بریده‌هایی از کتاب برایت چه اتفاقی افتاد؟

جامعه ایران طی قرن‌ها همواره در معرض تهاجم و تجاوز بیگانگان بوده و طی تعاریف کتاب، تروما و آثار آن به صورت ژنتیک از نسلی به نسل دیگری منتقل می‌شود. بنابراین حتی در بهترین حالت، اگر کودکی در آرامش کامل و بدون هیچ درد و رنجی کودکی خود را طی کند، بار ترومایی که والدین او کشیده‌اند به او منتقل خواهد شد. جامعه ایران از آنجا که طی قرن‌های اخیر در تندباد حوادث سیاسی و اجتماعی مختلف بوده، با تروماهای متعددی از جمله جنگ، تضاد هویتی، از هم گسیختگی نهاد خانواده، بیماری‌های جسمی و روحی، گذار از سنت به مدرنیته و تبعات آن بر فرهنگ عمومی، رنج‌های مالی و اقتصادی و... روبه‌رو بوده است

«طولانی‌ترین پیاده‌روی زمانی است که برای آوردن شلاقی بروید که قرار است با آن کتک بخورید.»

وقتی بزرگسال مراقب و پاسخگو به سراغ نوزاد گریان می‌آید، دو اتفاق بسیار مهم رخ می‌دهد. کودک از تنظیم‌شدن پس از پریشانی لذت می‌برد و همچنین منظره، بو، حس، صدا و حرکت تعامل انسانی را درک می‌کند. احساسات عاشقانه‌ای که مراقب بزرگسال بروز می‌دهد با لذت همراه می‌شود. در هزاران لحظه، هنگامی که مراقبان به نیازهای نوزاد پاسخ می‌دهند، مغز نوزاد رابطه را به پاداش و تنظیم‌بودن مرتبط می‌کند.

ما انسان‌ها موجودات کاملاً اجتماعی هستیم. احساسات ما به دیگران سرایت می‌کند. مرتباً محیط را زیر نظر داریم تا نشانه‌هایی از تعلق و تأیید بیابیم

رفتارهای تطبیقی که در زمان تغییرات وابسته به حالت در کارکرد دیده می‌شود، بسته به غلبه کدام یک از دو الگوی تطبیقی اصلی پاسخ (برانگیختگی و تفکیک) در هر واقعه استرس‌زا یا تروماتیک، برای هر فرد متفاوت خواهد بود.

جامعه ایران طی قرن‌ها همواره در معرض تهاجم و تجاوز بیگانگان بوده و طی تعاریف کتاب، تروما و آثار آن به صورت ژنتیک از نسلی به نسل دیگری منتقل می‌شود. بنابراین حتی در بهترین حالت، اگر کودکی در آرامش کامل و بدون هیچ درد و رنجی کودکی خود را طی کند، بار ترومایی که والدین او کشیده‌اند به او منتقل خواهد شد.

در این سال‌ها، متوجه شده‌ام که اگر به آنچه پشت یک رفتار به‌ظاهر بی‌معنی مخفی شده است نگاه کنید، آن رفتار کاملاً منطقی به نظر می‌رسد. ازطرفی چون که مغز بخشی از جسم ما است که به ما امکان می‌دهد فکر کنیم، احساس کنیم و عمل کنیم، هر زمان که می‌خواهم کسی را درک کنم، درباره مغزش کنجکاو می‌شوم. چرا این کار را انجام داد؟ چه عاملی باعث می‌شود این‌گونه رفتار کند؟ پس اتفاقی افتاده است که بر نحوه کار مغزش تأثیر گذاشته است.

نشانه‌های تداعی‌گر ـ‌اساساً هر ورودی حسی، مانند تصویر، صدا، بو، طعم، یا لمس‌ــ می‌تواند خاطره‌ای دردناک را فعال کند.

مغز ما طوری سازمان‌دهی شده است که قبل از این‌که بیندیشیم، احساس و عمل می‌کند. مغز ما به‌صورت متوالی از پایین به بالا پیشرفت می‌کند. نوزاد در حال رشد عمل می‌کند، حس می‌کند و این اعمال و احساسات به سازمان‌دهی نحوه تفکر او در آینده، یاری می‌رساند.

«برایت چه اتفاقی افتاد؟» هم سؤال کلیدی برای درک افراد هم سؤال کلیدی برای درک مغز است. به عبارت دیگر، گذشته شخصی شما ـ‌افرادی که در زندگی‌تان بوده‌اند یا مکان‌هایی که در آن‌ها حضور داشته‌ایدــ بر رشد مغزتان تأثیر می‌گذارد.

هر یک از ما مغزی منحصربه‌فرد داریم. تجارب زندگی ما نحوه سازمان‌دهی و کارکرد سیستم‌های کلیدی مغز ما را شکل می‌دهد. پس هر یک از ما جهان را به شیوه انحصاری خود می‌بیند و درک می‌کند.

تمام ورودی‌های حسی از جهان بیرون و درون بی‌وقفه به مغز ما بازخورد می‌دهد و درنتیجه، سیستم‌های صحیح فعال می‌شود و ما را سالم و امن نگه می‌دارد. اگر تشنه باشیم، به دنبال آب می‌رویم؛ اگر گرسنه باشیم طلب غذا می‌کنیم و اگر احساس خطر کنیم، سیستم‌های پاسخ به استرس‌مان را راه می‌اندازیم.

مغز هر ذره از ورودی حسی را طبقه‌بندی می‌کند و آن‌ها را به قسمت‌های دیگر مغز، قسمت‌های بالاتر مثلث، می‌فرستد تا بیشتر پردازش شود. این امر باعث خلق نسخه‌ای بسیار غنی و دقیق از هر تجربه می‌شود، زیرا ورودی‌های مختلف بر اساس زمان به هم پیوند می‌خورد.

استرس، زمانی روی می‌دهد که نیاز یا کشمکشی ما را از تعادل خارج، از نقاط تنظیمی خود دور، کند. وقتی از تعادل خارج شدیم، به عدم تنظیم دچار می‌شویم و احساس ناراحتی و پریشانی می‌کنیم. وقتی به تعادل برمی‌گردیم، احساسی بهتر به ما دست می‌دهد. رهایی از پریشانی، برگشت به تعادل، شبکه‌های پاداش مغز را فعال می‌کند. وقتی به تعادل برمی‌گردیم ـ‌از سرما به گرما، از تشنگی به سیرابی و از گرسنگی به سیری می‌رسیم‌ــ احساس لذت می‌کنیم.

وقتی مراقبی بادقت، هماهنگ و پاسخگو برای این کوچولوها هستید، به معنای واقعی کلمه این اتحادیه سه بخشی قدرتمند را می‌سازید و یک سیستم ریشه‌ای سالم برای درخت تنظیم ایجاد می‌کنید.

همه ما به بازخوردهای متقابل اجتماعی احتیاج داریم تا کنار نکشیم.

اثرات طولانی‌مدت استرس با الگوی فعال‌سازی استرس مشخص می‌شود. وقتی سیستم‌های پاسخ به استرس به‌طور پیش‌بینی‌نشدنی یا شدید یا طولانی‌مدت فعال می‌شود، این سیستم‌ها بیش‌ازحد فعال و واکنشی می‌شود ـ‌به عبارت دیگر، حساس می‌شود. این امر با گذشت زمان، ممکن است به آسیب‌پذیری کارکردی منجر شود و چون‌که سیستم‌های پاسخ به استرس مجموعاً به تمام قسمت‌های مغز و بدن می‌رسد، در سلامت عاطفی، اجتماعی، روحی و جسمی مشکل ایجاد می‌شود. در مقابل، فعال‌سازی پیش‌بینی‌شدنی، معتدل و قابل‌کنترل سیستم‌های پاسخ به استرس، مانند آنچه با چالش‌های مناسب، آموزش، ورزش، موسیقی و غیره مشاهده می‌شود، می‌تواند به توانایی بیشتر و انعطاف‌پذیری در پاسخ به استرس بینجامد ـ‌یعنی تاب‌آوری.

تجربه‌های دوران کودکی به معنی واقعی کلمه روی بیولوژی مغز تأثیر می‌گذارد.

اولین تجربه‌های رشد ما، به‌ویژه لمس‌شدن و سایر نشانه‌های حسی مبتنی بر رابطه، مثل بوی مراقب یا نحوه جنباندن نوزاد، ترانه‌هایی که هنگام غذادادن به او می‌خوانند، هر حرکتی در هنگام پاسخ به نیاز کودک، تجاربی را سازمان‌دهی می‌کند که به ایجاد جهان‌بینی کودک کمک می‌کند

به ساختن خانه فکر کنید. مغز جنین خیلی سریع در حال رشد است، مثل این است که پایه‌های ساختمان را بنا کنید (پی‌ریزی). در چند ماه اول پس از تولد، مانند این است که چارچوب‌بندی را انجام دهید. در سال اول، همه تعاملات شما با دیگران در واقع، سیم‌کشی و لوله‌کشی خانه است. همه این‌ها واقعاً بخش‌های مهم ساخت خانه است. حال، اگرچه این خانه هنوز کاملاً آماده زندگی نیست، اما بیشتر بخش‌های اصلی سر جای خود قرار گرفته است. یک کودک دوساله هنوز به‌طورکامل رشد نکرده است، اما ساختارها و سیستم‌های بنیادی در او ایجاد شده است و این‌ها اساس رشد آینده او خواهد بود.

عشقی که داده و احساس می‌شود، به توانایی حضور، حمایت، توجه و پاسخگویی به انسان دیگر بستگی دارد. این چسب، برای بقای گونه ما و برای سلامت و شادی هر فرد ضروری بوده است. این توانایی به جواب این سؤال بستگی دارد: «چه اتفاقی برایتان افتاده است؟» و مهم‌تر از همیشه در دوران کودکی.

هرچه بیشتر با کشمکش‌های ملایم روبه‌رو و در برابر آن‌ها موفق شویم، توانایی‌ای بیشتر در مواجهه با کشمکش‌های بزرگ‌تر خواهیم داشت. این همان چیزی است که در ورزش، هنرهای نمایشی، تمرینات بالینی، اطفاء حریق و آموزش ـ‌تقریباً هر تلاش انسانی‌ــ می‌بینیم؛ تجربه می‌تواند کارکرد را بهبود بخشد.

استرس چیزی نیست که از آن بترسیم یا بخواهیم از آن دور شویم. این قابلیت کنترل، الگو و شدت استرس است که می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند.

در پاسخ برانگیختگی، مغز روی تهدید متمرکز خواهد بود و هر ورودی غیرضروری از بدن و دنیای خارج را ندیده خواهد گرفت. برای آمادگی برای جنگ یا گریز، ضربان قلب ما سرعت می‌گیرد. آدرنالین و هورمون‌های مرتبط با استرس مانند کورتیزول آزاد می‌شود، قند در عضلاتمان ذخیره و خون به‌سمت آن‌ها هدایت می‌شود. تمرکز کلی این پاسخ خارجی است.

وقتی سیگنالی نامنتظره، گیج‌کننده یا تهدیدآمیز وجود دارد، به دیگران متوسل می‌شویم تا به ما کمک کنند بفهمیم موضوع چیست. ما به افراد دیگر، به‌ویژه به حالت‌های چهره آن‌ها، توجه می‌کنیم تا سرنخ‌های احساسی درباره چگونگی تفسیر شرایط را به دست آوریم.

به این بیندیشید که اگر در جنگل به آهویی برخورد کنید چه می‌شود. آهوها بیش‌ازحد گوش‌به‌زنگ هستند و مرتباً به جمعشان توجه می‌کنند. اگر چیزی بشنوند یا اگر رفتار آهویی دیگر تغییر کند، کاملاً میخکوب می‌شوند. این به آن‌ها کمک می‌کند تهدید احتمالی را محدود و کار درندگان را برای دیدنشان سخت کند. درصورت ادامه تهدید، فرار می‌کنند، اما اگر آهو را گوشه‌ای گیر بیندازید، با شما می‌جنگد. توجه به جمع، میخکوب‌شدن، گریز و جنگ.

مغز ما چند راهبرد اصلی را برای کمک به ما در درک جهان به کار می‌برد. اول، ارتباطاتی بین الگوهای ورودی حسی که هم‌زمان روی داده است، ایجاد می‌کند و به‌این‌ترتیب، از تجربه‌های ما خاطرات شکل می‌گیرد. دوم، از این خاطرات ذخیره‌شده برای دسته‌بندی و تفسیر تجربه جدید استفاده می‌کند. اگر ورودی جدید آن‌قدر که باید مشابه تجربه قبلی باشد، تجربه جدید را مشابه یا معادل تجربه گذشته شناسایی و دسته‌بندی می‌کند.

پاسخ‌های مرتبط با تروما به پاسخی بستگی دارد که به هر تجربه‌ای خاص از استرس داده‌ایم. برای یک فرد ممکن است چندین نشانه تداعی‌گر وجود داشته باشد که باعث پاسخ‌های رفتاری بسیار متفاوت شود. برخی نشانه‌های مربوط به تروما ممکن است شما را کناره‌گیر و ساکت و برخی دیگر می‌تواند شما را تحریک و خشمگین کند.

زمان‌بندی، ماهیت، الگو و شدت یک تجربه آسیب‌زا، بر تأثیر پذیری فرد، نقش دارد.

فرد ترسیده نسبت به کسی که احساس امنیت دارد، فکر، احساس و رفتارش متفاوت است.