بریده‌هایی از کتاب هیچ دوستی به جز کوهستان

در دههٔ ۱۹۵۰ نیروی دریاییِ ارتش استرالیا قطعه‌زمین بزرگی را که آن موقع جنگل انبوهی بوده است تصرف می‌کند، جنگل را نابود می‌کند و پادگانی بزرگ جایش می‌سازد. زندان اُسکار پیش از این زمینِ بازیِ سربازهای نیروی دریایی ارتش بوده است. به نظر می‌رسید این اتاق‌ها طی یکی دو روز با عجله و با شرکت چندده سرباز ساخته شده باشند. این اتاق‌ها بیش‌تر شبیهِ لانهٔ مورچه‌ها بودند چون، به‌جز چهار اتاق اصلی، چند اتاق دیگر ناشیانه در قسمت‌های دیگر بنا ساخته شده بودند، چند اتاق با درهای تنگ چوبی و فضایی به اندازهٔ خوابیدنِ یک انسان با قدی متوسط؛ تابوت‌هایی که عمودی در دیوارها تعبیه شده بودند، بدون پنجره و بدون ارتفاعی که لازمهٔ تعریف یک اتاق معمولی است. این چند اتاق گویی رازهایی با خودشان داشتند و با قفلی محکم بسته شده بودند و خاطراتی تلخ درون‌شان برای همیشه دفن شده بود و آخرین نفری که درِ آن‌ها را قفل کرده بود، کلیدش را تا جایی که دست‌ها توان داشتند به پشت حصارها و به درون اقیانوسی پرتاب کرده بود که هنوز هم ناآرام بود.

اشتیاقی که در صف برای خوردن قرص‌های زردرنگ احساس می‌شد مخلوطی از ترس و حماقت بود: ترس از پشه‌ای که عاشق خون انسان است و متعاقب آن ترسی بزرگ‌تر، یعنی ترس از مُردن، و حماقت‌شان در اعتماد به آن پرستارهای حقوق‌بگیر و سیستمِ حاکم بر زندان. گویی زندانی‌ها بایستی از ترسِ مرگ خیلی معصومانه به قرص‌ها و پرستارها اعتماد کنند. این اشتیاق و اعتماد برای کسانی که ابتدای صف بودند با غروری کاذب در هم می‌آمیخت. آن‌ها با شتاب و عجله بطری آب را از دست پاپو می‌گرفتند و قرص‌ها را می‌بلعیدند، آن‌گاه فخرفروشانه از جمعیت جدا می‌شدند و همان‌طور که دور می‌شدند، به پشت‌سرشان و زندانی‌هایی که منتظر بودند مغرورانه نگاه می‌کردند.

پشهٔ زشت مالاریا، با ساختاری تشکیل‌شده از پاهایی شل و بلند و کله‌ای که معلوم نیست چه‌طور آن‌همه اندام کج‌ومعوج و بلند را هدایت می‌کند، یک تهدید بالقوه و همیشگی بود. هر لحظه ممکن بود زندانی‌ای را هفته‌ها روی تختش اسیر کند. هر روز غروب چندین پرستار با لباس نارنجی و جعبه‌های قرصی زردرنگ وارد محوطه می‌شدند و بلافاصله صفی بلند در برابر اتاقکِ نزدیکِ درِ اصلیِ زندان تشکیل می‌شد؛ تقلاهایی بیهوده برای مقابله با پشه‌های مالاریا، این موجوداتِ قاتل، ترسناک، و بی‌اندازه موذی. بیهوده چون اساساً این یک بازی بود و این صفاتی که گفتم همه از دهان پرستارها در زندان پخش می‌شد. سیستمِ حاکم بر زندان خطر پشه‌های مالاریا را به‌قدری بزرگ کرده بود که زندانی‌های ازهمه‌جابی‌خبر از ترس مجبور بودند در صفی طولانی بایستند و قرص‌هایی را بخورند که نظیر آن‌ها را در روستاها به گاوهایی می‌دادند که از شدت پُرخوری باد کرده بودند

در فرودگاه تهران هر چه فکر می‌کردم نمی‌دانستم چه با خود از ایران ببرم. واقعاً هم چیز باارزشی نداشتم. سهم من از سی سال زندگی و دوندگی در ایران هیچ بود. چه می‌توانستم بیاورم جز یک کتاب شعر.

با نگاه کردن به گذشته‌ام احساس ناامیدی عمیقی می‌کردم. گویی گذشته‌ام جهنمی بود و من از آن فرار کرده بودم و حتی حاضر نبودم برای یک ثانیه به آن فکر کنم. فکر بازگشتن به ایران و یا زندگیِ پُر از آوارگی و گرسنگی در اندونزی به من شجاعتِ پیش‌رَوی می‌داد. سربازی بودم که مجبور است بین اسارتی سخت و عبور از یک میدان مین یکی را انتخاب کند. این راهی بود بی‌بازگشت.

بارها تا نزدیکی انقلاب‌ها و طغیان‌های درونیِ بزرگ پیش رفتم، اما هربار چیزی از جنس ترس با پوششی از افکار صلح‌طلبانه مانعم شد

در ناخودآگاه و در اعماق وجود و ذهنم و هر آن‌چه مرا شکل داده بود، در پی نیرو یا رگه‌ای از خداباوری یا نوعی نیروی ماورایی می‌گشتم. اما هیچ‌چیز دستم را نگرفت. برای لحظاتی در عمیق‌ترین جای وجودم دست به جست‌وجویی بزرگ زدم تا بلکه چیزی خداگونه بیابم و به آن چنگ بزنم، اما هیچ نیافتم جز خودم و یک احساس پوچی بزرگ و خوشایند. احساسی ناب از جنس بیهودگی؛

اما، هر اتفاقی که بیفتد، همیشه در دل تاریکی و در اوج سرخوردگی می‌توان دل به امیدی هر چند کوچک بست

در تمام تصاویرم از جنگ حتی یک مرد هم وجود ندارد؛ تنها بچه‌ها و زن‌ها به چشم می‌خورند.

اما انسان گمان می‌کند که همیشه این اتفاقاتِ مرگ‌بار فقط برای دیگران می‌افتد و در آن شرایط باور به مرگ و نزدیکی به آن دشوار است؛ گمان می‌کند که همیشه مرگِ خودش با دیگران متفاوت است.