هنوز هم در بسیاری از دانشکدههای اقتصاد اندیشههای دههها و چهبسا قرنهای پیش تدریس میشود، اندیشههایی که فاصلۀ زیادی با واقعیتهای زندگی انسان قرن بیستویکمی دارند. کمتر از ده سال پیش، کیت ریورت، که روزگاری خودش در دانشگاه آکسفورد سر همین کلاسهای اقتصاد مینشست، با نظریۀ اقتصاد دوناتیاش به جنگ این اندیشههای عقبمانده آمد. حالا آمستردام و چند شهر دیگر در حال پیادهسازی ایدههای اقتصاد دوناتی هستند. آیا میتوان به ظهور اقتصادی انسانمحور و طبیعتگراتر امیدوار بود؟
تایم — غروب یکی از روزهای ماه دسامبر، جنیفر دروئین سیساله، پس از ساعتها دورکاری از خانه، برای خرید خواروبار به مرکز شهر آمستردام رفت. وارد فروشگاه که شد، برچسبهای جدید قیمت فوراً چشمش را گرفت. برچسب کدوسبز قیمتش را کمی بیشتر از حد معمول نشان میداد. هر کیلو پانزده سنت گرانتر از قبل بود: شش سنت بابت تأثیر کربن، پنج سنت بابت اثرات مخرب کشاورزی بر زمین و چهار سنت بابت حقوق منصفانۀ کارگران. دروئین میگوید «زندگی روزمرۀ ما اینهمه هزینههای اضافی دارد که در حالت عادی کسی پولی بابتشان نمیدهد و حتی از وجودشان هم خبر ندارد».
طرح موسوم به قیمت واقعی، که از اواخر سال ۲۰۲۰ در این فروشگاه در حال اجراست، یکی از دهها طرحی است که آمستردام در ماههای اخیر، با بازنگری در اثرات نظام اقتصادی کنونی، در پیش گرفتهاست. طبق برخی روایتها، خاستگاه نظام فعلی، یعنی سرمایهداری، در فاصلۀ یکیدو کیلومتری همین فروشگاه بوده است. در سال ۱۶۰۲، در خانهای داخل کوچهای تنگ و تاریک، بازرگانی شروع به فروش سهام کمپانی نوپای هند شرقی هلند کرد. او با این کارش زمینه را برای ایجاد نخستین بورس اوراق بهادار فراهم آورد و اقتصاد جهانی سرمایهداری پا …
