بریده‌هایی از کتاب تاملات و مجادلات

زمانی که انسان به چیزی که خواهش آن را دارد دست می‌یابد، تا مدتی جریان زندگی برای او کُند می‌شود و ما دیده‌ایم نمونه‌هایی که در آن انسان با رسیدن به ایدئال خویش، نمی‌داند دیگر به چه سویی حرکت کند، زیرا تا سرحد ممکن ارضا شده‌است و به همین دلیل به چاه اندوه می‌افتد، حتی خودش هر روز بر شدت این اندوه می‌افزاید و به‌دنبال ایدئال دیگری می‌افتد. ازآنجاکه روحش به‌اندازه‌ی کافی اشباع شده‌است، نه‌تنها آنچه را که به آن دست می‌یافته و از آن لذت می‌برده‌است آن‌طور که باید ارج نمی‌نهد، بلکه حتی عمداً از مسیر مستقیم خارج می‌شود، مزه‌ی ناسالم، تند، ناهمگون و گاهی وحشتناک علایق انحرافی را می‌چشد، ناخودآگاهش قدرت درک و احساس زیبایی‌شناسانه‌ی زیبایی اصیل را از دست می‌دهد و در ازای زیبایی، طلب استثنا می‌کند.

ازآنجاکه یک کتاب خوب اثر فوق‌العاده‌ای بر افزایش علاقه به کتاب‌خوانی می‌گذارد، باید بیش از هرچیز به فکر این باشیم تا جایی که امکان دارد خواندنی‌های مطبوع و سرگرم‌کننده‌تری در اختیار مردم بگذاریم. و تنها پس از آن، زمانی که مردم عادی عاشق کتاب‌خوانی شدند، به فکر آموزش و پرورش او بیفتیم.

اگر در دنیا کشوری وجود داشته باشد که نزد دیگر کشورهای دور و نزدیکش ناشناخته‌ترین، ناکاویده‌ترین، درک‌نشده‌ترین و درک‌ناپذیرترین باشد، آن کشور بی‌تردید روسیه است برای همسایگان غربی خویش. نه چین، نه ژاپن، هیچ‌کدامشان، به‌اندازه‌ی روسیه برای ذهن کنجکاو اروپایی از اسرار و ابهامات پوشیده نیستند، به‌ویژه امروز. و این وضعیت می‌تواند حتی تا مدت‌ها به همین منوال ادامه داشته باشد. اغراق نیست. چین و ژاپن پیش از هرچیز بسیار از اروپا دورند؛ علاوه بر آن، دسترسی به آن‌ها گاهی بسیار دشوار است. اما روسیه درهایش تماماً به روی اروپا باز است، سفره‌ی دل روس‌ها پیش اروپایی‌ها کاملاً باز است و ازاین‌رو، شخصیت روس‌ها در ذهن اروپایی‌ها شاید بسیار ضعیف‌تر از شخصیت چینی‌ها یا ژاپنی‌ها نقش بسته باشد.

اما این دوستان طلایی نیازهای مدرن را درک نمی‌کنند. همواره از نسل جدید متنفرند و از بالا به پایین بدان می‌نگرند. این مهم‌ترین وجه تمایز آن‌هاست. در میان این دوستان طلایی، می‌توانید تعداد زیادی صنعتگر هم پیدا کنید. آن‌ها دائماً ایده‌ای را به ابتذال می‌کشانند و عبارتی مدِ روز را همچون برچسبی به آن می‌چسبانند. آن‌ها هرچیزی را که به دستشان برسد به ابتذال می‌کشانند. اصلاً گویی در اساسنامه‌شان نوشته شده‌است که باید هر ایده‌ی زنده‌ای را بمیرانند. این در حالی است که همواره اولِ صفِ دریافت جایزه‌ی ایده‌های نو ایستاده‌اند، البته بلافاصله پس از تدفین انسانی نابغه، انسانی که آن ایده‌های نو را مطرح کرده بود. این دوستانْ او را تحت‌فشار قرار داده بودند.

بعضی از این افراد تا جایی محدود و کوته‌فکرند که بسیار جدی به نظرشان می‌رسد که آن انسان نابغه هیچ کاری نکرده‌است و همه‌ی کارها را او و هم‌قطارانش کرده‌اند. وجودشان مملو از خودشیفتگی کشنده‌ای است. ما پیشتر اشاره کردیم که این افراد بسیار احمق و کوته‌فکرند، بااینکه در نظرِ توده‌ی مردم عاقل جلوه می‌کنند. دائماً از واژه‌ها و عبارات تند استفاده می‌کنند، به افراط و تفریط می‌افتند، نمی‌توانند هیچ درکی از ایده‌ها داشته باشند، ساختار معنوی ایده حالی‌شان نمی‌شود و بدین ترتیب، حتی زمانی که خالصانه طرف‌دار ایده‌ای‌اند، به آن آسیب می‌زنند.