می‌شود.

شرم قضاوت بیرونی از جانب گروه است، درحالی‌که گناه قضاوت درونی خودتان است. شرم مخاطب می‌خواهد و در مورد احترام است. احساس گناه برای فرهنگ‌هایی است که حریم خصوصی را ارزشمند می‌دانند و مربوط به وجدان است. شرم یک ارزیابی منفی از کل فرد است، احساس گناه ناشی از یک عمل که باعث می‌شود از گناه متنفر باشیم، اما گناهکار را دوست بداریم. شرمساری مؤثر مستلزم جمعیتی سازگار و همگن است، گناه مؤثر مستلزم احترام به قانون است. در احساس شرم تمایل به پنهان شدن وجود دارد، در احساس گناه تمایل به جبران. شرم زمانی است که همه می‌گویند: «دیگر نمی‌توانید با ما زندگی کنید»، گناه وقتی است که می‌گویید: «چگونه با خودم زندگی کنم؟»

اگر بار شناختی افراد را افزایش دهید، آن‌ها نسبت به غریبه‌ها کمتر اجتماعی می‌شوند. به‌همین‌ترتیب، وقتی مردم گرسنه‌اند، کمتر خیرخواه می‌شوند؛ «من از گشنگی دل درد گرفتم، حوصلهٔ غر زدناتو ندارم». اگر کاری کنید که مردم احساس طردشدگی اجتماعی کنند، سخاوتمندی و همدلی کمتری بروز می‌دهند.

این مواضع افراطی احساسات سازگاری را برمی‌انگیزند که مردم به آن‌ها تمایل دارند. برای صمیمیت و شایستگی بالا (یعنی ما)، احساس غرور؛ برای صمیمیت کم و شایستگی بالا، حسادت؛ برای صمیمیت بالا و شایستگی کم، تأسف و برای صمیمیت و شایستگی کم، انزجار وجود دارد.

اگر مقداری پول را در اطراف یک مکان کاری مشترک رها کنید، هیچ‌کس آن را برنمی‌دارد. پول‌دزدی کار خوبی نیست. حالا اگر چند قوطی نوشابهٔ کوکاکولا بگذارید، همه آن‌ها را برمی‌دارند. فاصلهٔ یک‌مرحله‌ای از پول شهود در مورد نادرستی دزدی را کمرنگ می‌کند و شروع منطقی‌سازی را آسان‌تر می‌کند (مثلاً، لابد کسی آن‌ها را کنار گذاشته است تا دیگران استفاده کنند).

به طور کلی، یک قانون طلایی تقریباً جهانی وجود دارد (در فرهنگ‌های متفاوت به صورت "فقط کارهایی را انجام دهید که دوست دارید با شما انجام دهند" یا "کاری را انجام ندهید که نمی‌خواهید با شما انجام شود" چارچوب‌بندی شده است).

اگر یک فرد نوع‌دوست را زخمی کنید، یک آدم ریاکار خونریزی می‌کند.

گاهی تنها راه درک انسان بودن صرفاً در نظر گرفتنِ گونهٔ انسان است، زیرا کارهایی که ما انجام می‌دهیم منحصربه‌فردند. درحالی‌که چند گونهٔ دیگر هم رابطهٔ جنسی دائمی و بدون هدف باروری دارند، ما تنها گونه‌ای هستیم که بعد از رابطهٔ جنسی در مورد آن صحبت می‌کنیم. ما فرهنگ‌ها را بر اساس باورهای مرتبط با ماهیت زندگی بنا می‌کنیم و می‌توانیم این باورها را بین چندنسل منتقل کنیم. این انتقال می‌تواند حتی میان دو فرد با هزار سال فاصله از یکدیگر باشد که تنها وجه اشتراکشان ایمان به کتاب مقدس است.

افراد فکر می‌کنند که چیپس سیب‌زمینی وقتی موقع خوردن صدای قرچ‌قروچ می‌دهد، مزهٔ بهتری دارد. اگر تصویری از یک چهرهٔ خندان برای پنج‌صدم ثانیه به ما نشان داده شود، اندکی بعد یک محرک خنثی را بیشتر دوست خواهیم داشت. هرچه یک مسکن فرضی (دارونما) گران‌تر باشد، افراد دارونما را اثربخش‌تر گزارش می‌کنند. از افراد، مادهٔ شوینده موردعلاقه‌شان را بپرسید؛ اگر آن‌ها فقط یک پاراگراف حاوی کلمهٔ "اقیانوس" را خوانده باشند، به احتمال زیاد پودر تاید -به معنی موج- را انتخاب می‌کنند و سپس از قدرت تمیزکنندگی آن می‌نویسند. [۶]

مقابل، هیئت‌منصفه به مردان متهم سیاه‌پوست (اما نه سفیدپوست) درصورتی‌که از عینک‌های زمخت و بزرگ استفاده کنند، با نظر مساعدتری نگاه می‌کنند. برخی از وکلای مدافع با استفاده از عینک‌های تقلبی در چهرهٔ موکلان خود، از این "دفاعیهٔ بچه درس‌خوان"‌ سوءاستفاده می‌کنند. دادستان‌ها نیز برای جلوگیری از این سوگیری می‌پرسند که آیا این عینک‌ها واقعی هستند یا خیر. به‌عبارت‌دیگر، زمانی که ظاهراً عدالت کور و بی‌طرف اجرا می‌شود، اعضای هیئت‌منصفه، به صورت ناخودآگاه و از طریق کلیشه‌های نژادی، دربارهٔ چهرهٔ افراد سوگیری دارند.

هیئت‌منصفه به مردان متهم سیاه‌پوست (اما نه سفیدپوست) درصورتی‌که از عینک‌های زمخت و بزرگ استفاده کنند، با نظر مساعدتری نگاه می‌کنند. برخی از وکلای مدافع با استفاده از عینک‌های تقلبی در چهرهٔ موکلان خود، از این "دفاعیهٔ بچه درس‌خوان"‌ سوءاستفاده می‌کنند. دادستان‌ها نیز برای جلوگیری از این سوگیری می‌پرسند که آیا این عینک‌ها واقعی هستند یا خیر. به‌عبارت‌دیگر، زمانی که ظاهراً عدالت کور و بی‌طرف اجرا می‌شود، اعضای هیئت‌منصفه، به صورت ناخودآگاه و از طریق کلیشه‌های نژادی، دربارهٔ چهرهٔ افراد سوگیری دارند.

بدیهی است که اکسی‌توسین و وازوپرسین باحال‌ترین هورمون‌های جهان هستند. (۷۹) اگر این هورمون‌ها را در منبع آب عمومی بریزید، مردم بیشتر خیرخواه، قابل‌اعتماد و همدل خواهند شد. در این حالت، ما پدر و مادرهای بهتری خواهیم بود و عشق را گسترش می‌دهیم، نه جنگ را (البته، بیشتر عشقی افلاطونی، چرا که افراد درون رابطه از همهٔ آدم‌های دیگر اجتناب خواهند کرد). بهتر از همه، وقتی اکسی‌توسین از سیستم تهویهٔ فروشگاه‌ها به بیرون افشانه شود، ما به بنرهای تبلیغاتی اعتماد کرده و انواع چرندیات بی‌فایده را خواهیم خرید. خُب، وقت آن رسیده است که کمی آرام‌تر پیش برویم.