بریده‌هایی از کتاب حقایق و مغالطه‌ها در اقتصاد

حتی بعضی اوقات ادعا می‌کنند که اگر به واسطه سیاست‌های مطلوب آنها نبود، شرایط «بد» کنونی می‌توانست ناگوار‌تر باشد.

در بسیاری از دانشگاه‌ها، از جمله معتبرین آنها، کمبود مواد درسی ارزشمند که به جای مطابقت با آسایش و پیشرفت کاری اساتید، در راستای پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان باشد، نتیجه ارائه واحد‌های فراوان در حوزه محدودی از موضوعات است.

آنهایی که استعمار را مسئول فقر ملت‌های جهان سوم می‌دانستند، تا دهه‌ها پس از استقلال این ملت‌ها همچنان میراث استعمار را مقصر می‌دانستند. همچنین این عقیده‌ دستاویزی شد برای ملت‌های استقلال‌یافته جهان سوم تا املاک سرمایه‌گذاران خارجی را که «استثمارکنندگان» محسوب می‌شدند، مصادره کنند.

هزینه‌هایی که تبهکاران در مناطق کم‌درآمد موجبات آن را فراهم می‌آورند، به ساکنان محلی که مجرم نیستند، تحمیل می‌شود، به‌طوری که جو ایجاد شده توسط کارکنان پردردسرتر یا دارای بهره‌وری پایین‌تر از یک گروه نژادی یا قومی خاص، در قالب محدود شدن فرصت‌های شغلی به کارکنان همان گروه‌ها تحمیل می‌شود.

این ادعای مطرح شده از سوی برخی افراد مبنی بر اینکه قادر به درک اختلاف‌های فاحش درآمدی («اختلاف‌ها» و «نابرابری‌ها») نیستند، نسخه‌ای دیگر از حالاتی است که ناظران همیشه در مورد آن بر کرسی قضاوت می‌نشینند، گویی که درآمد مردم، مانند نمای منزلشان باید به واسطه ظاهری که برای ناظران قابل رؤیت است، ارزیابی شود و نه اینکه آنها چگونه ترجیحات و توافقات طرفین دخیل را مدنظر قرار می‌دهند.

ترکیب نبوغ تبلیغاتی لنین و شنوندگانی که پذیرای نظریه‌اش بودند، به نظریه سرمایه‌داری وی این امکان را داد تا به طور گسترده‌ای در میان روشنفکران و فعالان و مردمان جهان سوم مورد قبول واقع شود. استثمار توجیه سیاسی بی‌نقصی برای تفاوت درآمدهاست. این نظریه به هرگونه احساس حسادت یا رنجش خاطر مردم کم‌درآمد نسبت به پردرآمد‌ها اعتبار می‌بخشد. باور به این نظریه هر احساس بدی که به واسطه توانایی‌های پایین‌تر یا عملکرد ضعیف‌تر به افراد کم‌درآمد دست می‌دهد را رفع می‌کند. این رویکرد، به جای اینکه نیاز به تغییر را وظیفه کسانی بداند که می‌خواهند رشد کنند، آن را متوجه دیگران می‌کند. افزون بر این، هرگونه احساس وظیفه سنگینی را با حس خوب مستحق بودن جایگزین می‌کند. اشکالات منطقی و استنادی نظریه استثمار هر چه باشد، جنبش‌های سیاسی به ندرت بر مبنای شواهد تجربی و منطق شکل می‌گیرند.

استثمار شاید مشهورترین و تأثیرگذارترین تبیینی که تا کنون از تفاوت اقتصادی بین ملت‌ها ارائه شده است، نظریه «امپریالیسم» لنین بود. این نظریه به لحاظ هنر متقاعدسازی و القاء باورها، یک شاهکار است، زیرا به‌رغم فقدان شواهد تجربی متقاعدکننده و با وجود مجموعه گسترده‌ای از مستندات متناقض، توانست بسیاری از افراد دارای تحصیلات عالیه در سراسر جهان را شیفته خود سازد. نظریه امپریالیسم این بود که کشور‌های صنعتی سرمایه‌دار، سرمایه‌های مازادی داشتند که طبق نظریه مارکسیسم، نرخ سود را با گذشت زمان پایین می‌آورد، مگر اینکه این سرمایه اضافی به ملت‌های ضعیف‌تر غیرصنعتی جهان صادر می‌شدند؛ جایی که می‌توانست میدان وسیع‌تری برای استثمار باشد.

ترکیب نبوغ تبلیغاتی لنین و شنوندگانی که پذیرای نظریه‌اش بودند، به نظریه سرمایه‌داری وی این امکان را داد تا به طور گسترده‌ای در میان روشنفکران و فعالان و مردمان جهان سوم مورد قبول واقع شود. استثمار توجیه سیاسی بی‌نقصی برای تفاوت درآمدهاست. این نظریه به هرگونه احساس حسادت یا رنجش خاطر مردم کم‌درآمد نسبت به پردرآمد‌ها اعتبار می‌بخشد. باور به این نظریه هر احساس بدی که به واسطه توانایی‌های پایین‌تر یا عملکرد ضعیف‌تر به افراد کم‌درآمد دست می‌دهد را رفع می‌کند. این رویکرد، به جای اینکه نیاز به تغییر را وظیفه کسانی بداند که می‌خواهند رشد کنند، آن را متوجه دیگران می‌کند. افزون بر این، هرگونه احساس وظیفه سنگینی را با حس خوب مستحق بودن جایگزین می‌کند. اشکالات منطقی و استنادی نظریه استثمار هر چه باشد، جنبش‌های سیاسی به ندرت بر مبنای شواهد تجربی و منطق شکل می‌گیرند.

آنهایی که کشور‌های کمتر توسعه‌یافته را مورد مطالعه قرار داده‌اند، به این نکته اشاره کرده‌اند که به ندرت ملت فقیری را می‌توان یافت که حاکمیت خوبی داشته باشد.

از گذشته‌های دور تا کنون هزینه‌های حمل‌و‌نقل سبب شده است حومه شهر‌ها اقامتگاه قشر مرفه باشد، زیرا استطاعت پرداخت این هزینه‌ها را دارند. هم‌زمان با افزایش درآمد‌ها و کاهش هزینه حمل‌و‌نقل در شهر‌های مدرن، تعداد پرشماری از مردم عادی نیز در حال حاضر از لحاظ مالی توانایی زندگی در حومه‌ها را دارند و در عین حال از نزدیکی به محل کار و امکانات و تسهیلات شهری نیز سود می‌برند. این دسترسی گسترده‌تر به نهاد‌های شهری در نتیجه تحولات عظیم صورت گرفته در حمل‌و‌نقل در قرن بیستم به واسطه ساخت و گسترش مترو، قطار، اتوبوس و اتومبیل به وقوع پیوسته است.

از آنجا که سیاست‌های وضع شده توسط حکومت مانند[ شرایط ]مبادلات بازار اختیاری نیستند و این امکان وجود ندارد که در هر زمان با رضایت طرفین تغییر کنند، چون اختیار و رضایت طرفین مبادله در آن تاثیر ندارد، در نتیجه مبادلات باخت- باخت و برد- باخت هیچ‌گاه کنار گذاشته نخواهند شد.

از آنجا که سیاست‌های وضع شده توسط حکومت مانند[ شرایط ]مبادلات بازار اختیاری نیستند و این امکان وجود ندارد که در هر زمان با رضایت طرفین تغییر کنند، چون اختیار و رضایت طرفین مبادله در آن تاثیر ندارد، در نتیجه مبادلات باخت- باخت و برد- باخت هیچ‌گاه کنار گذاشته نخواهند شد.

بسیاری از سیاست‌های اقتصادی گرفتار مغالطه‌های ترکیبند، مثلا هنگامی که سیاستمداران به برخی گروه‌ها، صنایع، ایالات و نظایر آن کمک می‌کنند و مزایایی در اختیارشان قرار می‌دهند، چنین می‌نمایانند که جامعه از این کمک‌ها نفع می‌برد، درحالی که از کیسه خلیفه می‌بخشند و به قیمت متضرر شدن جامعه، گروهی خاص را مورد لطف خود قرار می‌دهند.

مقاله‌ای در نیویورک تایمز این‌گونه نوشت که «صعود از یک طبقه اقتصادی به طبقه‌ای بالاتر کار دشواری است» و این امر ناشی از نوع جدیدی از امتیازات است: شایستگی جایگزین سیستم قدیمی امتیازات موروثی شده است، که در آن والدین طبق سنت همیشگی، ملک اربابی‌شان را برای فرزندانشان به ارث می‌گذاشتند. اما به نظر می‌رسد شایستگی نیز دست‌کم تا حدی مبتنی بر طبقه است. والدینی که پول، تحصیلات و ارتباطات دارند، عاداتی را در فرزندانشان پرورش می‌دهند که در نظام شایسته‌سالاری سودمند خواهد بود. هنگامی که این فرزندان به موفقیت می‌رسند، این موفقیت اکتسابی تلقی می‌شود.[

]به نظر می‌رسد دسترسی به دستاورد‌های سایرین در دنیا، نسبت به دارا بودن منابع طبیعی غنی بیشتر موجب پیشرفت اقتصادی می‌شود. در کل، این دانش نسبت به یک چیز است که آن چیز را به منابع طبیعی تبدیل می‌کند.

حتی زمانی که پیامد‌های ناگوار بلافاصله به دنبال اجرای سیاست خاصی پدیدار می‌شوند بسیاری از مردم نمی‌توانند ارتباط بین آنها را درک کنند. حامیان این سیاست‌ها اغلب این نتایج نامطلوب را به عوامل دیگری نسبت می‌دهند. حتی بعضی اوقات ادعا می‌کنند که اگر به واسطه سیاست‌های مطلوب آنها نبود، شرایط «بد» کنونی می‌توانست ناگوار‌تر باشد.

مقام‌های انتخابی نمی‌توانند اعتراف کنند برنامه‌ها یا سیاست‌هایی که اتخاذ و از آن حمایت کرده‌اند و احتمالا هیاهو و جنجال فراوانی نیز بر سر آنها به راه انداخته‌اند، نتایج رضایت‌بخشی نداشته است، زیرا چنین کاری قطعا آینده شغلی‌شان را به خطر می‌اندازد. این مسئله در مورد بسیاری از رهبران نهضت‌ها و جنبش‌ها نیز صدق می‌کند.

هزینه حمل‌و‌نقل نقش تعیین‌کننده‌ای در پیدایش شهر‌ها در طول تاریخ داشته است و تغییر هزینه‌های حمل‌و‌نقل ارتباط تنگاتنگی با روند تغییر و تحول شهر‌ها در اطراف ما داشته است.

درآمد و ثروت نه تنها دو مفهوم مجزا هستند، بلکه از این نظر که چه کسی و به چه میزان از هر کدام را در اختیار دارد، نیز متفاوتند.

قوانین افزایش مالیات «ثروتمندان» تقریبا همان قوانینی هستند که برای افزایش مالیات برخی گروه‌های درآمدی مورد استفاده قرار می‌گیرند، بدون آنکه انباشت ثروت ثروتمندان مدنظر قرار داده شود. اما درآمد کسانی که توسط سیاستمداران یا رسانه‌ها ثروتمند قلمداد می‌شوند، بسیار کمتر از آن چیزی است که مردم ثروتمند تلقی می‌کنند.

یکی از ساده‌ترین توهمات آماری به واسطه تعریف طبقه متوسط بر اساس برخی بازه‌های ثابت درآمدی است-مثلا بین ۳۵ هزار دلار و ۵۰ هزار دلار- و آنگاه محاسبه تعداد افراد درآن بازه در طی زمان است.

با در نظر گرفتن اینکه، اتخاذ هر تصمیمی در سطح مدیریتی، می‌تواند میلیارد‌ها دلار از دارایی شرکت را معرض خطر قرار دهد، ۵۹ میلیون دلار برای یک سال می‌تواند معامله پر سودی برای به دست آوردن کسی باشد که می‌تواند میزان اشتباهات را ده درصد کاهش دهد و بدین ترتیب ۱۰۰ میلیون دلار برای شرکت سودآوری داشته باشد.

هنگامی که فردی برای طلاق گرفتن از همسری که ادامه زندگی با وی غیرممکن است حاضر به پرداخت مبلغ قابل‌توجهی می‌شود، ممکن است در اینجا نیز به نظر برسد پاداشی بابت شکست داده شده است. اما آیا هیچ ناظری به خود اجازه می‌دهد ادعا کند که گزینه طلاق اشتباه بوده است، چه برسد به اینکه خود را محق بداند از لحاظ اخلاقی خشمگین شود، یا از دولت بخواهد که از بروز چنین اتفاقاتی ممانعت کند؟

میانگین سنی در آلمان، ایتالیا و ژاپن بالای چهل سال است، در حالی‌که این عدد برای کشور‌های جهان سوم-از آنگولا تا زامبیا- زیر بیست سال است. جمعیت جوان نه تنها کمتر از جمعیت میانسال درآمد کسب می‌کند، بلکه در سراسر جهان، بیشتر تولید در کشور‌های دارای درآمد‌های بالاتر صرف رسیدگی به مشکلات ویژه سالمندان می‌شود.

گزارش‌های روزنامه‌نگاران و مطالعات علمی، اغلب نشان می‌دهند که مبالغ هنگفتی پول به کشور‌های جهان سوم منتقل شده است بدون اینکه هیچ رشد اقتصادی قابل‌توجهی در پی داشته باشد و در برخی موارد، به دنبال پروژه‌های عظیمی که توسط کمک‌های خارجی تأمین مالی شده‌اند، درآمد واقعی مردم مشخصا سقوط کرده است.

در عالم سیاست مفاهیم بدون تعریف مشخص دارای قدرت خاصی هستند، به ویژه زمانی که مبتنی بر حقایقی‌اند که احساسات مردم را بر می‌انگیزانند.

بسیاری از مغالطه‌ها در عالم اقتصاد بر پایه این فرضیه نادرست کلی و تلویحی بنا شده‌اند که مبادلات تجاری فرایندی برد-باخت هستند که سود یک طرف معامله به معنای ضرر طرف مقابل است. اما مبادلات اقتصادی آزاد، چه بین کارفرما و کارمند، مالک و مستاجر و مبادلات بین‌المللی، در صورت سودمند نبودن برای هر دو طرف هیچ‌گاه انجام نمی‌شوند. هر چند این مسئله بسیار واضح است، نشانه‌های آن همیشه برای افراد حامی سیاست‌هایی که تنها برای یکی از طرفین معامله ارزشمند است، چندان آشکار نیست.

ولی بالاخره این واقعیت که بسیاری از کشور‌ها مانند هنگ کنگ، کره جنوبی، سنگاپور و دیگر کشور‌هایی که زمانی فقیر بودند، از طریق تجارت آزاد بین‌المللی ثروتمند شده‌اند، آنچنان مشهود شد که تا پایان قرن بیستم حکومت‌های کشور‌های بسیار دیگری از دیدگاه برد- باخت خود در مورد مبادلات اقتصادی دست کشیدند. چین و هند نمونه‌های بارزی از این کشور‌ها هستند که با کنار گذاشتن سیاست‌های سختگیرانه مبادلات و سرمایه‌گذاری بین‌المللی افزایش قابل‌ملاحظه‌ای را در نرخ رشد اقتصادی‌شان مشاهده کردند

]تصویری از مناطق شلوغ فقیرنشین در کشور‌های جهان سوم ممکن است این تلقی را ایجاد کند که ازدحام جمعیت در این مناطق، منشأ فقر است. ولی در واقع فقر خود علت است و این تمرکز و تراکم فزاینده توسط افرادی ایجاد می‌شود که توانایی پرداخت هزینه‌های رفت و آمد و طی کردن مسیر‌های طولانی به محل کار و همچنین اجاره خانه‌های بزرگ را ندارند، ولی در عین حال مایل به چشم‌پوشی از مزایای زندگی شهری نیز نیستند.