بریده‌هایی از کتاب واژه نامه سیاسی - فرهنگی

نیهیلیسم (نیست‌انگاری و نفی همه ارزش‌ها)

به جای خداوند، انسان را محور همهٔ ارزش‌ها و باید و نبایدها قرار داد (اومانیسم)

یکی از ضرورت‌های زمان‌شناسی در دورهٔ کنونی، شناخت مکاتب وگرایش‌های فکری موجود است که اغلب، محصول دوران پس از رنسانس‌اند.

«من از آن رو که در بند توأم آزادم».

آزادی به سوی کمال و قرب الهی است یا به سوی نفس‌مداری و هواپرستی؟

بوروکراسی، وسیله‌ای است که توسط آن، طبقهٔ مرفه و سرمایه‌دار از وضع خوب خود در مقابل طبقات پایین جامعه مراقبت و محافظت می‌کند.

تعریف آزادی گفته‌اند: «آزادی حقیقی، آن موقعیتی است که شرایط و امکان بروز و فعلیت‌یابی استعدادهای کمال‌گرایانهٔ آدمی در مسیر قرب به حق و عدالت و رشد بیشتر وجودی را فراهم می‌سازد.»

از نتایج و عوارض تفکر اومانیستی و به تعبیر دقیق‌تر از لوازم ذاتی آن، نسبی‌انگاری اخلاقی و معرفت‌شناسی، گسترش یأس فلسفی و پوچ‌انگاری، ظهور و شیوع سوفسطایی‌گری جدید و تعمیق بحران بی‌معنایی در ادبیات و هنر و زندگی هرروزهٔ مردمان غربی به ویژه در دو قرن اخیر است.

حضرت امام (ره) در این خصوص چنین فرموده‌اند: ‌«موضوع ولایت فقیه، چیز تازه‌ای نیست که ما آورده باشیم. بلکه این مسئله، از اول مورد بحث بوده است. حکم ‌«میرزای شیرازی» در حرمت تنباکو، حکم حکومتی بود، برای فقیه دیگر هم، واجب الاتباع بود... به طوری که نقل کردند، مرحوم ‌«کاشف الغطاء» بسیاری از این مطالب را فرموده‌اند... از متأخیرین، مرحوم ‌«نراقی» همهٔ شؤون رسول اللّه را برای فقها ثابت می‌دانند... در هر حال این مسئله تازگی ندارد و ما فقط موضوع را بیشتر مورد بررسی قرار دادیم و شعب حکومت را ذکر کرده، در دسترس آقایان گذاشتیم، تا مسئله روشن‌تر گردد».

در رژیم استبدادی آنچه تعیین‌کننده است، اهواء و اغراض و منافع فرد یا گروه مستبد است و حدود روشنی برای محدود کردن آن اهواء و اغراض از درون و برون وجود ندارد. ولایت مطلقهٔ فقیه اگر چه به تمرکز قدرت معتقد و مبتنی است، اما چون ارادهٔ ولی و حتی نیت و خواست او از درون توسط ملکهٔ عدالت و تقوا کنترل می‌شود، لذا مبتنی بر اهواء نخواهد بود و از بیرون نیز احکام و حدود ثابت و روشن اسلامی محدودکنندهٔ اعمال قدرت ولی فقیه است و برخلاف رژیم‌های لیبرال مدعی آزادی‌خواهی، در حکومت اسلامی دو عامل (درونی و بیرونی) مشروط‌کنندهٔ قدرت است،

در تاریخ عصر جدید غرب، اومانیست‌هایی هم بوده‌اند که داعیهٔ دین‌داری داشته‌اند؛ افرادی مثل «مارتین لوتر» یا «اراسموس» حتی کشیش بوده‌اند، اما اینان و دیگر اومانیست‌های به اصطلاح مذهبی، در واقع دین و حقیقت تفکر وحیانی را ذیلِ خودبنیادی بشر معنا می‌کرده‌اند و تفسیری از نسبت دین و بشر ارائه می‌کردند که بر پایهٔ آن، مبانی و ارکانِ تفکر دینی، بر پایهٔ اغراض و اهوای بشر مورد دخل و تصرف قرار می‌گرفت و تأویل و حتی تحریف می‌شد.

پوپولیسم از ریشهٔ «popul» گرفته شده و آن را می‌توان «مردم باوری» و یا «عوام‌زدگی» ترجمه کرد. در «پوپولیسم»، مفهوم ‌«مردم» یا «خلق» تا حد مفهومی مقدس ارج نهاده می‌شود خواستِ مردم عین حق و اخلاق پنداشته می‌شود.