کتاب رسانه و من

کتاب رسانه و من: راهنمای سواد رسانه‌ای انتقادی زیر بمباران خبری، با عنوان اصلی Media and Me، اثری است از موسسه پراجکت‌سنسرد (Project Censored) که توسط فرزان فروهری ترجمه و انتشارات راوشید در سال ۱۴۰۳ منتشر شده است. این کتاب در ۱۵۷ صفحه و با قطع وزیری، به موضوع سواد رسانه‌ای انتقادی برای نوجوانان و جوانان می‌پردازد و با زبانی ساده و کاربردی، مهارت‌های لازم برای تحلیل و فهم رسانه‌ها را آموزش می‌دهد. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب رسانه و من

رسانه و من محصول همکاری جمعی از نویسندگان و پژوهشگران حوزه رسانه و آموزش انتقادی است که در موسسه Project Censored گرد هم آمده‌اند. این کتاب در بحبوحه رقابت‌های انتخاباتی آمریکا (۲۰۲۰) و با دغدغه افزایش دستکاری محتوای خبری و قطبی‌شدن فضای رسانه‌ای نوشته شد. نویسندگان با تکیه بر پژوهش‌های آماری و تجربیات زیسته، نشان می‌دهند که نوجوانان و جوانان غربی روزانه بیش از ۱۱ ساعت با انواع رسانه‌ها درگیرند، اما اغلب فاقد مهارت‌های لازم برای تحلیل انتقادی پیام‌ها و تشخیص واقعیت از تبلیغات و دستکاری هستند. کتاب ابتدا در آمریکا و به زبان انگلیسی منتشر شد و به سرعت به عنوان یکی از منابع شاخص آموزش سواد رسانه‌ای انتقادی در مدارس و دانشگاه‌ها مورد توجه قرار گرفت. ترجمه فارسی آن نیز با توجه به نیاز روزافزون جامعه ایران به آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی و تحلیل رسانه‌ای، اهمیت ویژه‌ای دارد. رسانه و من با رویکردی چندجانبه، هم به ساختارهای قدرت و اقتصاد سیاسی رسانه‌ها می‌پردازد و هم ابزارهای عملی برای ارزیابی اخبار، تبلیغات، بازنمایی‌های هویتی و سوگیری‌های الگوریتمی را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. این کتاب با مثال‌های متنوع، تمرین‌های عملی و واژه‌نامه‌ای جامع، پلی میان نظریه و عمل می‌سازد و به مخاطب کمک می‌کند تا از مصرف‌کننده منفعل به شهروند رسانه‌ای فعال و منتقد تبدیل شود.

خلاصه کتاب رسانه و من

رسانه و من با یک مقدمه استعاری درباره ساعت و نحوه کارکرد آن آغاز می‌شود تا نشان دهد فهم رسانه‌ها نیز نیازمند شناخت سازوکارهای پنهان و پشت‌پرده است. کتاب در فصل‌های ابتدایی، مفاهیم پایه‌ای سواد رسانه‌ای انتقادی را معرفی می‌کند: معنا، بازنمایی، اعتبار، دسترسی و نقش تفکر انتقادی در مواجهه با پیام‌های رسانه‌ای. سپس به بررسی ساختار صنعت رسانه، مالکیت، اقتصاد تبلیغات و مدل رمزگذاری-رمزگشایی پیام‌ها می‌پردازد. فصل‌های میانی کتاب به بازنمایی هویت‌ها (نژاد، جنسیت، طبقه، توانایی جسمی)، کلیشه‌سازی، سواد چندگانه (دیداری، شنیداری، دیجیتال و الگوریتمی) و چالش‌های عصر متاورس اختصاص دارد. در ادامه، نقش تبلیغات و فرهنگ مصرف‌گرایی، اقتصاد توجه و تأثیر الگوریتم‌ها بر شکل‌گیری حباب‌های فیلتر و قطبی‌سازی اجتماعی تحلیل می‌شود. فصل‌های پایانی به نقد ساختارهای خبری، سوگیری‌های نهادی، سانسور، اخبار دروغین و راهکارهای عملی برای تبدیل شدن به شهروند رسانه‌ای فعال می‌پردازد. پیام اصلی کتاب این است که سواد رسانه‌ای انتقادی نه فقط مجموعه‌ای از مهارت‌ها، بلکه نوعی نگرش و سبک زندگی است که به ما امکان می‌دهد در دنیای بمباران خبری، مستقل و آگاه بمانیم و نقش فعالی در جامعه ایفا کنیم.

چرا باید کتاب رسانه و من را بخوانیم

این کتاب با رویکردی کاملاً کاربردی و روزآمد، مهارت‌های تفکر انتقادی و تحلیل رسانه‌ای را به زبان ساده و با مثال‌های ملموس آموزش می‌دهد. برخلاف بسیاری از منابع نظری، رسانه و من پر از تمرین، پرسش و راهکار عملی است و به مخاطب کمک می‌کند تا در مواجهه با اخبار، تبلیغات و شبکه‌های اجتماعی، منفعل نباشد. ترجمه روان و دقیق فرزان فروهری نیز باعث شده مفاهیم پیچیده به شکلی قابل فهم و جذاب ارائه شوند. اگر به دنبال کتابی هستید که هم دانش نظری بدهد و هم ابزار عملی برای زندگی روزمره در عصر رسانه، این کتاب انتخابی عالی است.

کتاب رسانه و من را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

رسانه و من برای نوجوانان، جوانان، دانشجویان علوم ارتباطات، معلمان، والدین و هر کسی که دغدغه فهم بهتر رسانه‌ها و اخبار را دارد، بسیار مفید است. اگر احساس می‌کنید در برابر بمباران اطلاعاتی و اخبار جعلی سردرگم هستید، یا می‌خواهید مهارت‌های تفکر انتقادی و تحلیل رسانه‌ای خود را تقویت کنید، این کتاب دقیقاً برای شماست. همچنین اگر به کتاب‌هایی مثل «سواد رسانه‌ای» دیوید باکینگهام یا آثار حوزه آموزش انتقادی علاقه دارید، از این کتاب لذت خواهید برد.

فهرست کتاب رسانه و من

کتاب در هشت فصل اصلی تنظیم شده است: ۱) مقدمه و مفاهیم پایه سواد رسانه‌ای انتقادی؛ ۲) تفکر انتقادی و مهارت‌های استدلال؛ ۳) تعریف و رویکردهای سواد رسانه‌ای انتقادی؛ ۴) بازنمایی هویت‌ها و کلیشه‌ها در رسانه؛ ۵) سواد چندگانه (دیداری، شنیداری، دیجیتال، الگوریتمی و متاورس)؛ ۶) تبلیغات و فرهنگ مصرف‌گرایی؛ ۷) ساختار اخبار و نشریات، سوگیری و سانسور؛ ۸) راهکارهای عملی برای شهروند رسانه‌ای شدن. هر فصل با مثال‌های واقعی، تمرین و پرسش‌های انتقادی همراه است و در پایان کتاب نیز واژه‌نامه‌ای جامع و معرفی منابع تکمیلی آمده است.

بخشی از کتاب رسانه و من

«امروزه ما انسان‌ها از وسیله‌ای به‌نام «ساعت» استفاده می‌کنیم تا بدانیم دقیقاً چه زمانی از شبانه‌روز را سپری می‌کنیم. در زمانی میان ابداع ساعت شنی و اختراع انواع ساعت‌های دیجیتال امروزی، نسل ساعت‌های آنالوگ، یعنی ساعت‌های دارای صفحه و عقربه، ظهور یافتند که جزء اصلی‌ترین ابزارهایی بودند که ما انسان‌ها از آن‌ها به‌منظور اندازه‌گیری زمان بهره می‌بردیم. شما در کنار یادگیری حروف الفبا و نحوه دوچرخه‌سواری، احتمالاً آموخته‌اید که زمان را با استفاده از یک ساعت قدیمی تشخیص داده و بیان کنید. از آن زمان تاکنون اما شاید شما زیاد به یادگیری بیان زمان فکر هم نمی‌کردید؛ زیرا زمانی که شما یک مهارت را به‌دست بیاورید، به‌کارگیری آن آسان است. و این ماهیت دوم شماست، که خوب هم هست؛ زیرا به شما امکان می‌دهد تا توجه خود را روی چیزهای دیگر متمرکز کرده و به‌جای اینکه فکر کنید که: «آیا می‌توانم زمان را بدانم!» مستقیماً به ساعت نگاه کرده و در می‌یابید که: «فقط پانزده دقیقه مانده تا از کلاس خارج شوید!» در آن دوران، شما می‌بایست یاد می‌گرفتید که چگونه نحوه قرارگیری دو عقربه ساعت را تفسیر کنید: عقربه کوچک که در بازه اعداد ۱ تا ۱۲ بیانگر هر ساعت بوده و عقربه بزرگ که در بازه اعداد ۱ تا ۶۰ دقیقه را نشان می‌دهد. اگر عقربه بزرگ روی ۱۲ و عقربه کوچک روی عدد ۳ باشد، ساعت دقیقاً ۳:۰۰ است. یادگیری تشخیص زمان، تحت چنین شرایطی اما تماماً مربوط به درک رابطه بین عقربه‌های ساعت و اعداد می‌شد و زمانی که شما این رابطه را در می‌یافتید، در نتیجه می‌دانستید که چگونه زمان را بیان کنید. شما در طول زندگی خود، احتمالاً ساعت‌های عقربه‌ای را به اشکال مختلف دیواری و مچی مشاهده نموده‌اید. همچنین، شاهد این مسئله بوده‌اید که فناوری‌های دیجیتال چگونه تشخیص زمان را آسان‌تر و سهل‌تر کرده‌اند. ما اکنون، به‌جای اینکه عقربه‌های ساعت را تفسیر کنیم، فقط اعداد را از روی نمایشگرهای دیجیتال روی گوشی‌های هوشمند، رایانه‌ها یا اتومبیل‌های خود می‌خوانیم. حتی ممکن است که از دستیارهای دیجیتالی مانند الکسا یا سیری درخواست کنیم تا به ما بگویند که ساعت چند است. اما اگر همین ساعت خراب شده و شما بخواهید آن را تعمیر کنید چه؟ یا اگر فقط کنجکاو باشید تا بیشتر بدانید که آیا ساعت مطابق با روال پیشین کار می‌کند یا نه؟ آنگاه شما بایستی بیش از چگونگی تشخیص زمان بدانید. و بایستی بیاموزید که به پشت صفحه ساعت نگریسته و سازوکارهایی را مشاهده و درک نمایید که حرکت عقربه‌های آن را تعیین می‌کنند. بیان زمان یک مسئله است؛ اما درک نحوه سازوکار ساعت، مسئله دیگری است. یک لحظه تأمل کنید؛ ما گفتیم که «رسانه و من» در مورد سواد رسانه‌ای (حالا هر چه که باشد...) است؛ چه ارتباطی به موضوع این کتاب دارد؟ و یا به‌عبارت دیگر، ساعت در مورد رسانه و سواد رسانه‌ای چه چیزی می‌تواند به ما بیاموزد؟»