کتاب چالش جنگ و آزادی

کتاب چالش جنگ و آزادی نوشتهٔ علی صبوحی طسوجی است. انتشارات تدبر در کلام وحی و سیره ائمه اطهار این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر حاوی نگرشی تدبری به آیات جنگ و قتال در قرآن است.

درباره کتاب چالش جنگ و آزادی

نویسندهٔ کتاب چالش جنگ و آزادی باور دارد که انسان طالب آزادی است. او از جبر و اجبار گریزان بوده و خواستار راحتی و رهایی است. او خواهان تفکر آزاد، منش آزاد و روش آزاد است و از عوامل منع‌کننده و محدودکننده استقبال نمی‌کند. این میلی غریزی است که هر انسانی در درون خود تجربه می‌کند؛ این در حالی است که قرآن کریم، دارای آیات و مباحثی است که فرمان قتل و قتال را صادر کرده است. در این آموزه‌ها می‌خوانیم که می‌شود با برخی از انسان‌ها جنگید و می‌توان برخی از آن‌ها را به علت‌هایی به قتل رساند و حتی گاه جنگیدن یا کشتن آنان، فراتر از امکان و در حد الزام است؛ به‌عنوان‌مثال در سوره‌ها و آیاتی فرمان قتل دشمنان، مشرکان، کافران و منافقان داده شده است. اینجاست که یک چالش شکل می‌گیرد.

آیا قرآن، حق انتخاب و آزادی را برای انسان به رسمیت شناخته است یا نه؟ اگر جواب مثبت است، پس این فرامینِ قتل و قتال و امثال آن چیست که مشرکان، کافران، منافقان و مرتدان را به اعدام و جنگ تهدید می‌کند؟ به گفتهٔ علی صبوحی طسوجی، این دستورات نشان می‌دهد که قرآن، آزادی را برای انسان به رسمیت نشناخته و او را در انتخاب دین و چگونگی دین‌داری، مختار نگذاشته است. به او اجازه نمی‌دهد دینی را برگزیند که دوست دارد و می‌خواهد تحت یک سیطره، او را مجبور به قبول دین اسلام و قوانین آن کند. اگر جواب پرسش یادشده منفی است و قرآن آزادی را به رسمیت نشناخته، پس چطور ممکن است که یک دین الهی و آسمانی، یک نیاز طبیعی بشر را موردتوجه قرار نداده باشد و برخلاف آن، خط‌مشی تعریف کند؟ کتاب حاضر به چنین موضوعی پرداخته است. این چالش به‌ظاهر ساده، سال‌های سال موردبحث متفکران و اندیشمندان قرار گرفته است.

خواندن کتاب چالش جنگ و آزادی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران علوم قرآنی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب چالش جنگ و آزادی

«سال‌هاست که خدای مهربان توفیق خدمت به قرآن کریم را به این بنده کوچک خود عطا فرموده است. تجربه‌های زیادی در این سال‌ها به دست آورده‌ام. با انواع برخوردها آشنا شده‌ام؛ برخوردهای مثبت و برخوردهای منفی. اما یکی از برخوردهای عجیب برای من که نه می‌توانستم مثبت بدانمش و نه منفی، این بود که برخی می‌گفتند: «شما تدبری‌ها راه مهندس بازرگان را می‌روید!» حتماً می‌دانید که ایشان کتابی دارند با نام «متدولوژی تدبر در قرآن» و خیلی‌ها با خود فکر می‌کردند که ما تدبر را از ایشان آموخته‌ایم. اما فارغ از هر نکته خوب یا بدی که بتوان درباره این کتاب گفت، واقعیت این نیست و ما تدبر را از ایشان یاد نگرفته‌ایم. درست است که ما هم مثل ایشان از کلمه «تدبر» استفاده می‌کنیم و حتی شاید بتوان مشترکاتی هم در روش پیشنهادی ایشان با روش ما پیدا کرد، ولی با مراجعه به کتاب ایشان فهمیدیم که تفاوت‌ها هم بسیار است.

روزگار همین‌طور گذشت و این مسئله هر از چند گاهی مطرح می‌شد و خیلی زود از کنارش می‌گذشتم. روزی یکی از دوستان با من تماسی گرفت و گفت: «ما در دانشگاه صنعتی شریف یک کرسی نظریه‌پردازی راه انداخته‌ایم و در مسائل چالشی، بین اساتیدی که دیدگاه‌های مختلفی دارند مناظره برگزار می‌کنیم؛ و یکی از این مسائل چالشی، دیدگاه اسلام درباره حکم مرتد است.» گفتند: «آقای عبدالعلی بازرگان یک طرف این بحث است و طرف دیگر آن که حجت‌الاسلام مرتضی جوادی آملی فرزند آیت‌الله جوادی آملی هستند، بنا به دلایلی مایل به مناظره رودررو نیستند؛ آیا شما حاضر هستید با آقای بازرگان مناظره رودررو داشته باشید؟!»

شنیدن کلمه بازرگان یک‌باره همه خاطرات جسته‌وگریخته من درباره منسوب شدن تدبر به ایشان را زنده و به هم وصل کرد. پرسیدم: «ایشان کی هستند؟» جواب دادند: «ایشان فرزند مرحوم مهندس مهدی بازرگان نخست‌وزیر دولت موقت بعد از انقلاب هستند و در حال حاضر ساکن آمریکا هستند و مناظره شما به‌صورت ویدیو کنفرانس خواهد بود. ابتدا هرکدام از اساتید در بازه زمانی نزدیک به دو ساعت درس خود را ارائه خواهد داد و بعد در یک بازه زمانی نزدیک به دو ساعت در حضور جمعی از دانشجویان با هم مناظره خواهید داشت.» از دوستان فرصت بررسی خواستم و شروع کردم به مطالعه آقای بازرگان؛ دیدم ایشان سایتی دارند و برنامه‌های ویدیویی متعددی از ایشان ضبط شده که در این برنامه‌ها به شبهاتی درباره اسلام پاسخ می‌دهند. سایتشان هم پر است از درس‌های قرآن و نهج‌البلاغه. کنجکاوی‌ام بیشتر شد و با بررسی بیشتر دیدم ایشان در جایگاه یک مدافع از آموزه‌های اسلام در دنیای غرب تعریف شده است.

به‌طور خاص دیدگاه‌های ایشان درباره حکم مرتد را بررسی کردم و دیدم که ایشان برای دفاع از اسلام در مقابل شبهه خشونت و فتوای اعدام مرتدان، دست به توجیه این حکم می‌زند و گاه‌گاهی قدم را فراتر نهاده و برخی علمای مسلمان را که فتوای اعدام برخی از مرتدها را صادر کرده‌اند متهم می‌کند و خلاصه می‌خواهد بگوید که اعدام مرتد با این عرض و طولی که امروز در فقه اسلامی مطرح است، جزء اسلام نیست و زاییده تفکر متعصبانه و افراطی برخی از مسلمانان است.

این دیدگاه روشن‌فکرانه در وهله اول خیلی جذاب به نظر می‌رسد، ولی وقتی خوب به آن دقت کردم دیدم متأسفانه این دیدگاه خود مبتلا به افراط‌وتفریط در تدبر و تفسیر قرآن کریم است. اینجا بود که حساس شدم و تصمیم گرفتم تا مطالعات خود را کامل کنم و با ایشان به مناظره بپردازم.

موضوع برایم جالب شده بود و با بررسی بیشتر دیدم که ایشان نه‌فقط در حکم اعدام مرتدان بلکه در مسئله قتال و جهاد هم به‌گونه‌ای ورود کرده است که قتال و جهاد اسلام، در حالت دفاعی به معنی رایج آن خلاصه می‌شود. یعنی اگر حمله نظامی کردند حق جواب و مقابله به مثل داریم و اگر نه، نه! این در حالی است که در فقه اسلامی از جهاد ابتدایی هم سخن به میان آمده است ولی این حکم موردقبول ایشان نبود و آن را از قرآن نمی‌دانستند.»