بریده‌هایی از کتاب رهایی از افکار وسواسی

افکار یکسان است، امّا واکنش به افکار فرق دارد

تجربه بالینی ما نشان می‌دهد که افراد مبتلا به وسواس در پی آسیب‌رسانی به دیگران نیستند. این افراد بیشتر به دنبال تأمین امنیت و خوشبختی دیگران هستند. بنابراین عمل کردن طبق افکار وسواسی مستلزم آن است که ویژگی‌های شخصیتی، ارزش‌های اخلاقی و معیارهای فرد کاملا عوض شوند. این تغییر به خودی خود اتّفاق نمی‌افتد.

بازنگری افکار را "بازاندیشی عاقلانه " می‌نامند. شما در بازاندیشی عاقلانه به‌جای اینکه اوّلین فکر درباره یک موقعیت را قطعی و یقینی بپندارید، سعی می‌کنید با صرف اندکی وقت به تمام جوانب یک موقعیت فکر کنید، اطّلاعات جدیدی به‌دست بیاورید و بر اساس این اطّلاعات دست به نتیجه‌گیری بزنید.

به محض اینکه متوجّه شوید ممکن است معنایی که شما به افکار داده‌اید، معنای واقعی نباشد، شدّت پاسخ‌های هیجانی شما در قبال وسواس‌ها کم می‌شود و نیاز به اجبارها، خنثی‌سازها، اجتناب یا کنترل فکر، کاهش می‌یابد.

به عبارت دیگر، افکار وسواسی زمانی دردساز می‌شوند که ارزیابی‌های غلطی (شناختواره‌ها) از آنها به عمل می‌آید و تلاش‌های نامؤثری برای کنترل افکار و پریشانی ناشی از افکار به‌کار گرفته می‌شود.

بسیاری از افراد مثل شما افکار وسواسی را تجربه می‌کنند، امّا دچار آشفتگی نمی‌شوند. دلیل چنین تفاوتی را باید در نوع تفسیر افراد از این افکار وسواسی جستجو کرد. افراد وسواسی این افکار را به‌عنوان هشدار، آسیب و خطر تفسیر می‌کنند که مستلزم واکنش فوری هستند.

زمانی که کاملا بهبود پیدا کنید، احتمالا وظایف و نقش‌های خودتان را به خوبی انجام می‌دهید و انتظارات دیگران با توانمندی‌های شما همسو و همخوان خواهد بود! درواقع با بهبودی و رهایی از شرّ مشکلات، افراد دوست دارند رو به چالش بیاورند. لذا می‌توانید اکثر قابلیت‌ها و توانمندی‌هایتان را به محک آزمون بگذارید. هرچه تلاش شما برای زندگی بهتر بیشتر شود، رضایت اطرافیان نیز بیشتر خواهد شد.

اکثر مردم، خطرپذیری عاقلانه یا منطقی را می‌پذیرند.

اگر ایمان مذهبی شما به‌جای ارتقاء زندگی معنوی‌تان به زندگی شما آسیب می‌زند، پس شما کاسه داغ‌تر از آتش شده‌اید.

رفتاردرمانی‌شناختی، اصلاحی است که برای مدل جدید درمان اختلال وسواسی ـاجباری استفاده می‌شود. این درمان براساس تلاش‌های استانلی راکمن (۱۹۹۷) و پل سالکووس‌کیس (۱۹۹۶) طراحی شده است. مدل رفتاردرمانی‌شناختی بر این فرض استوار است که به دلیل ارزیابی‌های نادرست و مشکل‌ساز افراد از افکار ناخواسته مزاحم و همچنین تلاش‌های ناکارآمد برای کنترل این افکار، وسواس‌ها و اجبارها شکل می‌گیرند و تداوم پیدا می‌کنند.

در حالت اندیشناکی وسواس‌گونه، وسواس‌ها بدون هیچ‌گونه اجبار رفتاری به‌وجود می‌آیند.

اگر به این نکته پی ببرید که انجام ندادن رفتار اجباری، ناراحتی شما را کاهش می‌دهد، دست زدن به اجبارها معنای خودش را از دست می‌دهد.

تا زمانی که درگیر چرخه وسواسی ـ اجباری نشده‌اید از این قدرت تمیز و تشخیص برخوردار هستید که از یک سو، راهبردهای مقابله‌ای را افراطی، احمقانه و سخت احتیاط‌آمیز بدانید و از سوی دیگر، وسواس‌ها را مسخره و غیرواقعی تلقی کنید.

غلبه بر اختلال وسواسی ـ اجباری اذعان به این نکته است که اجبارها، اجتناب‌ها و خنثی‌سازی که زمانی برای شما از نان شب واجب‌تر بودند، دیگر هیچ لزوم و فایده‌ای ندارند.

همین که اعضای خانواده‌تان از انعطاف‌پذیری، خودانگیختگی، راحتی و جرأتمندی شما خوشحال می‌شوند، عصبانیت‌شان کاهش پیدا می‌کند.

اگر به‌اندازه کافی از شرّ اختلال وسواسی ـ اجباری رهایی پیدا کنید و بتوانید این مسئولیت‌ها را بر عهده بگیرید، احساس اعتماد به نفس، رهایی، آرامش و کفایت بیشتری خواهید داشت و قدرت تمرکزتان نیز بیشتر می‌شود.

وسواس‌ها، پدیده‌های ذهنی بی‌خطری هستند که نیازی به توجّه ندارند.

بی‌اعتبارسازی باور. یکی از مهمّترین تفاوت‌های افراد مبتلا به اختلال وسواسی ـ اجباری با افراد سالم این است که افراد وسواسی به افکار ناخواسته مزاحم بیشتر توجّه می‌کنند، وسواس‌ها را جدّی‌تر می‌گیرند و بیشتر اعتقاد دارند که باید فکرهایشان را کنترل کنند یا جلوی پیامدهای وحشتناک را بگیرند.

اگر این افکار پذیرفته شوند (پذیرش) و آنها را پدیده‌هایی در نظر بگیریم که برای خیلی‌ها پیش می‌آید (عادی‌سازی) و بدانیم که صرف داشتن یک‌سری از افکار لزومآ باعث نمی‌شود که شما دست به قتل عمد یا تجاوز بزنید (نادرآمیختگی)، گام بلندی در راه غلبه بر این افکار برداشته‌ایم.

ارزیابی افراد از وسواس‌های‌شان در چند مقوله جای می‌گرفتند: (۱) مسئولیت‌پذیری بیمارگونه، (۲) بیش‌برآورد خطر، (۳) درآمیختگی فکر ـ عمل، (۴) کنترل ذهنی، (۵) تحمل‌ناپذیری بلاتکلیفی، (۶) ناتوانی در کنترل فکر و (۷) کمال‌گرایی.

امّا لزومآ این‌گونه نیست که فکر کردن درباره یک عمل همیشه منجر به آن عمل شود.

رابطه بین افکار و اعمال، غیرمستقیم است، عوامل زیادی دست به دست هم می‌دهند تا تعیین کنند که آیا یک فکر درباره یک رفتار لزومآ به عمل تبدیل می‌شود یا خیر.

پاکدامنی اخلاقی شما چیزی بیشتر از افکار شماست." به عبارتی، افکار انسان‌ها شاخصه شخصیت اخلاقی آنها محسوب نمی‌شوند.

احتمال دست زدن به عمل طبق وسواس‌هایتان این‌قدر پایین است که می‌توانید دست به خطرپذیری بزنید و بدون اینکه رو به رفتارهای اجباری بیاورید، زندگی معمولی خودتان را از سر بگیرید.

یکی از تفاوت‌های جدّی بین افراد سالم با افراد مبتلا به اختلال وسواسی ـ اجباری این است که افراد سالم با استفاده از مزایا و معایب یک احتمال، دست به رفتار می‌زنند. افراد سالم اگر خطر انجام کاری کم باشد، دست به این کار می‌زنند و چنانچه خطر انجام کاری زیاد باشد، می‌توانند بر اساس معیارهایی منطقی، رفتارهای احتیاطی در پیش بگیرند. افراد مبتلا به اختلال وسواسی ـ اجباری از این کار ناتوان هستند.

"پیش‌بینی تمام آسیب‌ها و جلوگیری از وقوع همه آسیب‌ها، ناممکن است."

آیا منطقی است که برای پیشگیری از وقوع یک واقعه نامحتمل، اکثر روابط مهمّ زندگی‌تان، شغل‌تان یا زندگی شخصی‌تان را به مخاطره بیندازید؟ آیا منصفانه است که برای پیشگیری از وقوع یک واقعه نامتحمل، اکثر روابط مهمّ زندگی‌تان، شغل‌تان یا زندگی شخصی‌تان را به مخاطره بیندازید؟ شما نیز در زندگی از حق و حقوقی برخوردار هستید. افراد مهمّ زندگی‌تان از شما می‌خواهند که زندگی‌تان را دنبال کنید و این‌قدر انرژی و توان‌تان را صرف پیشگیری از خطرات احتمالی برای آنها، نکنید.

بین آسیب‌رسانی عمدی به دیگران و ناتوانی در جلوگیری از رویداد آسیب‌زایی که احتمالش پایین است، تفاوت قابل ملاحظه‌ای وجود دارد:

آیا فکر پلید و غیراخلاقی واقعآ معادل رفتار پلید و غیراخلاقی است؟

از پیوستار اخلاق مداری برای اصلاح نگرش اخلاقی نسبت به خودتان استفاده کنید.