بریده‌هایی از کتاب اعتقاد ما

شرعاً در اصول دین قانع‌شدن لازم است.

هنگامی که انسان چیزی را حس می‌کند، می‌تواند از وجود آن در احساس خود مطمئن شود؛ اما برای اثبات وجود آن، بیرون از دایرهٔ فهم انسان و به‌صورت عینی و مستقل، راهی وجود ندارد.

اگر فرضیهٔ وجود آفریدگار حکیم واقعیت نداشته باشد، احتمال اینکه بدون هیچ هدف تعیین‌شده‌ای، پدیده‌های طبیعی تا این اندازه با ممکن‌ساختن زندگی روی کرهٔ زمین هماهنگ باشند، چقدر است؟

برای سنجش ارزش احتمال، ملاک‌ها و ضوابط دقیقی وجود دارد که مبتنی بر نظریهٔ احتمال است.

اگر فرضیهٔ وجود آفریدگار حکیم واقعیت نداشته باشد، احتمال اینکه بدون هیچ هدف تعیین‌شده‌ای، پدیده‌های طبیعی تا این اندازه با ممکن‌ساختن زندگی روی کرهٔ زمین هماهنگ باشند، چقدر است؟ روشن است که چنین احتمالی به‌معنای فرض مجموعهٔ بسیار بزرگی از رویدادهای تصادفی است؛ مجموعه‌ای بسیار بزرگ‌تر از مجموعهٔ تصادف‌های مثال‌های پیشین که احتمال وقوع آن‌ها بسیار بعید و ناچیز بود.

از دو قرن پیش تاکنون، اندیشهٔ مدرن، مانع شده است وجدان بشر، آزاد و بی‌آلایش بماند.

همچنین، ایمان به خدا زاییدهٔ رویدادهای وحشتناک و احساس ترس در برابر حوادث ناگوار و ناسازگاری‌های طبیعت نبود؛ زیرا اگر دین، زاییدهٔ ترس و نتیجهٔ بیم بود، در طول تاریخ، متدین‌ترین انسان‌ها، ترسوترین و ناشکیباترین افراد بودند؛ در حالی که مشعل‌داران دین [از جمله پیامبران و اولیای الهی] در همهٔ زمان‌ها قوی‌دل‌ترین و استوارترین انسان‌ها بوده‌اند.

همچنین بر اساس مشاهده‌ها، مقدار اکسیژن آزاد در هوا با نیاز انسان به اکسیژن، کاملاً سازگار است. هوا ۲۱ درصد اکسیژن دارد. اگر درصد اکسیژن هوا بیشتر از این مقدار بود، طبیعت، پی‌درپی، گرفتار آتش‌سوزی‌های فراگیر می‌شد. اگر درصد اکسیژن هوا کمتر از این مقدار بود، زندگی روی زمین ناممکن یا بسیار سخت می‌شد؛ زیرا تنفس و نیز پیدایش آتش که برای نیازهای مختلف ضرورت دارد، با مشکل مواجه می‌شد.

(وَ ما تَوْفیقی إِلاَّ بِاللَّهِ عَلَیهِ تَوَکلْتُ وَ إِلَیهِ أُنیب) (و توفیقی برای من نیست، مگر به لطف خدا. بر او توکل کردم و به‌سوی او بازمی‌گردم.

اگر دین، زاییدهٔ ترس و نتیجهٔ بیم بود، در طول تاریخ، متدین‌ترین انسان‌ها، ترسوترین و ناشکیباترین افراد بودند؛ در حالی که مشعل‌داران دین [از جمله پیامبران و اولیای الهی] در همهٔ زمان‌ها قوی‌دل‌ترین و استوارترین انسان‌ها بوده‌اند.

به این ترتیب، مصالح اجتماع به مصالح درازمدت خودِ فرد تبدیل می‌شود. این راه‌حل دو قسمت دارد: یک نظریه و یک فعالیت تربیتی معیّن برای انسان که بر اساس همان نظریه است. نظریه همان معاد و بازگشت در روز قیامت است و فعالیت تربیتیِ مبتنی بر این نظریه، فرایند رهبریِ الهی است. ممکن نیست این فرایند، الهی نباشد؛ زیرا بر آخرت، یعنی بر غیب تکیه دارد؛ پس فقط از طریق وحی آسمانی، محقق می‌شود و این همان پیامبری است. ازاین‌روست که پیامبری و معاد دو روی یک سکه‌اند که تناقضی فراگیر در زندگی انسان را حل می‌کنند و شرط اصلی برای رشد پدیدهٔ اختیار و پیشرفت آن در خدمت مصالح حقیقی انسان را شکل می‌دهند.

گفتنی است دانشمندان علوم طبیعی که در استفاده از رویکرد تجربی موفق بودند، از این رویکرد برای کوبیدن اندیشهٔ ایمان به خداوند متعال استفاده نکردند؛‌ بلکه فیلسوفانی این کار را کردند که گرایش فلسفی و منطقی‌شان تفسیر نادرستی را از رویکرد حسی بیان می‌کرد.

سالار شهیدان با خون خویش، وجدان امت و با پایداری خویش، ارادهٔ امت و با فاجعهٔ کربلا احساس بزرگ امت را به حرکت درآورد.

این رویکرد منطقی ادعا می‌کند هر گزاره‌ای که آزمایش آن و بررسی مفهومش به‌وسیلهٔ حس و تجربه ممکن نباشد، بی‌معناست. اما خودِ این رویکرد با گفتن واژهٔ «هر» در ادعایش، تعمیمی را مطرح می‌کند، در حالی که هر تعمیمی بیرون از دایرهٔ حس قرار دارد؛ زیرا حس، فقط حالت‌های جزئی و محدود را فرامی‌گیرد، نه حالت‌های کلی را. بدین‌سان، این رویکرد، با خودش دچار تناقض می‌شود

ادعا می‌کند هر گزاره‌ای که آزمایش آن و بررسی مفهومش به‌وسیلهٔ حس و تجربه ممکن نباشد، بی‌معناست. اما خودِ این رویکرد با گفتن واژهٔ «هر» در ادعایش، تعمیمی را مطرح می‌کند، در حالی که هر تعمیمی بیرون از دایرهٔ حس قرار دارد؛ زیرا حس، فقط حالت‌های جزئی و محدود را فرامی‌گیرد، نه حالت‌های کلی را.

اگر انسان مجبور بود مانند قطرهٔ باران که در روندی مشخص و بر اساس قانون جاذبه سقوط می‌کند، مطابق قوانین طبیعی عمل کند، دیگر هدفمند نبود و نمی‌توانست بر اساس هدف درونی‌اش کار کند. پس برای اینکه انسان، هدفمند باشد، باید بتواند آزادانه و مطابق با اهداف درونی‌اش اقدام کند. این پیوند میان فعالیت‌های انسان و اهداف او، همان قانونی است که پدیدهٔ اختیار در انسان را سامان می‌دهد.

حرکت ماده، بدون پشتیبانی و امداد خارجی نمی‌تواند به رشد حقیقی و صعود به صورت عالی‌تر و مرتبهٔ باثبات‌تر منتهی شود. پس، برای اینکه ماده رشد کند و به سطوح برتری همچون حیات و احساس و توان اندیشیدن برسد