بریده‌هایی از کتاب اینترنت ما؛ اطلاعات زیاد و فهم کم در عصر کلان‌داده

گوگل آن‌قدر خوب ما را می‌شناسد که جمله‌های نیمه‌تماممان را تمام می‌کند.

ما در روزگاری زندگی می‌کنیم که بدل خودمان را در فضای مجازی ساخته‌ایم.

همهٔ چیزی که می‌دانم این است که چیزی نمی‌دانم.

عصر اطلاعات دیگر به پایان رسیده است. حالا ما در عصر شبکه می‌زییم، عصری که اطلاعات نه در بسته‌های مجزا از یکدیگر، بلکه در یک کلِ ساختارمند، ارسال و دریافت می‌شود.

سیاست دانش به قدرتی اشاره دارد که مشخص می‌کند چه کسی می‌تواند بداند و چه چیزی باید دانسته شود.

که آنچه شما باور دارید، بر آنچه مشاهده می‌کنید تأثیر می‌گذارد.

کانت می‌گفت: «روشنگری یعنی داشتن شهامت کافی برای آنکه انسان خود بیندیشد.»

سایبورگ کردن انسان‌ها، دیگر یک فانتزی و تخیل نیست.

شواهد و مدارکی موجود است که در حال حاضر نیز در چنین محیطی زندگی می‌کنیم. اینترنت با ارائهٔ اطلاعات بیشتر به ما نه‌تنها باعث شده است که موضوعات اختلافی بیشتری پیش رویمان باشند، بلکه این امکان را فراهم کرده است که به‌راحتی منابعی را انتخاب کنیم که مؤید آرای کنونی‌مان هستند. این وضعیت نیز ممکن است اختلافات ما را به هزارتوهایی بی‌انتها تبدیل کند.

سال ۱۹۶۵، ادوارد جی. بلوستین در مقاله‌ای ادعا کرد که عیب اساسی تجاوز به حریم خصوصی این نیست که عامدانه افراد را دچار رنج ذهنی می‌کند، بلکه اصل ماجرا در این است که به عزت و کرامت انسان ضربه می‌زند و شخص‌بودگی او را زیر سؤال می‌برد. هرچند شُنود و ورود به خانهٔ هر انسان منجر به رنج و محنت او می‌شود، اما علت غلط بودنِ این جنس تجاوزات فقط همین رنج و محنت نیست. این تجاوزات غلط‌اند، چون فردیت انسان را از معنا تهی می‌کنند حتی اگر به فرد ضربهٔ احساسی وارد نکنند.

به قول سو هالپرن که از افرادی است که نکته‌بینانه دربارهٔ عصر دیجیتالی کار می‌کند، «اینترنت اشیا بهترین موقعیت برای تقویت و گسترش نظارت‌های حکومتی را فراهم می‌کند. در جهان اینترنت اشیا، ماشینتان، بخاری‌تان، یخچالتان، اپلیکیشن‌های تناسب اندامتان، کارت اعتباری‌تان، دستگاه تلویزیونتان، سایبان پنجره‌هایتان، ترازویتان، داروهایتان، دوربینتان، دستگاه سنجش ضربان قلبتان، مسواک برقی‌تان، ماشین لباس‌شویی‌تان و البته گوشی تلفنتان جریان پیوسته‌ای از داده‌ها را تولید می‌کنند، جریانی که عمدتا خارج از دسترس افراد معمولی اما در دسترس کسانی است که مایل‌اند برای آن پول بپردازند یا به طریقی بر آن داده‌ها سیطره پیدا کنند.»

همان‌طور که پاول بلومِ روان‌شناس خاطرنشان کرده است، احتمالا همین تأملات و کنکاش‌های عقلانی می‌توانند منجر به ایجاد مفاهیم جدید اخلاقی شوند، مثلا مفاهیمی مثل حقوق بشر یا این ایده که همهٔ انسان‌ها باید در برابر قانون مساوی و برابر باشند. غالبا تطورات مفاهیم اخلاقی تغییراتی هستند که با مقاومت داوری‌های «شهودی» و «احساسی» برآمده از فرهنگ‌ها مواجه می‌شوند، اما نهایتا از پسِ این مقاومت برمی‌آیند.

چالش اساسی در عصر «اینترنت ما» این است که اجازه ندهیم دسترسی فوق آسان به این‌همه اطلاعات ما را به ورطه‌ای بکشاند که صرفا ظرفی منفعل و پر از دیدگاه‌های دیگران باشیم.

ایدهٔ سورویکی این است که در وضعیت معینی، پاسخ‌های تجمیع‌شدهٔ گروه‌های بزرگ عاقلانه‌تر از پاسخ افراد منفرد، و حتی متخصصان، است. مشهورترین مثال سورویکی برآمده از کارهای یکی از دانشمندان بریتانیایی به نام فرانسیس گالتون است. گالتون مسابقه‌ای طراحی کرد که در آن از ۷۸۷ شرکت‌کننده‌ای که در یک مرتع حاضر شده بودند خواست که وزن یک گاو نر را تخمین بزنند. میانگین تخمین‌ها ۱.۱۹۷ پوند بود و وزن واقعی آن گاو نر ۱.۱۹۸ پوند. یکی دیگر از مشهورترین نتایج علوم اجتماعی کمک می‌کند

اما اگر خیال کنیم که می‌توانیم هر مهارت مورد نیازی را صرفا با دانلود کردن به دست آوریم، شک نکنید که خودمان را گول زده‌ایم. برای کسب هر مهارتی باید با جهانِ خارج از کله‌هایمان تعامل کنیم.

ایدهٔ راسل سرراست و ساده بود: رشد دانش بدون رشد حکمت خطرناک است.

تکنولوژی‌های اطلاعات با همهٔ کاربری‌های هیجان‌انگیزشان، این حقیقت ساده اما مهم را پنهان می‌کنند که دانشِ بیشتر لزوما به فهمِ بیشتر منجر نمی‌شود.

«تک‌تک تکنولوژی‌ها پیش از آنکه به طور جامع و کامل فهم شوند، به کار گرفته شده‌اند.»

همان‌طور که اتکای بیش از اندازه بر یکی از حواس باعث تضعیف حواس دیگر می‌شود، ممکن است وابستگی بیش از اندازه به عصب‌رسانه توانایی دستیابی به اطلاعات از مسیرهای دیگر را نیز تضعیف کند، چراکه آن مسیرها سخت‌ترند و به تلاش خلاقانهٔ بیشتری نیاز دارند.

بعضی‌ها هم ممکن است بگویند که: «هیچ صدق عینی‌ای در کار نیست!» همهٔ کتاب‌ها به کتاب‌های دیگر وابسته‌اند. بااین‌حال بعضی‌ها هم اعلام می‌کنند که تمسک به کتب مرجع و ثبت نقل قول‌ها و استانداردهای عقلانی هیچ فایده‌ای ندارند، بلکه فقط ایمان به یک کتاب صادق است که می‌تواند این بحران را حل کند. چنین واکنش‌هایی قبیله‌قبیله شدن را افزایش می‌دهد و به دنبال آن، حرف کسانی خریدار پیدا می‌کند که معتقدند تنها گزینه برای حل این دسته‌دسته شدن این است که کتاب‌های قبایل دیگر را بسوزانیم. شواهد و مدارکی موجود است که در حال حاضر نیز در چنین محیطی زندگی می‌کنیم. اینترنت با ارائهٔ اطلاعات بیشتر به ما نه‌تنها باعث شده است که موضوعات اختلافی بیشتری پیش رویمان باشند، بلکه این امکان را فراهم کرده است که به‌راحتی منابعی را انتخاب کنیم که مؤید آرای کنونی‌مان هستند. این وضعیت نیز ممکن است اختلافات ما را به هزارتوهایی بی‌انتها تبدیل کند.

واضح و مبرهن است که دیوارهای زندگی دیجیتالی ما دستیابی به دانش عینی را سخت‌تر کرده و نهایتا واضح و مبرهن است که اینترنت شیوهٔ دانستنی را ترویج می‌کند که در آن، فرد منفعل‌تر و گوش‌به‌فرمان‌تر است. درست مانند آدم‌های کذایی عصب‌رسانه‌دار، ما هم در معرض این خطر هستیم که بیش از اندازه بر شیوهٔ خاصی از دسترسی به جهان تکیه کنیم و بقیهٔ حواس و شیوه‌ها را کنار بگذاریم.

اولین باری که دروغ شریفی را بگویید، ناگهان گفتن هرچیزی که واقعا دروغ است «شرافتمندانه» تلقی خواهد شد. ترورها به دروغ شریف تبدیل می‌شوند و خیلی زود، از روی عرشهٔ امن کشتی‌مان سُر می‌خوریم و به دهان کوسه فرومی‌غلتیم.

نظارت‌های این‌چنینی ما انسان‌ها را همچون وسیله و ابزار می‌بیند و این یکی از دلایلی است که باید از جمع‌آوری تصادفی اطلاعات و داده‌ها نگران باشیم. دولتی که اطلاعات خصوصی شهروندان را قابل‌ردگیری و جمع‌آوری می‌بیند، تلویحا در قبال شهروندانش رویکردی اتخاذ کرده است که با ارج نهادن به عزت و استقلال فردی افراد منافات دارد. یعنی شهروندان را نه افراد و اشخاص مستقل انسانی، بلکه شیئی می‌بیند که باید از کارش سر درآورد و کنترلش کرد. این رویکرد با لوازم دموکراسی منافات دارد.

کتابت سفر در زمان را مقدور می‌کرد، حال‌آنکه اینترنت به ما اجازه می‌دهد طی‌الارض کنیم

اگر به سراغ سرچشمهٔ اشیای فی‌نفسه برویم و به این منظور به جای بهره بردن از اندیشهٔ انسان‌های دیگر، از اندیشهٔ خودمان استفاده کنیم، شاید در کشف دانش عقلانی و اندیشمندانه پیشرفت‌های بیشتری کنیم

البته هایت جانب احتیاط را رعایت کرده و مدعی است که عقل نقش مختصری در داوری‌های اخلاقی و سیاسی ایفا می‌کند.

کتابت سفر در زمان را مقدور می‌کرد، حال‌آنکه اینترنت به ما اجازه می‌دهد طی‌الارض کنیم یا دست‌کم خیلی سریع ورای موانع و محدودیت‌های مکانی با افراد دیگر ارتباط برقرار کنیم.

برتراند راسل در مقاله‌ای که برای سَتردی‌ایونینگ‌پست نوشت، ادعا کرد که به چیزی بیش از دسترسی موسع به دانش نیاز داریم؛ ما به حکمت نیاز داریم که طبق نظر راسل، ترکیبی بود از دانش و اراده و احساس. ایدهٔ راسل سرراست و ساده بود: رشد دانش بدون رشد حکمت خطرناک است.

مارک همینگوِی در یادداشتی با عنوان «دروغ‌ها، دروغ‌های لعنتی و راستی‌آزمایی: تلاش‌های متأخر رسانه‌های لیبرال برای کنترل گفتمان»، خودِ راستی‌آزماها را متهم کرده است که سوگیری‌های چپ دارند. او به شواهدی استناد می‌کند که طی آن‌ها، خودِ راستی‌آزماها به سبب سوگیری‌های سیاسی‌شان دچار اشتباه شده‌اند. طبق نظر همینگوی، «آنچه اینجا جریان دارد به حد کافی واضح است. با رشد شبکه‌های خبری کابلی و اینترنت، دیگر مؤسسات رسانه‌ای سنتی نمی‌توانند کنترل رتوریک‌های سیاسی و روایت‌هایی را که مخاطبان عام را درگیر می‌کند، به دست بگیرند. در چنین وضعیتی، عملیات‌های راستی‌آزمایانه بیش از آنکه ادعاها و راستی‌آزمایی آن‌ها را بررسی کنند، قیم‌مآبانه وارد عمل می‌شوند تا حقایق مرارت‌بار را از گفت‌وگوهای متعارف دور نگه دارند.»

مارک همینگوِی در یادداشتی با عنوان «دروغ‌ها، دروغ‌های لعنتی و راستی‌آزمایی: تلاش‌های متأخر رسانه‌های لیبرال برای کنترل گفتمان»، خودِ راستی‌آزماها را متهم کرده است که سوگیری‌های چپ دارند. او به شواهدی استناد می‌کند که طی آن‌ها، خودِ راستی‌آزماها به سبب سوگیری‌های سیاسی‌شان دچار اشتباه شده‌اند. طبق نظر همینگوی، «آنچه اینجا جریان دارد به حد کافی واضح است. با رشد شبکه‌های خبری کابلی و اینترنت، دیگر مؤسسات رسانه‌ای سنتی نمی‌توانند کنترل رتوریک‌های سیاسی و روایت‌هایی را که مخاطبان عام را درگیر می‌کند، به دست بگیرند. در چنین وضعیتی، عملیات‌های راستی‌آزمایانه بیش از آنکه ادعاها و راستی‌آزمایی آن‌ها را بررسی کنند، قیم‌مآبانه وارد عمل می‌شوند تا حقایق مرارت‌بار را از گفت‌وگوهای متعارف دور نگه دارند.»