بریده‌هایی از کتاب عربستان از درون

یک زن با خشم به یکی از افراد پلیس دینی که تلاش می‌کرد طرز لباس پوشیدنش را اصلاح کند گفت: «تروریست‌ها بروید به جهنم»!

در پایان سال ۲۰۰۳ م سخنان منصور درباره اینکه «افراط‌گرایی اسلامی ریشه‌دار» عربستان سعودی را به «ملتی تولیدکننده تروریست» تبدیل کرده است به شکلی فاجعه بار درست از آب درآمد. نشانه‌های این واقعیت را در خیابان‌ها نیز می‌شد دید.

از این‌رو مهم‌ترین وظیفه‌ای را که دولت باید انجام دهد این است که دست شهروندانش را بگیرد و مطمئن شود آنها راهی درست را در پیش گرفته‌اند.

در سال ۱۷۷۶ م انقلاب آمریکا اثبات کرد استعمار نمی‌تواند برای همیشه در زندگی استمرار داشته باشد. بعد از سیزده سال انقلاب فرانسه آمد تا ختم پادشاهی مطلقه را اعلام کند. به دنبال آن انقلاب ۱۹۱۷ م روسیه آمد تا همین امر را تاکید کند که نهادهای قدیمی رو به زوال هستند. اما ایران به این فهرست تعلق ندارد. چون آن انقلاب‌ها به شکلی رضایت بخش به سمت مدرنیزاسیون و سکولاریسم در حرکت بودند حال آنکه در مورد ایران کاملا برعکس بود.

ماموریت خاشقجی این بود که با بن لادن دوست شده و مصاحبه‌ای را ترتیب دهد که در آن ابراز پشیمانی کرده و بگوید از کارهای خشونت آمیز دست برداشته است. سپس قرار شد خانواده این مساله را به دولت منتقل کنند به این امید که راه بر یک مصالحه باز شود.

اگر مساجد و دادگاه‌های این کشور را به دست افراد تندرو بسپارید به دولت و اعتبارش هر دو آسیب خواهد رسید

می‌دانم که نمی‌توانم او را دوباره به زندگی برگردانم. اما یاد او زمانی جاودانه خواهد شد که ببینیم اردوگاه گوانتانامو بسته شود.

این روند تقریبا در طول دهه هفتاد میلادی در هر جایی از جهان عرب تکرار شده است. هرکسی سعی کرد با توجه به سلیقه متفاوت خود به کنش‌های مادی و معنوی از سوی غرب واکنش نشان دهد. به کسانی که رویکرد بازگشت به اصول را برگزیدند «سلفی‌ها» گفته می‌شود. زیرا آنها می‌خواهند طوری رفتار کنند که گذشتگان رفتار می‌کردند.

قضات عربستان به گونه‌ای تربیت می‌شوند که شأن آنها درحد روحانیون است.

عبدالله بن ثابت یکی از سربازان سلفی در عسیر، آن روزها را به یاد می‌آورد. او را حتی درعمل به قبر بردند: «من مرشدی داشتم ـــ هر تازه واردی برای خود مرشدی داشت ـــ بعد از تاریکی هوا مبلغان مرا به قبرستانی برده و دستور دادند در یکی از قبرهای تازه حفر شده دراز بکشم. در آن تاریکی می‌لرزیدم و به ستارگان نگاه می‌کردم. درهمان حال داشتم به داستان هولناک جهنم و عذابی که اگر راه صحیح به سوی خدا را برنگزینم نصیبم خواهد شد، فکر می‌کردم».

چالش اصلی و سختی که به نجات عربستان در گذشته و حال مرتبط می‌شود دانستن این نکته است که چگونه دین توانست جامعه‌ای را که سریع در حال تغییر بود «بر زمین بزند» و حال چگونه باید تلاش کرد تا در دوران منازعات سکولاریستی بتواند به سرعت خود را به پناهگاه امنی برساند.

جنگ عراق و ایران از سال ۱۹۸۰ م الی ۱۹۸۸ م یک جنگ خونین و خشن در بالاترین سطح بود. صدها هزار جوانی که به شکل نامناسبی آموزش دیده و در سنگرها به روش جنگ جهانی اول کشته شدند یا به شیوه «موج‌های بشری» به دام افتادند بیانگر همین امر بود.

یازده سپتامبر یک اختلال بشری بود. گروهی از احمق‌ها دست به این کار زده بودند. احمق‌هایی که در هر جامعه‌ای هستند. البته باید بپذیریم که اکثر آنها جزو احمق‌های سعودی بودند. پانزده نفر از اصل نوزده نفرشان سعودی بودند. نمی‌توانیم از سرزنش دیگران فرار کنیم. وقتی جامعه‌ای زیر همه نوع فشار قرار گیرد ـــ فرهنگ،... قبیله، قانون، سنت‌ها، خانواده و پلیس ـــ به همین جایی می‌رسد که این احمق‌ها رسیدند. پس از اینها اگر توانستی مذهب تکفیر را هم به آنها بدهی و این فکر را منتقل کنی که عامل اصلی مشکلات‌شان دیگران هستند نه خودشان، یا اینکه باید هرکس مخالف تود درباره خدا بود نابود کنی، درنهایت گروهی خواهی داشت که در عمل یک خطر واقعی به شمار می‌رود».

هیچ کارمندی در عربستان نیست که بگوید مشکل تروریسم در عربستان ریشه در ناکامی‌های جنسی دارد، اما اگر نظام اجتماعی به یک جوان دراوج توانش اجازه تماس جنسی با دیگری را ندهد، عجیب نیست که این غریزه به ناکامی منجر شده و او را به سمت خشونت سوق دهد. یکی از ارکان اساسی برنامه بازپروری و اصلاح افراطی‌ها در عربستان این بود که آنها بتوانند در اسرع وقت از این برنامه برای ازدواج استفاده کنند.

«خواستم توضیح دهم که در زمان خلفای نخستین حاکمان دینی همان حاکمان اجرایی در تاریخ اسلامی بودند و قدرت مطلق را در اختیار داشتند. وظیفه آنها کاربرد قدرت درعمل بود. حال آنکه وظیفه روحانیون و مشایخ و مفتی‌ها پس از آن ارایه نصیحت بود. آنها هرگز حکومت نداشتند. بعدها زمانی آمد که آیت‌الله‌های ایران را دچار گمراهی کرد. آنها از اسلام واقعی منحرف شده و خودشان را در جایگاه قدرت مطلقه حکومت قرار دادند. این اتفاقی کاملا جدید و غیر اسلامی بود که سندیت تاریخی هم نداشت».

نهضت اسلامی در دهه هشتاد شاهد سیطره روحانیون سعودی بر ارکان قدرت به سبک ایران بود. به گونه‌ای که خاندان آل سعود جرات مخالفت با آنها را نداشتند. آن روزها هیچ شاهزاده ای جرات ایستادن و مخالفت با آن چیزهایی را که روحانیون می‌گفتند نداشت. روحانیون بیداری (صحوه) دهه ۹۰، این حق را داشتند که حکومت را هدایت کنند و خواستار تغییراتی شوند که مطابق با اعتقادات دینی‌شان باشد.

ملک فهد به فرزندش گفت: «اگر دیدی مردی فقیر به سراغت می‌آید قبل از اینکه دیگران با او صحبت کنند تو خود صحبت کن. هرگز تصمیمات خود را در همان لحظه نگیر. بگو بعدا در این‌باره تصمیم خواهی گرفت. هرگز برگه‌ای را برای فرستادن کسی به زندان امضاء نکن مگر اینکه صد در صد مطمئن باشی. اما وقتی امضاء کردی دیگر هرگز تصمیم خودت را تغییر نده. محتاط باش. به زودی خواهی دانست که مردم داشتند تو را امتحان می‌کردند».

اسامه نبرد جاجی را در گفتگو با جمال خاشقجی روزنامه‌نگار جوان سعودی تعریف کرد. همان کسی که در مجله «المجله» درباره افغان‌های عرب می‌نوشت.