بریده‌هایی از کتاب نقطه مطلوب

جوامع زمانی شکوفا می‌شوند که اعضای آن‌ها بخواهند انگیزه‌های خودخواهانه خود را کاهش داده و به اطرافیانشان اهمیت دهند.

«ذهن ارباب خودش و قائم‌به‌ذات است می‌تواند از بهشت جهنم و از جهنم بهشت بسازد.»

رئیس جمهور کندی در بازدید خود از ناسا در سال ۱۹۶۲ از مرد سرایداری در مورد شغلش پرسید و او در پاسخ گفت: «به قرار دادن یک انسان روی ماه کمک می‌کنم.»

دلبستگی به یک فرد می‌تواند بر پایین بودن کلی کیفیت زندگی شما غلبه کند. بنابراین، عشق ما به فرزندانمان نشان می‌دهد که انتخاب ما ارزشی فراتر از هر تأثیری که آن‌ها بر شادکامی ما می‌گذارند، دارد.

«داستان چیزی به ما نمی‌گوید که نمی‌دانیم، بلکه چیزی را به ما می‌گوید که می‌دانیم اما نمی‌دانیم که می‌دانیم.»

این باور که «هر چیزی به دلیلی رخ می‌دهد» به این معناست که مردم آنچه که لیاقتش را دارند به دست می‌آورند و هر اتفاقی، پیامدی از اعمال افراد است. این باور می‌تواند منجر به سرزنش کسانی از جمله خودمان شود که بدشانسی آورده‌اند، بیمار شده‌اند یا قربانی دیگران شده‌اند. همچنین می‌تواند منجر به بی‌تفاوتی و بی‌عاطفگی شود. اگر هیچ چیز تصادفی نیست و همه چیز درنهایت در خدمت مصلحتی بزرگ‌تر است، چرا برای بهتر کردن اوضاع به سختی تلاش می‌کنیم؟ اگر تبعیض و ظلم منعکس‌کننده طرحی عمیق است و سرانجام فروتنان وارثان زمین خواهند شد چرا نگران آن باشیم؟

نوع درستی از درد کشیدن می‌تواند منجر به لذت بیشتر در آینده شود.

«تنها شیوه زندگی که رضایت عمیق را در پی دارد، زندگی توأم با مبارزه ابدی است.

باید مراقب باشیم تا اراده‌مان را صرف کارهای غیرضروری نکنیم. قبل از مسابقه وزنه‌برداری ماهیچه‌تان را خسته نمی‌کنید، این‌طور نیست؟

دقیقاً مشخص نیست که چرا خیال‌پردازی‌های مثبت برخلاف انتظارات مثبت که این پیامدهای منفی را ندارند، با پیامدهای نامطلوبی همراه هستند، اما یکی از نظریات اوتینگن این است که این قبیل خیال‌پردازی‌های مثبت ما را از اهداف واقعی‌مان که می‌خواهیم به آن‌ها برسیم منحرف می‌کنند. خیال‌پردازی‌های مثبت به عنوان یک جایگزین عمل می‌کنند: اگر به اندازه کافی از خیال‌پردازی لذت می‌برید، نیازی به صرف انرژی زیاد برای دنبال کردن واقعی اهدافتان ندارید؛ اما در عوض فکر کردن به شکست‌ها و مصائب، آشکارا با چنین مشکلی همراه نیست.

مردم برای چیزی که خودشان ساخته‌اند، نسبت به همان چیز که توسط یک غریبه ساخته شده است، تا پنج برابر بیشتر پول پرداخت می‌کنند. این اثر حتی زمانی که تنها یک روش برای انجام کار وجود داشت و بنابراین امکانی برای خلاقیت یا امضای شخصی نبود و حتی زمانی که انجام کار به طور جدی ناخوشایند بود، مشاهده شد. محققان به افتخار شرکت سوئدی «ایکیا» که مبلمان و لوازم خانگی آمادهٔ مونتاژ را طراحی کرده و می‌فروشد، این اثر را «اثر ایکیا» نامیدند.

یک دلیل آن می‌تواند تحریف حافظه باشد. ما وقتی‌که به گذشته خود می‌نگریم تمایل داریم تجربیات خوشایند را به یاد بیاوریم و ۹۹ درصد از ناخوشایندی دنیا را فراموش می‌کنیم. حافظه ما فرایندی گزینشی دارد.

اما در غیاب یک خالق فراطبیعی باید از این سؤال که «معنای زندگی چیست؟»، چشم بپوشیم. ویکتور فرانکل این بحث را به‌خوبی بیان کرده است: «این سؤال در شکل عمومی آن شبیه به سؤال یک قهرمان شطرنج از استادش است که می‌پرسد: استاد به من بگویید بهترین حرکت جهان در شطرنج چیست؟ چیزی به نام بهترین یا حتی یک حرکت خوب (جدا از یک موقعیت خاص در بازی و شخصیت خاصِ حریف) وجود ندارد. همین امر در خصوص وجود انسان صدق می‌کند. نباید به دنبال یک معنای انتزاعی از زندگی بود. هرکس در زندگی‌اش، حرفه یا مأموریت خاص خود را برای انجام یک تکلیف مشخص دارد که می‌باید تحقق یابد.»

«جهان اساساً عاری از طرح، هدف و خیر و شر است و چیزی جز یک بی‌تفاوتی کورکورانه و بی‌رحمانه وجود ندارد.»

انجام تلاش ذهنی ارتباط نزدیکی با خودکنترلی یا قدرت اراده دارد و نیازمند غلبه ارادی بر برخی دیگر از فعالیت‌های وسوسه‌انگیزتر است.

هدفِ زندگی یافتن بزرگ‌ترین باری که می‌توانید به دوش بکشید و تحمل آن است.

«زندگی یک انسان را نمی‌توان در یک ارزش خاص خلاصه کرد. سرتاسر زندگی سرشار از زیبایی، عدالت یا شادکامی نیست و احتمال درست بودن نظریه‌های کثرت‌گرا بیشتر است، چراکه این نظریه‌ها عقیده دارند که ارزش‌های متنوعی از جمله بهزیستی، عدالت، انصاف، زیبایی، دستاوردهای خارق‌العاده بشری، رحم و شفقت و بسیاری از انواع متفاوت و گاهی متضاد شادکامی وجود دارند. زندگی پیچیده است!»

روان‌شناسی به نام آدام آلتر با بحث در مورد این یافته‌ها بیان می‌کند که «شاید به این دلیل که فقر در کوتاه‌مدت افراد را از شادی محروم می‌کند، آن‌ها را وامی‌دارد تا دیدگاه بلندمدت‌تری را اتخاذ کنند. به این صورت افراد بر روابطی که با فرزندان، خدایان و دوستانشان دارند تمرکز کرده و با گذشت زمان معنای بیشتری خواهند داشت.» به بیان دیگر، شاید وقتی زندگی راحت است، شانس بیشتری برای فرار از تلاش و مبارزه دارید.

برخی متفکران با وام گرفتن از تحقیقات حیوانی و روان‌شناسی تکاملی پیشنهاد می‌کنند که بسیاری از واکنش‌ها، سلیقه‌ها و رفتارهای ما به بهترین وجه به عنوان راه‌هایی برای تبلیغ جنبه‌های مثبتمان به دیگران هستند. لذت رنج می‌تواند لذتی اجتماعی باشد.

بااین‌حال، ما موجوداتی ناقص هستیم؛ به قول انسان‌شناس رابرت اردری، «فرشتگان سقوط کرده‌ایم، نه میمون‌های مترقی». تکامل ما را نساخته است تا یادگیریِ امور درست را به عنوان یک هدف بدانیم و شناخت پدیده‌های هستی، هدف اصلی‌مان باشد، بلکه باید در خدمت هدف بقا و تولید مثل باشیم.

بنابراین هیچ دسترسی طبیعی به حقایق مربوط به گذشته‌های دور و آینده‌های دور یا پدیده‌های بسیار کوچک مانند ذرات زیر اتمی و یا بسیار بزرگ مانند کهکشان‌ها نداریم. ما برای رویارویی با سؤالات متافیزیکی در مورد اراده آزاد، علیت یا ماهیت آگاهی، آماده نیستیم. از دیدگاه ژن‌های ما، چنین دانشی بی‌فایده است. همچنین ما در معرض سوگیری و تعصب قرار داریم. وقتی حقیقت و فایده با هم تداخل کنند، حقیقت در مرتبه دوم قرار می‌گیرد، به همین دلیل است که اغلب ترس‌های غیرمنطقی داریم. این را می‌توانید از کسانی که از عنکبوت و مار می‌ترسند، بپرسید. آن‌ها می‌دانند که ترس‌هایشان غیرمنطقی یا اغراق‌آمیز است (حقیقت) اما نمی‌توانند بر غریزهٔ صیانت از خود (فایده) غلبه کنند.

اما حقیقتی تلخ وجود دارد. ما برای شاد بودن ساخته نشده‌ایم. تکامل نمی‌خواهد که در شادی و سعادتی دائمی باشیم، بلکه می‌خواهد فارغ از درد باشیم. درد نشان می‌دهد که کجای کار اشتباه است و انگیزه‌ای برای بهبود اوضاع است. غم، تنهایی و شرم نیز نقش‌های مشابهی دارند.

در یک پژوهش از افراد خواسته شد تا هنگام گوش دادن به آهنگِ «پرستش بهار» اثر آهنگساز روسی ایگور استراوینسکی سعی کنند شاد باشند. در مقایسه با افرادی که صرفاً به این آهنگ گوش می‌دادند و هیچ دستورالعملی را دنبال نمی‌کردند، خُلق گروه اول بدتر شد. پژوهش دیگری نشان داد که پس از خواندن مقاله‌ای در مورد مزایای شادکامی که احتمالاً باعث می‌شود مردم برای شادکامی ارزش بیشتری قائل شوند، آزمودنی‌ها پس از تماشای یک کلیپ شادی‌بخش کمتر شاد بودند. به نظر می‌رسد تمرکز بر شادی اثرات بدی به همراه دارد.

روان‌شناسانی به نام‌های برت فورد و آیریس ماوس تبیین‌هایی را در این خصوص ارائه کرده‌اند. شاید وقتی به دنبال شای می‌روید، استانداردهای غیرواقعی و بالایی برای موفقیت تعیین می‌کنید و به این ترتیب، احتمال شکستتان را افزایش می‌دهید. یا شاید پیگیری آگاهانه شادکامی شما را وا می‌دارد تا در مورد شاد بودنتان زیاد فکر کنید و این امر مانع شادی شما می‌شود، به همان شکلی که فکر کردن به اینکه چقدر در رانندگی مهارت دارید احتمالاً مانع از خوب بودن شما در رانندگی می‌شود.

منتقدانی که شکایت دارند حلقه‌های نامزدی گران و بی‌فایده هستند و این‌که بهتر است این پول صرف کارهای مهم‌تری مانند پس‌انداز برای خرید خانه شود، موضوع را درک نکرده‌اند. حلقه‌های نامزدی برای چه گران و بی‌فایده هستند، زیرا چنین کاری بدان معناست که خرید آن دردسر دارد و شخص باید استطاعت مالی لازم را داشته باشد. هیچ‌کس تابه‌حال نگفته است «آن‌قدر دوستت دارم که به خاطرت یک دمنوش فاج شکلاتی داغ می‌خورم» زیرا بسیاری از ما حتی اگر آن شخص را دوست نداشته باشیم، دمنوش فاج داغ را می‌خوریم. این عمل متضاد یک سیگنال پرهزینه است.

انجام تلاش ذهنی ارتباط نزدیکی با خودکنترلی یا قدرت اراده دارد و نیازمند غلبه ارادی بر برخی دیگر از فعالیت‌های وسوسه‌انگیزتر است. به عبارتی، هر کار ذهنی پرزحمت همانند هر کار جسمی پرزحمتی، تکلیفی ارادی است؛ زیرا هر تکلیفی مستلزم غلبه بر میل به انجام ندادن کاری در راستای غلبه بر اینرسی است.

نقص در خودکنترلی که ناتوانی در کنترل تکانه نیز نامیده می‌شود، منجر به اعتیاد، جنایت، مشکلات ارتباطی و سایر پیامدهای ناخوشایند می‌شود. همچنین، خودکنترلی زندگی را بهتر می‌کند. چه کسی آرزو ندارد که در مواجهه با غذای ناسالم و سایر وسوسه‌ها، قدرت اراده بیشتری داشته باشد؟ آیا خوب نیست که هرگز کنترل خودتان را از دست ندهید و هرگز حواستان پرت شبکه‌های اجتماعی نشود؟ آیا این شگفت‌انگیز نیست که بتوانید برای مدت طولانی روی پروژه‌ای کار کنید و تحت تأثیر وسوسه‌های ایمیل، یخچال و مبل قرار نگیرید؟

به‌طورکلی، اگر فعالیت دیگری مزایای بیشتری از فعالیت فعلی شما داشته باشد، باید فعالیت فعلی خود را متوقف کرده و آن کار را انجام دهید. این نظریه بیان می‌کند که چرا تلاش اغلب ناخوشایند است. پدیدارشناسی خستگی، نشان دهنده منابع و ذخایری نیست که در حال کاهش هستند بلکه به افزایش هزینه فرصت از دست رفته مرتبط است. این احساس، علامتی است که نشان می‌دهد کارهای بهتری برای انجام دادن وجود دارند.

تلاش، ارزش محصولات و خروجی کار را شیرین می‌کند. هنگامی‌که مخلوط کیک فوری در دهه ۱۹۵۰ به بازار عرضه شد، زنان خانه‌دار در ابتدا آن‌ها را به دلیل آسان بودن پختشان پس زدند. تولیدکننده‌ها دستور غذا را طوری تغییر دادند که مجبور می‌شدید یک تخم مرغ اضافه کنید و سپس این محصول جذاب‌تر شد.

به مچاله کردن کاغذ و پرتاب کردن آن از راه دور به درون سطل زباله فکر کنید و سعی کنید سه کاغذ را پشت سر هم به درون سطل بیندازید. یا خوردن اسمارتیز «ام اند ام» را به صورت دو نفری در نظر بگیرید. یک نفر اسمارتیز را به هوا پرتاب می‌کند و دیگری سعی می‌کند آن را در هوا با دهان بگیرد. چنین فعالیت‌هایی ارزش ذاتی ندارند اما آن‌ها را اختراع می‌کنیم تا فعالیت‌های روزمره، مانند دور انداختن زباله و خوردن شکلات را به طرز جالبی دشوار کنیم.