بریده‌هایی از کتاب صبر؛ ضابطه حرکت در صراط مستقیم

گاهی به‌دلیل حُبّ علی کار می‌کنیم، اما گاهی به‌دلیل بُغض معاویه! آیا اساساً می‌دانیم تفاوت این دو در چیست؟ بُغض معاویه الزاماً حبّ علی را به‌همراه ندارد

افرادی که دشمن از آن‌ها استفاده می‌کند، به کاری که انجام می‌دهند ایمان ندارند. هرگز از خود پرسیده‌اید که چرا اسرائیل خلبان‌های خودش را با زنجیر به صندلی بمب‌افکن‌هایش می‌بندد؟

(إِن یَکن مِنکمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ یَغْلِبُواْ مِئَتَیْنِ)؛ یعنی اگر شما بیست نفر «صابر» باشید، می‌توانید دویست نفر را شکست بدهید؛ یعنی یک نفر معادل ده نفر خواهد بود. دقت بفرمایید صفتی که می‌گوید و بر آن تأکید می‌کند، صبر است.

تازمانی‌که خودمان رشد نکنیم، نمی‌توانیم دست دیگران را بگیریم.

، بُعد سیاسی مردم به این درجه رسیده و این جای بسیار خوشبختی است؛ اما در کنارش یک اشکال هم هست: بُعد اعتقادی چقدر ارتقا یافته است؟ فاصلهٔ بین بُعد اعتقادی و ایمانی با بُعد سیاسی زیاد شده است. جلوی رشد ابعاد سیاسی را که نباید گرفت و بهتر است پیشرفت کند؛ پس چه چیزی را باید تقویت کرد؟ پاسخ این است که ابعاد اعتقادی و ایمانی را هم هرطور که امکان‌پذیر باشد، باید ارتقا داد.

یاران طالوت بعد از گذراندن همهٔ آن دشواری‌ها، در وضعیتی که دو گروه در مقابل یکدیگر قرار گرفتند، تازه از خداوند صابربودن را خواستند. چرا؟ پاسخ این پرسش را امام‌باقر در روایتی، چنین می‌فرمایند: «مَن لا یُعِدِّ الصَّبرَ لِنَوائِبِ الدَّهر یَعجُز» (کسی‌که در مقابل حوادث و سختی‌های روزگار، پیش‌بینیِ صبر نکند، به‌حتم به عجز و ناتوانی کشیده می‌شود.) یعنی اگر این فرد صابر نباشد، حتماً به عجز و ناتوانی کشیده می‌شود.

ما اگر در این مرحلهٔ پایانی، احیاناً بُغض معاویه را در نظر داشته باشیم و نه حُبّ علی را، کار خراب می‌شود؛ چون مبارزات ما دو شکل دارد: گاهی به‌دلیل حُبّ علی کار می‌کنیم، اما گاهی به‌دلیل بُغض معاویه! آیا اساساً می‌دانیم تفاوت این دو در چیست؟ بُغض معاویه الزاماً حبّ علی را به‌همراه ندارد؛ یعنی ناراحتی و خشم ما از معاویه، دلیلی بر داشتن محبت علی نیست؛ مثل خوارج. آن‌ها همان‌گونه که نقشهٔ کشتن علی را کشیدند، نقشهٔ کشتن معاویه و عمروعاص را هم کشیدند. این‌ها بُغضی دارند که علی یا معاویه برایشان فرقی نمی‌کند، هر دو را می‌کُشند. ولی زمانی هست که فرد به‌دلیل داشتن حبّ علی می‌جنگد و قتال می‌کند. در آن زمان است که حبّ علی حتماً بُغض معاویه را هم در درون خودش دارد؛ یعنی امکان ندارد در اسلام در کنارِ شعار تَوَلّی، تَبَرّی نباشد.

قدرت ما باید پشتوانه‌ای داشته باشد. اما این پشتوانه، ابرقدرت‌های روز نیستند؛ بلکه این پشتوانه الله است که یاری‌مان می‌کند و به پیروزی هم می‌رسیم

امام‌علی می‌فرمایند: «إذَا فَارَغَ الصَّبْرُ الأمُورَ فَسَدَتِ الأمُورُ»؛ یعنی اگر در کارها صبر را حذف کنیم، اگر صبر را از حرکاتی که انجام می‌شود حذف کنیم، حتماً آن کار به فساد کشیده می‌شود.

ایمان بدون صبر هم همین‌طور است. سرِ ایمان، صبر است. اگر شما صبر را از ایمان جدا کنید، ایمان مرتب دست‌وپا می‌زند و هرچقدر این دست‌وپازدن ادامه پیدا کند، خونی که در داخل بدن است، بیشتر بیرون می‌آید و محتوای درونی‌اش بیشتر خالی می‌شود و بعد هم جسد سرد می‌شود. یعنی دست‌وپازدنی است که هیچ ارزشی ندارد، جز اینکه حرکاتی بی‌ثمر انجام می‌گیرد.

صفت صابربودن، این ویژگی گنجانده شده است که کمیت‌ها را به کیفیت تبدیل می‌کند و به‌همین دلیل است که خداوند در آیه‌ای می‌فرماید اگر شما صابر باشید، ما آن کمیت‌ها را به کیفیت تبدیل می‌کنیم؛ یعنی بیست نفر شما را دویست نفر می‌کنیم

نمی‌شود که این کار را ادامه ندهیم و بگوییم حالا که خلوص کامل نداریم، پس برویم و گوشهٔ خانه بنشینیم تا وقتی‌که خالصِ خالص بشویم و بعد دنبال کارمان برویم. خیر، در همین حال هم که به‌دنبال خالص‌ترشدن هستیم، دست‌کم، کارهایی را که احساس می‌کنیم صددرصدش برای خواست خودمان است، انجام ندهیم. بلکه کارهایی را انجام بدهیم که دستِ‌کم، یک‌درصد آن برای خدا باشد و از خدا بخواهیم بابت همین یک‌درصد خالص، بقیهٔ کارهایمان را هم درست کند.

ما اگر در این مرحلهٔ پایانی، احیاناً بُغض معاویه را در نظر داشته باشیم و نه حُبّ علی را، کار خراب می‌شود؛ چون مبارزات ما دو شکل دارد: گاهی به‌دلیل حُبّ علی کار می‌کنیم، اما گاهی به‌دلیل بُغض معاویه! آیا اساساً می‌دانیم تفاوت این دو در چیست؟ بُغض معاویه الزاماً حبّ علی را به‌همراه ندارد؛ یعنی ناراحتی و خشم ما از معاویه، دلیلی بر داشتن محبت علی نیست؛ مثل خوارج. آن‌ها همان‌گونه که نقشهٔ کشتن علی را کشیدند، نقشهٔ کشتن معاویه و عمروعاص را هم کشیدند. این‌ها بُغضی دارند که علی یا معاویه برایشان فرقی نمی‌کند، هر دو را می‌کُشند. ولی زمانی هست که فرد به‌دلیل داشتن حبّ علی می‌جنگد و قتال می‌کند. در آن زمان است که حبّ علی حتماً بُغض معاویه را هم در درون خودش دارد؛ یعنی امکان ندارد در اسلام در کنارِ شعار تَوَلّی، تَبَرّی نباشد.