بریده‌هایی از کتاب امپراطوری اردوغان

سیاست خارجی او همیشه یک شکل نیست و هرجا صلاح بداند فایده‌گرا و هرجا صلاح بداند تابع مکتب است. اردوغان نشان داده است در مقام عمل می‌تواند به طرفة‌العینی رنگ عوض کند.

قدرت سپاه پاسداران ایران امروز در منطقه چنان است که پایگاه نظامی و پهپاد جاسوسی آمریکا را مستقیماً هدف قرار می‌دهد

قدرت نرم به معنای توان یک کشور برای القای عقاید خود به کشوری دیگر و تأثیرگذاری بر رفتار او است؛ از واسطه‌گری در معاهدات صلح، تا برقرار کردن توافق‌های تجاری. کشوری که چنین قدرتی داشته باشد می‌تواند بسیار بیشتر از کشورهای هم‌وزن خود در سطح بین‌المللی اهمیت داشته باشد و نقش‌آفرینی کند.

مردم ترکیه همه با خواسته‌های او موافق نیستند: گروه بسیاری موافق و گروه بسیاری مخالف اردوغان هستند. جامعه انگار به دو نیم تقسیم شده است. بحران ترکیهٔ مدرن همین است که نیمی از مردم کشور از سیاست‌های اردوغان استقبال می‌کنند درحالی‌که نیمهٔ دیگر به‌شدت با آنها مخالف هستند.

دیانا مقلد، روزنامه‌نگار و مستندساز روزنامه الشرق‌الاوسط بیش از یک دههٔ پیش در این مورد نوشت: «ترکیه می‌تواند امروز در منطقهٔ خاورمیانه و شمال آفریقا نقش چشمگیری داشته باشد، اما نه به‌عنوان احیاگر امپراطوری عثمانی [...] عرب‌ها تاریخ پر از سوءاستفاده و ظلم عثمانی را فراموش نکرده‌اند.»

اگر اهل غرب باشید، ترکیه برای شما نمایندهٔ شرق است و اگر اهل شرق باشید آن را یک کشور غربی می‌بینید.

یکی از سفرای پیشین ترکیه به نام اونور اویمن چند دهه پیش درمورد ایران می‌گفت ما می‌توانیم دوستانمان را انتخاب کنیم ولی نمی‌توانیم همسایگانمان را انتخاب کنیم.

اردوغان و پوتین حتی در صورت هم‌نظری با یکدیگر (که یک احتمال محال است) می‌دانند که نمی‌توانند بدون هماهنگی تهران تکلیفی برای سوریه تعیین کنند.

اسلام‌گرایان سیاسی واقعی ترکیه با حسادت و تحسین به انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ نگاه می‌کنند. اردوغان و داوود اوغلو یک روز خود را با اصرار به ناتو و غرب نزدیک می‌کنند و یک روز دیگر می‌کوشند روابط خود را با ایران عمیق کنند تا رؤیای بزرگ نجم‌الدین اربکان، پدر اسلام سیاسی در ترکیه را محقق کنند که می‌گفت آنکارا باید رهبر جریان ضدغربی کشورهای مسلمان علیه آمریکا و اروپا باشد.

ازجمله موضع‌گیری‌های مقتدرانهٔ جمهوری اسلامی ایران که در ترکیه بسیار خبرساز شد، این بود که سرلشکر یحیی رحیم صفوی، فرمانده سپاه پاسداران و مشاور نظامی ولی فقیه در سال ۲۰۱۱ گفت ترکیه باید به‌طور جدی در سیاست‌های خود تجدیدنظر کند وگرنه ایجاد ناامنی در سوریه، مشارکت در سپر موشکی ناتو و ترویج دین‌گریزی در جهان اسلام، باعث می‌شود در ارتباط با مردم کشور خودش و نیز کشورهای همسایه با مشکل مواجه بشود.

مرز بین ایران و ترکیه از سال ۱۶۳۹ تا به امروز تغییر نکرده است و قدیمی‌ترین مرز خاورمیانه است و پس از مرز بین اسپانیا و پرتغال و مرز بین اسپانیا و فرانسه، سومین مرز دیرپای جهان است و امروز در همان جایی است که در اوایل سدهٔ هفدهم بوده است.

به‌غیراز روسیه که با هیچ کشوری قابل مقایسه نیست، ایران تنها کشور همسایهٔ ترکیه است که هیچ‌وقت در تاریخ تحت سلطهٔ عثمانیان قرار نگرفت. به همین دلیل مردم ترکیه در این دوران نیز با آمیزه‌ای از احترام و احتیاط به مردم ایران نگاه می‌کنند.

روسیه اهل بازی‌های سیاسی طولانی است و صبر زیادی دارد. سیاست روسیه از زمان پایان جنگ سرد تا به امروز در قبال آنکارا براساس یک اصل کلیدی بوده است و آن اینکه هرگز ترکیه را از خود کاملاً دور نکند.

هدف اصلی پوتین تضعیف ناتو است و ایجاد اختلاف بین طرف‌داران و مخالفان اردوغان می‌تواند او را به این هدف نزدیک کند. پوتین مایل به پیروزی قاطع سیاسی هیچ‌یک از این دو طرف در ترکیه نیست. او نمی‌خواهد اردوغان را از مقامش بردارد و سیاست‌مداری لیبرال یا چپ‌گرا به‌جای او بنشاند. او می‌داند نیمی از مردم ترکیه هوادار و نیم دیگر آن مخالف اردوغان هستند و تشدید اختلاف‌نظر بین این دو گروه می‌تواند بحران سیاسی ترکیه را بدتر کند. ترکیه دومین ارتش قدرتمند را در میان کشورهای عضو ناتو دارد و یکی از متحدان مهم آمریکا در خاورمیانه و اروپای جنوب شرقی است. فلج کردن ترکیه و طولانی کردن یا تشدید بحران سیاسی این کشور، می‌تواند پوتین را در روابطی که با غرب دارد به اهدافش نزدیک‌تر کند.

عثمانی‌ها در طول شش سدهٔ حاکمیت خود (۱۲۹۹-۱۹۲۲) بر تمام دوازده همسایهٔ امروزی خود به‌غیراز روسیه و ایران سیطره داشتند. پایمردی روس‌ها و ایرانیان وجههٔ این دو کشور پرجمعیت را از نظر ترکیهٔ معاصر بالا برده است و مسئولان آنکارا در سیاست خارجی و جهان‌بینی خود اهمیت بسیاری به این دو کشور می‌دهند. به همین دلیل است که در تمام طول تاریخ آنکارا سعی کرده است از رویارویی با روسیه و ایران پرهیز کند.

القاعده محصول اختلاف مسیحیان آمریکا با کمونیست‌های شوروی در ۱۹۷۹ در افغانستان است

اردوغان هر لحظه موضع خود را در سیاست تغییر می‌دهد و ندانم‌کاری‌هایش همیشه اسباب خجالت ملی‌گرایان کشورش است. او به همین دلیل هیچ‌وقت نتوانست با این حربه محبوبیتی در جامعه به دست بیاورد.

یکی از خطاهای بزرگ سیاست خارجی دولت ترکیه در سوریه، این بود که وقتی در اوایل جنگ سوریه به تروریست‌های ضددولتی سلاح می‌داد تا رژیم حاکم بر این کشور را برکنار کنند، متوجه نبود که با این کار قدرت نرمی را که با هزینه، زحمت و صرف زمان زیاد در خاورمیانه به دست آورده است از دست می‌دهد.

اتحادیهٔ اروپا ترک‌ها را چون مسلمان هستند با خود یکی نمی‌داند و برخورد تبعیض‌آمیزی با آنها می‌کند. البته در دنیای سیاست، عوامل دیگری هم در ممانعت از پیوستن ترکیه به اتحادیه مطرح بود. یکی از دوستان من به نام مایکل لی که زمانی مسئول عالی‌رتبهٔ بررسی پروندهٔ عضویت ترکیه بود می‌گوید: مسلمان بودن مردم ترکیه به‌ویژه از نظر دمکرات‌های مسیحی مسئلهٔ بسیار مهمی است و یکی از دلایل اصلی مخالفت با عضویت این کشور در اتحادیه است.

آنها واقعاً تصور می‌کنند ساکنان قلمروهای سابق عثمانی، امروز مایل به بازگشت به سیطرهٔ عثمانی هستند درحالی‌که برای ساکنان برخی از این چهل‌وپنج کشور که زمانی در سیطرهٔ آن امپراطوری زندگی می‌کردند، عثمانی یعنی ظلم، وحشیگری، خون‌ریزی، سرکوب و عقب‌ماندگی اقتصادی و سیاسی که هیچ مایه‌ای از اسلام در خود نداشت.