بریده‌هایی از کتاب هیچ دوستی به جز کوهستان

این نخستین مواجهه‌ام بود با اقیانوسی که برای رسیدن به آن سه ماه همهٔ فرودگاه‌ها و شهرهای ساحلی اندونزی را با قدم‌هایی ترس‌خورده و لرزان زیر پا گذاشته بودم. آن‌جا اقیانوس بود، با موج‌هایی دیوانه در رفت‌وبرگشتی جاودانه.

حضورِ پلیس‌هایی که سرتاسر شهر را در تعقیب ما زیرورو می‌کردند آرامش‌مان را گرفته بود. هر که را می‌گرفتند اول زندانی‌اش می‌کردند، چند روزی نگهش می‌داشتند، و بعد به‌زور می‌فرستادندش به جایی که از آن آمده بود. حتی فکر کردن به این اتفاق کابوسی هولناک بود، بازگشت به نقطهٔ آغاز سفرم برایم حکم مرگ داشت.

گرسنگی‌های جزیرهٔ کِنداری لحظه‌ای از خاطرم پاک نمی‌شد... چهل روزِ تمام درحالی‌که به‌شدت گرسنه بودم در زیرزمین هتل کوچکی در کِنداری گرفتار شده بودم؛ کِنداری که روزگاری بهشت پناهنده‌هایی بود که می‌خواستند با قایق به استرالیا بروند.

سه ماه آوارگی و گرسنگی در جاکارتا و کِنداری و همهٔ آن ترس‌ها عاقبت ختم شده بود به سکوتِ آن ساحل.

در یک گوشهٔ ماشین، زوجی سریلانکایی با بچهٔ کوچک چندماهه‌شان نشسته بودند؛ در میان این‌همه مسافر ایرانی و کُرد و عراقی، بودنِ یک خانوادهٔ سریلانکایی سؤال‌برانگیز بود.

پذیرفتن مرگ یک چیز است، به پیشواز مرگ رفتن چیزی دیگر. نمی‌خواستم به پیشواز مرگ بروم، آن هم در سرزمینی دور از سرزمین مادری‌ام، در جایی که فقط آب بود و آب. احساس می‌کردم مرگِ من در جایی اتفاق می‌افتد که به دنیا آمده‌ام، بالیده‌ام و زندگی کرده‌ام. باور کردنِ مرگ، هزاران کیلومتر دور از جایی که به آن تعلق داری، بسیار سخت است. این شکلِ مرگ یک جفای بزرگ و یک ستم محض است؛ ستمی که نباید هرگز اتفاق بیفتد و اگر هم بیفتد، برای من نباید.

شاید زندگی‌ترین زندگی تنهایی است و زندگی چه‌قدر تلخ است، زندگی چه‌قدر شکوهمند است، و زندگی چه‌قدر ترسناک است.

قدرت حصار حتی خشن‌ترین انسان‌ها را می‌تواند به صلح وادارد

اگر از مأمورها نمی‌ترسیدم، مثل کسی بودم که سر کوچه می‌رود تا یک بسته سیگار بخرد. این واقعیتِ آن روزِ من بود. شاید سبک‌بارترین و بی‌چیزترین مهاجرِ تاریخِ همهٔ فرودگاه‌های دنیا بودم. فقط خودم بودم و لباس‌های تنم و یک کتاب شعر و اندام جنسی‌ام. حالا در چندمتریِ پایانِ سفر دورودرازم، تنها یک کتاب شعر خیس‌خورده در دستانم بود. کفش‌هایم را از دست داده بودم و لباس‌هایم سوراخ‌سوراخ بودند.

باور کردنِ مرگ، هزاران کیلومتر دور از جایی که به آن تعلق داری، بسیار سخت است.

فقط کسی که عمیقاً به مرگ اندیشیده باشد از مرگ نمی‌ترسد. اندیشه‌ها زمانی واقعاً اندیشه‌اند که در ما درونی شده باشند و صرفاً نمی‌شود بی‌دغدغه در گوشه‌ای و در کنجی خلوت نشست و به مفهوم بزرگی مثل مرگ یا زندگی اندیشید.

اندیشه‌ها زمانی واقعاً اندیشه‌اند که در ما درونی شده باشند و صرفاً نمی‌شود بی‌دغدغه در گوشه‌ای و در کنجی خلوت نشست و به مفهوم بزرگی مثل مرگ یا زندگی اندیشید. با مرگ یا ترس رودررو که شویم، درک عمیقی از این مفاهیم پیدا می‌کنیم.

انسان با درد متولد می‌شود… انسان با درد زندگی می‌کند… انسان با درد می‌میرد... انسان درد را می‌شناسد، انسان هر آن‌چه به درد مربوط می‌شود می‌فهمد. ناله‌ها، فریادها، ضجه‌ها، گریه‌ها؛ انسان همهٔ این‌ها را حس و عمیقاً درک می‌کند.

انسان‌ها همین‌طوری‌اند دیگر، وقتی قدرت درک رفتاری بزرگ را ندارند، دچار یأس و آشفتگی می‌شوند و احساس ناامنی می‌کنند؛ به همین خاطر، هر طور شده، آن رفتار را نفی می‌کنند.

انسان‌ها همین‌طوری‌اند دیگر، وقتی قدرت درک رفتاری بزرگ را ندارند، دچار یأس و آشفتگی می‌شوند و احساس ناامنی می‌کنند؛ به همین خاطر، هر طور شده، آن رفتار را نفی می‌کنند.

در زندان هیچ اهمیتی ندارد که یک زندانی از کجا آمده یا چه پیشینهٔ شغلی و چه جایگاه اجتماعی‌ای داشته یا این‌که چند سال عمر کرده است. در مختصات مکانی همچون زندان زندگی کردن یکنواخت است و در نتیجه همه در یک سطح و پایگاه اجتماعی تعریف می‌شوند.

در زندان هیچ اهمیتی ندارد که یک زندانی از کجا آمده یا چه پیشینهٔ شغلی و چه جایگاه اجتماعی‌ای داشته یا این‌که چند سال عمر کرده است. در مختصات مکانی همچون زندان زندگی کردن یکنواخت است و در نتیجه همه در یک سطح و پایگاه اجتماعی تعریف می‌شوند.

ترسْ قدرتِ عجیبی برای حرکت دادنِ آدم‌ها دارد، این‌که آن‌ها را به تکاپو وامی‌دارد و مسیرشان را تعیین می‌کند: کوهی از یخ که بیش‌ترِ آن در زیر آب ناپدید شده است، مادرِ همهٔ شکنجه‌ها.

باز هم همان کلک سادهٔ قدیمی که در ذات بشر تثبیت شده است: فرار از ترس با دروغی آشکار

همیشه وابسته بودن به یک گروه یا یک هویتِ جمعی سرپوشی بر تنهاییِ انسان است، راهی میان‌بُر برای فرار از آن.