بریده‌هایی از کتاب خانه ای مثل بهشت

کسی که سخنش زیاد باشد و پرگویی کند، اشتباهاتش زیاد می‌شود، و کسی که اشتباه و خطایش زیاد شود، حیایش کم می‌شود، و کسی که حیایش کم شود، پارسایی و ورع او کم می‌شود، و کسی که پارسایی او کم شود، قلبش مرده است، و کسی که قلبش بمیرد، جهنمی‌خواهد شد

رسول اکرم (ص) می‌فرمایند: «وقتی بندهٔ مؤمن دست همسرش را می‌گیرد، خداوند ده حسنه برایش می‌نویسد و ده خطا را از او محو می‌کند». یکی از آرامش‌بخش‌ترین رفتارها همین دست‌دادن ساده است. به گفتهٔ یکی از دانشمندان چینی، کف دو دست انسان نمایشگر بدن است. یعنی کف دو دست در هرجای بدن انسان نماینده دارد. به گفتهٔ او، برآمدگی زیر انگشت شست، نمایندهٔ قلب است؛ یعنی وقتی زن و شوهر به همدیگر دست می‌دهند، با هم پیوند قلبی برقرار می‌کنند.

اَمّا عَلامَةُ الْمُسْرِفِ فَأَرْبَعَةٌ: اَلْفَخْرُ بِالباطِلِ وَیَأْکُلُ مالَیْسَ عِنْدَهُ وَیَزهدَ فی اِصْطِناعِ المَعْروفِ وَ یُنْکِرُ مَن لا یَنْتَفِع بِشَی‌ءٍ مِنْهُ. نشانهٔ اسرافکار چهار چیز است: به کارهای باطل می‌نازد؛ آنچه را فراخور حالش نیست، می‌خورد؛ در انجام کارهای خیر بی رغبت است؛ و هرکس را که به او سودی نرساند، انکار می‌کند.

امیر مؤمنان علی (ع) وقتی وارد خانه می‌شدند و به چهرهٔ نورانی حضرت زهرا (س) نگاه می‌کردند، آرامش می‌گرفتند و همهٔ غم و اندوهشان برطرف می‌شد؛ زیرا حضرت زهرا (س) تجسم همهٔ خوبی‌ها بودند. درواقع انسان در کنار هر فردی که رفتار خوبی دارد و دارای صفایی چشمگیر است، احساس آرامش می‌کند؛ بنابراین زن و شوهر نیز اگر بخواهند در کنار همدیگر به آرامش برسند و محبت و رابطهٔ عاطفی‌شان استمرار داشته باشد، باید رفتار خوب و مناسبی با یکدیگر داشته باشند؛ به‌عبارت‌دیگر هریک از زوجین، باید با رفتار خوب خود، این محبت و علاقه را ایجاد کنند و بستر آرامش را برای زندگی مشترک فراهم کنند.

مرد در خانه و نسبت‌به خانواده‌اش نیازمند رعایت سه صفت است؛ هرچند در طبیعت او نباشد (اگر در طبیعتش هم نباشد باید آن را کسب کند): خوش‌رفتار بودن، گشاده‌دستی به‌اندازه و غیرت بجا همراه با خویشتن‌داری.

«نگرانی تو از چیست؟ اگر اندوه تو برای رزق‌وروزی است که نگران مباش؛ چراکه غیر تو (خداوند) تدارک آن را پذیرفته است؛ و اگر نگران آخرت خویشی، البته این اندوه مبارکی است و خداوند بر اندوه تو بیفزاید»

در روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده است که آن حضرت می‌فرمایند: «هرکه به بازار برود و هدیه‌ای بخرد و برای خانواده‌اش ببرد، همچون کسی است که صدقه‌ای برای نیازمندان برده است

مهربانی، کلام زیبا، صبر، گذشت، خرج کردن بجا، یاد خدا و کمک به یکدیگر در مسیر بندگی خدا، یاریگر زندگی است.

انسان همیشه باید برای ارتباط با دیگران، درحال یادگیری و مهارت‌افزایی باشد تا هم برای همسرش و هم برای فرزندان و اقوامش دوست‌داشتنی شود. مهارت، ایستایی ندارد و باید همیشه در حرکت باشیم؛ چون لازمهٔ زندگی همین است و دوره‌های سنی و اوضاع زندگی ما نیز دائماً تغییر می‌کند. به‌همین‌دلیل در روایات داریم که «أُطلُبُوا العِلمَ مِنَ المَهدِ إلَی اللَّحد». از بدو تولد تا زمان مرگ، جویا و طالب علم باشید.

هرخانه‌ای که در آن ارتباط کلامی بین زن و مرد کم شود، باید نگران آن خانواده شد؛ چراکه این ارتباط کلامی پایین، آسیب‌ها و مشکلات فراوانی را به‌همراه خواهد داشت. به‌تعبیردیگر، خانواده‌هایی که ارتباط کلامی کمی دارند، روی بمب ساعتی هستند؛ یعنی باید منتظر انفجارشان بود!

یک قاعدهٔ مهم درمورد آرامش رفتاری این است که اگر ما بخواهیم آرامش رفتاری در محیط خانواده ایجاد کنیم، باید مرد واقعاً مرد و زن هم واقعاً زن باشد. به این معنا که هریک از زن و مرد نقش خودشان را به‌خوبی ایفا کنند. زن و مرد مانند قطب مثبت و منفی آهن‌ربا هستند؛ یعنی اگرچه دارای دو جنس و دو نوع انرژی هستند؛ وقتی کنار هم قرار بگیرند، برای هم جذاب می‌شوند و یکدیگر را جذب می‌کنند. بنابراین نکتهٔ مهمی که خانم‌ها باید در زندگی به آن توجه کنند این است که مراقب باشند، مرد نشوند!

امیر مؤمنان (ع) دربارهٔ حضرت زهرا (س) فرمودند: «هرگاه به چهرهٔ او (حضرت زهرا (س)) نگاه می‌کردم، هر غم و اندوهی از من برطرف می‌شد (و به آرامش می‌رسیدم)». شبیه همین جمله را از زبان حضرت زهرا (س) می‌شنویم. ایشان فرمودند: «هروقت امیر مؤمنان (ع) وارد خانه می‌شدند، وقتی نگاه من به ایشان می‌افتاد، من هم سختی‌های طول روز را فراموش می‌کردم»؛ یعنی زن و شوهر می‌توانند در مسیری قرار بگیرند که آرامش در زندگی‌شان محقق شود.

یک دسته «تداعی‌کنندهٔ مثبت» و یک دسته «تداعی‌کنندهٔ منفی». تداعی‌کنندهٔ مثبت آن است که یادآور خوشی‌ها باشد و تداعی‌کنندهٔ منفی آن است که یادآور ناخوشی‌ها باشد. زن و شوهر باید تداعی‌کنندهٔ مثبت باشند تا از یکدیگر آرامش بگیرند

مردها باید بدانند که احساسات زن خط قرمز اوست. باید خیلی مراقب باشند که زبانشان با احساسات همسرشان بازی نکند. درمقابل، خانم‌ها نیز باید بدانند که برای اینکه مردشان در اختیارشان باشد و در زندگی همراهشان باشد، ابزاری مهم‌تر از زبان وجود ندارد و با زبان می‌توانند بر شوهرشان تأثیرگذار باشند.

خانم‌ها باید بدانند تأثیرپذیری مرد دربرابر کلام آن‌ها زیاد است؛ ولی کلامی که زیبا و هنرمندانه باشد. آن‌ها باید مراقب باشند با زبانشان غرور مردشان را از بین نبرند. همان‌طور که مرد باید مراقب احساسات زنش باشد، زن نیز باید مراقب غرور شوهرش باشد.

یکی از مصادیق تحقیر و کوچک کردن همسر، شکایت کردن و انتقاد از او نزد دیگران است. توجه داشته باشیم که این گله کردن نزد دیگران، نه‌تنها نفعی برای زندگی ما ندارد و نشان‌دهندهٔ ضعف و ناتوانی ماست؛ بلکه باعث تحقیر و بی ارزش شدن همسرمان نزد دیگران می‌شود. در روایات اسلامی، این موضوع به جنگ با خداوند متعال تشبیه شده است. رسول خدا (ص) فرمود: «قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ نَابَذَنِی مَنْ أَذَلَّ عَبْدِیَ الْمُؤْمِن»؛ «خدای عزّ و جلّ فرمود: آن کس که بندهٔ مؤمن مرا خوار کند، آشکارا به جنگ با من برخاسته است!».

مهارت دارای سه پیش‌فرض است که هرکدام نباشد، مهارت‌آموزی اتفاق نمی‌افتد. این سه مؤلفهٔ مهم عبارت است از: دانش، تجربه و تمرین. برای کسب مهارت‌آموزی دربارهٔ موضوعی، ابتدا باید دانش کافی نسبت‌به آن موضوع کسب کرد و سپس دربارهٔ آن تجربهٔ کافی به دست آورد و درنهایت برای تثبیت آن، تمرین کرد و ممارست داشت.

آرامش از سه روش به دست می‌آید: آرامش دیداری، آرامش کلامی و آرامش رفتاری. آرامش دیداری: یعنی چه کارهایی را می‌توانیم انجام دهیم که از دیدن یکدیگر آرامش بگیریم؛ آرامش کلامی: به این معنا که ما می‌توانیم با گفت‌وگو و صحبت، باعث آرامش یکدیگر شویم؛

امروزه نداشتن ارتباط کلامی مناسب، آسیب‌های فراوانی به خانواده‌ها رسانده است. در زندگی امیر مؤمنان (ع) و حضرت زهرا (س) شواهد فراوانی برای آرامش کلامی وجود دارد. در روایات آمده است که امیر مؤمنان (ع) هر وقت می‌خواستند حضرت زهرا (س) را صدا بزنند، مواردی را رعایت می‌کردند: اول اینکه حضرت را به اسم کوچک صدا می‌زدند؛ دوم اینکه کلامشان بار عاطفی داشت و سوم اینکه در کلامشان محبتشان را ابراز می‌کردند. برای نمونه امیر مؤمنان (ع) هنگام صدازدن همسرشان می‌فرمودند: «حبیبتی زهرا» (محبوب من زهرا!)، «یا فاطمهٔ نفسی لک الفداء» (فاطمه جان، وجود علی به قربان و فدای تو!) و حضرت زهرا (س) نیز در پاسخ می‌فرمودند: «روحی لروحک الفداء» (جان زهرا فدای تو!). متأسفانه برخی خانواده‌ها حتی در صدا زدن هم باعث ناراحتی و آزار یکدیگر می‌شوند.

آرامش رفتاری: یعنی اینکه دو طرف چگونه می‌توانند با رفتار مناسب آرامش را به دیگری منتقل کنند. رفتار زن و مرد برای‌آنکه بتواند آرامش‌دهنده باشد، باید ویژگی‌هایی داشته باشد.

اگر مرد همهٔ امکانات و نیازهای زن را برطرف کند؛ ولی زبان و بیان خوبی نداشته باشد، تأثیر نخواهد داشت.

ویژگی‌های رفتاری مردان امیر مؤمنان در روایتی، رفتار لازم برای یک مرد در خانواده را سه چیز دانسته‌اند: إنَّ المَرءَ یَحتاجُ فی مَنزِلِهِ و َعِیالِهِ إِلی ثَلاثِ خِلالٍ یَتَکَلَّفُها و َإن لَم یَکُن فی طَبعِهِ ذلِکَ: مُعاشَرَةٌ جَمیلَةٌ و َسَعَةٌ بِتَقدیرٍ و َغَیرَةٌ بِتَحَصُّنٍ مرد در خانه و نسبت‌به خانواده‌اش نیازمند رعایت سه صفت است؛ هرچند در طبیعت او نباشد (اگر در طبیعتش هم نباشد باید آن را کسب کند): خوش‌رفتار بودن، گشاده‌دستی به‌اندازه و غیرت بجا همراه با خویشتن‌داری.

پیامبر اکرم } » ی‌فرمایند: «أَطْرِفُوا أَهَالِیکمْ فِی کلِّ جُمُعَةٍ بِشَیءٍ مِنَ اَلْفَاکهَةِ وَ اَللَّحْمِ حَتَّی یفْرَحُوا بِالْجُمُعَةِ». «در هر جمعه برای خانوادهٔ خود از میوه و گوشت چیزی تحفه ببرید تا بآمدن روز جمعه شادمان گردند.»

برای دادن آرامش به همدیگر، به‌دنبال بهانه باشیم. گاهی این بهانه، آوردن ظرف آبی برای همسر است

نیم. امیر مؤمنان (ع) می‌فرمایند: ضَعْ أَمْرَ أَخِیک عَلَی أَحْسَنِهِ حَتَّی یأْتِیک مَا یغْلِبُک مِنْهُ وَ لاَ تَظُنَّنَّ بِکلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِیک سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی اَلْخَیرِ مَحْمِلاً؛ کاری را که از برادر دینی تو سر می‌زند، به بهترین صورت برداشت کن؛ مگر آنکه کاری کند که این راه را بر تو ببندد و هیچ‌گاه درصورتی‌که راهی برای توجیه سخن برادر دینی خود داری، به سخن او گمان بد مبر!

نکتهٔ مهم این است که اگر مردها بدانند که قدردانی از زحمات و فعالیت‌های همسرشان در منزل، چقدر ارزشمند و تأثیرگذار است، هربار که وارد خانه می‌شوند، از ایشان عمیقاً قدردانی خواهند کرد. یکی از نتایج این رفتار و قدردانی از همسر این است که اگر پسری در خانواده باشد، یاد می‌گیرد و او نیز کار همسرش را باارزش می‌داند؛ همین‌طور دختر خانواده هم می‌داند که کارش در خانهٔ شوهرش ارزش بسیاری دارد. وقتی نگاه نادرست باشد، نتیجه‌اش این می‌شود که خانه تبدیل به خوابگاه می‌شود؛ درحالی‌که خانه مأموریت بزرگی در نظام زندگی الهی دارد و باید با نگاه کلان و بلند به خانواده نگاه کرد.

نکتهٔ مهم این است که اگر مردها بدانند که قدردانی از زحمات و فعالیت‌های همسرشان در منزل، چقدر ارزشمند و تأثیرگذار است، هربار که وارد خانه می‌شوند، از ایشان عمیقاً قدردانی خواهند کرد. یکی از نتایج این رفتار و قدردانی از همسر این است که اگر پسری در خانواده باشد، یاد می‌گیرد و او نیز کار همسرش را باارزش می‌داند؛ همین‌طور دختر خانواده هم می‌داند که کارش در خانهٔ شوهرش ارزش بسیاری دارد. وقتی نگاه نادرست باشد، نتیجه‌اش این می‌شود که خانه تبدیل به خوابگاه می‌شود؛ درحالی‌که خانه مأموریت بزرگی در نظام زندگی الهی دارد و باید با نگاه کلان و بلند به خانواده نگاه کرد.

نکتهٔ مهم این است که ازآن‌جهت که زن با گفت‌وگو آرام می‌شود، در زندگی مشترک، آقایان باید همیشه زمینه را برای گفت‌وگوی خانم‌ها فراهم کنند و این را یک اصل مهم در ارتباط با همسرشان بدانند. این اصل نه‌تنها سبب تخلیهٔ هیجانات و آرامش روانی زن می‌شود؛ بلکه عمر او را نیز افزایش می‌دهد.

وقتی خدا کاری را دوست بدارد، بهرهٔ دنیا و آخرت را هم به او می‌دهد.

برخی خانم‌ها می‌گویند که مردان نیاز به محبت ندارند؛ درحالی‌که این تصور کاملاً اشتباهی است. توجه به این نکته ضروری است که دایرهٔ عاطفی و دریافت محبت مرد، محدود است. یعنی از هر کسی نمی‌تواند محبت دریافت کند؛ برخلاف خانم‌ها که در هر محیطی و از هر خانمی می‌توانند محبت دریافت کنند و این تبادل عاطفی برای آنان راحت‌تر صورت می‌گیرد.